Wikipedia

Cerkiew św. Nikity Męczennika w Kostomłotach

Cerkiew pw. św. Nikity w Kostomłotach – drewniana greckokatolicka cerkiew neounicka, Sanktuarium Unitów Podlaskich. Została wzniesiona w 1631 jako unicka, w latach 1875–1927 prawosławna.

Cerkiew pw. Świętego Nikity Męczennika w Kostomłotach
Sanktuarium Unitów Podlaskich
A/17 z dnia 22.03.1966[1]
Cerkiew parafialna, sanktuarium
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Kostomłoty

Wyznanie

katolickie

Kościół

Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego

Parafia

św. Nikity

Wezwanie

Świętego Nikity Męczennika

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

Wincenty Lewoniuk i 12 towarzyszy

Położenie na mapie gminy Kodeń
Mapa konturowa gminy Kodeń, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew pw. Świętego Nikity Męczennika w KostomłotachSanktuarium Unitów Podlaskich”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Cerkiew pw. Świętego Nikity Męczennika w KostomłotachSanktuarium Unitów Podlaskich”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew pw. Świętego Nikity Męczennika w KostomłotachSanktuarium Unitów Podlaskich”
Położenie na mapie powiatu bialskiego
Mapa konturowa powiatu bialskiego, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Cerkiew pw. Świętego Nikity Męczennika w KostomłotachSanktuarium Unitów Podlaskich”
Ziemia51°58′32,8″N 23°39′29,7″E/51,975778 23,658250
Multimedia w Wikimedia Commons
Wnętrze cerkwi

Historia edytuj

Cerkiew w Kostomłotach powstała w 1631 (z tego roku datowana jest przechowywana w niej ikona św. Nikity ufundowana przez Chwedę Jackową z Pryłuk z mężem i synami). Po rozbiorach Polski znalazła się najpierw na terenie Austrii, a po 1815 w Królestwie Polskim. W roku 1852 została wyremontowana na koszt właściciela Kostomłotów Józefa Łoskiego. W 1875 wskutek formalnej likwidacji unii brzeskiej cerkiew została przemianowana na świątynię prawosławną. W 1916 świątynia została na krótko porzucona. W 1927 na wyraźną prośbę miejscowej ludności biskup Przeździecki wydał dekret przywrócenia w Kostomłotach parafii unickiej; mimo tego w latach 20. była kilkakrotnie areną ostrych zatargów między unitami a prawosławnymi o prawo własności obiektu, w szczególności w 1927, gdy do Kostomłotów przybył hieromnich Nifont (Niedźwiedź) i założył w miejscowości alternatywną, nieetatową prawosławną placówkę duszpasterską[2]. Była kilkakrotnie remontowana w latach 1927–1930 oraz 1938.

Do wybuchu II wojny światowej w Kostomłotach pracowało kolejno dziewięciu proboszczów, wszyscy byli dawnymi duchownymi prawosławnymi. Już po wojnie wichura zniszczyła wieżę cerkwi, odrestaurowaną w 1953. Od 22 czerwca 1940 do 1 września 1969 cerkwią opiekował się ks. Aleksander Przyłucki, po nim funkcję tę objął ks. Roman Piętka. W latach Od 2007-2019 r. obowiązki proboszcza pełnił ks. Zbigniew Nikoniuk, a od 1 lipca 2019 ks. Piotr Witkowicz. 4 czerwca 1974 Kostomłoty odwiedził kardynał Stefan Wyszyński. Począwszy od 1998 świątynia ma status Sanktuarium Unitów Podlaskich. Przy cerkwi działa Centrum Ekumeniczne prowadzące rekolekcje dla wyznawców różnych odłamów chrześcijaństwa.

Architektura edytuj

Cerkiew w Kostomłotach jest jednoprzestrzenna, orientowana, konstrukcji zrębowej z prezbiterium trójbocznie zamkniętym i dachem jednokalenicowym. Została wzniesiona na planie prostokątnym. Posiada jedną kopułę-sygnaturkę położoną na czworobocznej wieży wznoszącej się nad przedsionkiem świątyni. Okna świątyni są półkoliste, poza prezbiterium (koliste) i przylegającą doń zakrystią (prostokątne).

We wnętrzu cerkwi zachował się zabytkowy dwurzędowy eklektyczny ikonostas, królewskie wrota z XVIII wieku, księga liturgiczna z 1767 oraz ikona św. Nikity otoczona 14 scenami z życia patrona cerkwi. Poza wizerunkiem św. Nikity w świątyni przechowywanych jest również kilkanaście ikon procesyjnych oraz ikony: Matki Boskiej Ilińskiej, Chrystusa Pantokratora, Deesis, Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św.św. Cyryla i Metodego, św. Onufrego, grupy trzech apostołów, Matki Boskiej Kazańskiej, Matki Boskiej w typie Eleusy, Zaśnięcia Matki Boskiej, Chrystusa Zmartwychwstałego, św. Mikołaja oraz św.św. Konstantyna i Heleny.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 13 lipca 2023.
  2. ↑ Historia: Kostomłoty - św. Serafina z Sarowa

Bibliografia edytuj

  • Wirtualne Podlasie: Kostomłoty. [dostęp 2009-11-15].
  • Marek Ziółkowski: Szkice o kościołach obrządków wschodnich w Polsce północno-wschodniej. Warszawa: Oddział Uniwersytecki PTTK, 1985.
  • Zbigniew Nikoniuk: Kostomłoty droga ku jedności.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_św._Nikity_Męczennika_w_Kostomłotach&oldid=68108297”