Centralny Dom Towarowy w Warszawie
Centralny Dom Towarowy (CDT), Centralny Dom Dziecka, Dom Towarowy Smyk, od 2018 budynek biurowy Cedet – budynek domu towarowego znajdujący się w Warszawie, pierwotnie pod adresem ul. Bracka 15/19, obecnie przy ul. Kruczej 50.
| ||
 Biurowiec Cedet, widok od strony Alej Jerozolimskich | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Warszawa | |
| Adres | ul. Krucza 50 | |
| Styl architektoniczny | modernizm | |
| Architekt | Zbigniew Ihnatowicz | |
| Ukończenie budowy | 22 lipca 1951 | |
| Właściciel | Centrum Development & Investements Polska Sp. z o.o. | |
Położenie na mapie Warszawy   Centralny Dom Towarowy w Warszawie | ||
Położenie na mapie Polski  Centralny Dom Towarowy w Warszawie | ||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  Centralny Dom Towarowy w Warszawie | ||
 52°13′52,55″N 21°01′00,88″E/52,231264 21,016911
| ||
| Strona internetowa | ||
Budynek został zaprojektowany w latach 1947–1948 przez Zbigniewa Ihnatowicza oraz Jerzego Romańskiego i oddany do użytku 22 lipca 1951 jako Centralny Dom Towarowy. W 1971 przeniesiono tam Centralny Dom Dziecka, mieszczący się wcześniej w Domu Towarowym Braci Jabłkowskich[1]. Po zakończonej w 2018 przebudowie budynek biurowy Cedet.
CDT był przykładem architektury powojennego modernizmu. Gmach ukończono już po wprowadzeniu doktryny realizmu socjalistycznego (1949), przez co jego forma architektoniczna spotkała się z ostrą krytyką[2]. Budynek był jak na ówczesne czasy bardzo nowoczesny i funkcjonalny.
OpisEdytuj
Lata 1951–2014Edytuj
Był to jeden z pierwszych budynków w PRL wyposażonych w parking podziemny. Obiekt wolnostojący, składający się z 3 brył. Pierwsza ustawiona była frontem do Al. Jerozolimskich, druga w zamierzeniu miała być halą spożywczą ułożoną w kierunku północnym, trzecia zaś miała być biurowcem usytuowanym od strony ulicy Widok. Budynek miał olbrzymie, szklane, okładane dębem okna. Zainstalowano w nim niestosowane dotychczas w Polsce urządzenia przeciwsłoneczne. Na południowej stronie elewacji przewidziano umieszczenie specjalnej konstrukcji na reklamy i urządzenia przeciwpożarowe.
Fasada od strony Al. Jerozolimskich była ozdobiona neonem w kształcie serpentyny zakończonej strzałką oraz ułożonymi pionowo literami „CDT”. Neon został zaprojektowany i wykonany w 1956 w Niemieckiej Republice Demokratycznej[3]. Wnętrza budynku były przestronne i dobrze doświetlone (dzięki ogromnym przeszkleniom) aż do czasu przebudowy, kiedy wymieniono przezroczyste szyby na przyciemniane.
Do czasów przebudowy obiektu na antresoli znajdował się otwarty taras, będący popularną kawiarnią z widokiem na Al. Jerozolimskie. Dom Towarowy jest również wyposażony w taras na dachu, który wykorzystywano w czasach PRL do pokazów mody i sesji fotograficznych z modelkami.
W środku budynku komunikacja była zapewniona poprzez 6 ośmioosobowych wind, a każde piętro wyposażone było w niezależne od pozostałych schody ruchome, były to drugie ruchome schody w Warszawie. Budynek posiadał również 4 windy towarowe. Dogodne wyjścia zapewniały 4 klatki schodowe, z których 2 skrajne, jako schody bezpieczeństwa, wyprowadzały bezpośrednio na Bracką i Kruczą. W holu części handlowej przewidziano terakotę, na piętrach posadzkę dębową, a w podziemiach podłogę z betonu wzmacnianego szkłem lub stalowymi opiłkami.
W latach 60. XX wieku Centralny Dom Towarowy był największym sklepem w Warszawie[4]. W dwóch budynkach i podziemnych magazynach pracowało ok. 2000 osób[4].
W niedzielę, 21 września 1975 roku ok. 20:00 w budynku wybuchł pożar[5]. Zapaliło się szóste piętro z dywanami, wykładzinami podłogowymi i tkaninami[5]. Pożar przeniósł się na niższe piętra i objął trzy piętra budynku. Pożar opanowano około północy, jednak jeszcze ok. 8.00 rano 6 sekcji straży pożarnej likwidowało ostatnie ogniska pożaru[5].
Za przyczynę pożaru przyjęto zatarcie łożysk niewyłączonego mechanizmu schodów ruchomych. Podczas remontu zmieniono wiele z pierwotnego wyglądu budowli. Uproszczono fasadę i zrezygnowano z detali wykończenia.
W latach 80. dawny Centralny Dom Dziecka nazywano „Smyk” i stał się częścią Domów Towarowych Centrum. W 2000 roku DH Smyk został wydzielony ze spółki Domy Towarowe Centrum i powołano spółkę Smyk Sp. z o.o., która utworzyła markę sklepów z artykułami dla dzieci.
W 2006 główna bryła budynku (bez skrzydła biurowego i niskiej części mieszczącej delikatesy) została wpisana do rejestru zabytków[6].
CedetEdytuj
W 2014 nowy właściciel nieruchomości, spółka Immobel, rozpoczęła przebudowę budynku na biurowiec[7]. Obiekt został zburzony z wyjątkiem konstrukcji żelbetowej od strony Alej Jerozolimskich[7]. Tak duży zakres wyburzeń wywołał krytykę znawców architektury[6]. Zaakceptował ją jednak wcześniej stołeczny konserwator zabytków, uznając, że był to jedyny fragment oryginalnej konstrukcji, który w niezmienionym kształcie przetrwał pożar w 1975[7].
Budynek pod nazwą Cedet został oddany do użytku w maju 2018[8]. Dobudowano do niego nowe skrzydło od strony północnej[6]. Około 7 tys. m² przeznaczono na handel i usługi, a 15 tys. m² na biura[6]. Na fasadzie odtworzono neon, a wewnątrz gmachu głównego, od drugiego piętra w górę, powstało patio[6].
Budynek w kulturze masowejEdytuj
- Centralny Dom Towarowy pojawia się na kartach powieści Zły (1955) Leopolda Tyrmanda – m.in. tutaj ma miejsce finał pościgu Złego za Filipem Merynosem[9].
- Jedna ze scen filmu Lekarstwo na miłość odbywa się na tarasie kawiarni na antresoli budynku.
- Oryginalne wnętrza CDT-u przed przebudową można zobaczyć w barwnym fragmencie czarno-białego filmu Ósmy dzień tygodnia[10].
GaleriaEdytuj
Budowa Centralnego Domu Towarowego, 1950 
Fasada CDT, lata 50. 
Centralny Dom Towarowy w latach 60. 
Budynek nocą w perspektywie ulicy Kruczej, lata 60. 
Budynek w październiku 2015, widok od strony ul. Brackiej
PrzypisyEdytuj
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 792. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Krzysztof Mordyński, CDT – maszyna do kupowania, „Stolica” 2009, nr 12, s. 12–14.
- ↑ Tomasz Urzykowski. Neonowa serpentyna jak 62 lata temu. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 16 stycznia 2018.
- ↑ a b Stefan Sosnowski: 500 zagadek o Warszawie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965, s. 186.
- ↑ a b c Grzegorz Sołtysiak, Jerzy S. Majewski: Warszawa. Ballada o okaleczonym mieście. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Baobab, 2006, s. 248. ISBN 978-83-7626-380-9.
- ↑ a b c d e Tomasz Urzykowski. Nowy Cedet świeci po staremu. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 7 maja 2018.
- ↑ a b c Michał Wojtczuk. Cedet w rok wyskoczy z ziemi. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 18 sierpnia 2016.
- ↑ Tomasz Urzykowski. Czy nowy Cedet to jeszcze Cedet?. „Gazeta Stołeczna”, s. 9, 18 maja 2018.
- ↑ Leopold Tyrmand: Zły. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1990, s. 589. ISBN 83-07-01982-6.
- ↑ Fototeka, fototeka.fn.org.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
BibliografiaEdytuj
- http://warszawa.naszemiasto.pl/wydarzenia/922509.html naszemiasto.pl
- Ognisty wrzesień 1975 ŻycieWarszawy.pl
- Architektura Nr 4 z 1952
- Architektura Nr 5 z 1948
- Architektura Nr 6 z 1958
- Express Wieczorny 19.07.1951
- Express Wieczorny 21.07.1951
- Express Wieczorny 24 27.12.1964
- Express Wieczorny 26.07.1951
- Express Wieczorny 28.11.1948
- Stolica Nr 3 z 1952
- Stolica Nr 15 z 1951
- Życie Warszawy 19.07.1951
- Życie Warszawy 21.09.1975
- Życie Warszawy 23.09.1975
- Życie Warszawy 31.01.1950
- Życie Warszawy 28.11.1948
- T. Przemysław Szafer „Współczesna architektura polska”, Warszawa 1988, Arkady, s. 55–57