Wikipedia

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Hańczowej

Cerkiew pod wezwaniem Opieki Matki Bożej – prawosławna cerkiew parafialna w Hańczowej. Należy do dekanatu Krynica diecezji przemysko-gorlickiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Cerkiew Opieki Matki Bożej
251/ZN z dnia 28.10.1961.
cerkiew parafialna
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Hańczowa

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Diecezja

przemysko-gorlicka

Wezwanie

Opieki Matki Bożej

Wspomnienie liturgiczne

1/14 października

Położenie na mapie gminy Uście Gorlickie
Mapa konturowa gminy Uście Gorlickie, w centrum znajduje się punkt z opisem „Hańczowa, cerkiew”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Hańczowa, cerkiew”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Hańczowa, cerkiew”
Położenie na mapie powiatu gorlickiego
Mapa konturowa powiatu gorlickiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Hańczowa, cerkiew”
Ziemia49°28′29,6″N 21°09′38,6″E/49,474889 21,160722
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Drewniana, XIX-wieczna cerkiew łemkowska; położona na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej[1].

Obok cerkwi granitowy krzyż, postawiony na pamiątkę tysiąclecia chrztu Rusi (988–1988). Na ścianie cerkwi brązowa tablica pamiątkowa z dwujęzycznym napisem, poświęcona wypędzonym z Łemkowszczyzny; zawieszona w 50. rocznicę akcji „Wisła” (1947–1997).

Historia edytuj

Cerkiew w Hańczowej istniała już w XVII w. Niektóre źródła podają, że jej prezbiterium powstało w 1644[2]. Obecny obiekt został wzniesiony w I połowie XIX stulecia na miejscu pierwotnej świątyni. Być może sama wieża jest starsza i pochodzi z XVIII w.[3] Obiekt gruntownie odnawiany w 1871 oraz w latach 1960–1968. Ostatnie rozległe prace konserwatorskie i remontowe zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz prowadzone były w latach 1989–2012.

Do przeprowadzenia w 1947 akcji „Wisła” była to cerkiew greckokatolicka, następnie w latach 1947–1958 służyła wiernym obrządku łacińskiego. Mimo tego postępowała jej dewastacja i w 1956 została podjęta decyzja o jej rozbiórce i wywiezieniu wyposażenia do składnicy ikon w Łańcucie. Cerkiew uratował powrót kilku rodzin wysiedlonych w 1947, których członkowie własnymi siłami wyremontowali ją, oraz powołanie w Hańczowej parafii prawosławnej. Mieszkańcy Hańczowej odnowili cerkiew w jedyny możliwy dla nich sposób, wymieniając przegniłe drewno i zabezpieczając dach. Polichromie zostały odrestaurowane dopiero po 1989. W 1958 cerkiew zaczęła na nowo pełnić funkcje liturgiczne. Jest to jedna z lepiej odrestaurowanych w Polsce cerkwi typu łemkowskiego.

  •  
    Elewacja południowa
  •  
    Wnętrze
  •  
    Widok od strony wschodniej

Architektura edytuj

Cerkiew w Hańczowej zaliczana jest do młodszego wariantu typu północno-zachodniego drewnianych cerkwi łemkowskich[3]. Jest trójdzielna, składa się z nawy, prezbiterium oraz wieży z kruchtą. Prezbiterium i nawa wzniesione w konstrukcji zrębowej, wieża – w konstrukcji słupowo-ramowej. Prezbiterium wydłużone, zamknięte trójbocznie, z zakrystią w zamknięciu. Wieża o ścianach pochyłych, z nadwieszoną izbicą, słupy nośne ujmują babiniec. Ściany nawy, prezbiterium i wieży pobite gontem, izbica wieży szalowana pionowo deskami. Dachy kryte blachą: nad nawą namiotowy, nad zachodnią częścią prezbiterium dwuspadowy, przechodzący w namiotowy, wielopołaciowy, oba w dolnej części łamane małymi uskokami; na wieży dach namiotowy z połaciami lokalnie wygiętymi nad tarczami zegarowymi w górnych częściach ścian izbicy; nad częścią babińca i nad kruchtą dachy dwuspadowe. Zwieńczenia wieży, nawy i prezbiterium podobne, w formie baniastych hełmów z pozornymi latarniami. Obiekt otacza współcześnie wykonane ogrodzenie, w które wkomponowano oryginalną dziewiętnastowieczną bramę wejściową.

Nakryte płaskimi stropami wnętrze jest bogato zdobione polichromią figuralną i ornamentalną, wykonaną przez Antoniego, Michała i Zygmunta Bogdańskich pod koniec XIX w. Na stropach sceny, przedstawiające Przemienienie Pańskie (w nawie), Matkę Boską z Dzieciątkiem (pod wieżą) oraz Wypędzenie kupców ze świątyni (w przedsionku). Na ścianach nawy naprzeciw siebie wymalowane postacie świętych: Cyryla i Metodego, Włodzimierza i Olgi oraz Heleny i Konstantyna. W cerkwi zachowała się znaczna ilość oryginalnego wyposażenia z przełomu XVIII i XIX w., w tym ikonostas być może jeszcze z XVIII w. W prezbiterium barokowy ołtarz główny. W nawie dwa ołtarze boczne, z których w lewym umieszczony jest obraz Zdjęcie z krzyża, zaś w prawym – Opieka Bogurodzicy.

Konserwacja ikonostasu została przeprowadzona po raz pierwszy w 1972 na miejscu w Hańczowej. Niestety, konserwacja została przeprowadzona w sposób nieprofesjonalny, co spowodowało powolne niszczenie ikonostasu. W związku z tym w latach 2006–2010 w pracowni konserwatorskiej w Nowym Sączu odrestaurowany został ponownie cały ikonostas. Po upadku PRL na terenie cerkwi miały miejsce dalsze prace konserwatorskie. M. in. do 2011 zostały odrestaurowane wszystkie polichromie (przedsionek, nawa główna) z wyjątkiem znajdujących się w prezbiterium.

Na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego cerkiew stała się wyłączną własnością tego Kościoła[4].

Cerkiew została wpisana do rejestru zabytków 28 października 1961 pod nr 251/ZN[5].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Wykaz obiektów województwa małopolskiego położonych na Szlaku Architektury Drewnianej
  2. ↑ Kutaś P.: Zabytki architektury drewnianej (...), s. 36
  3. ↑ a b Brykowski R.: Łemkowska drewniana architektura cerkiewna (...), ss. 105–106
  4. ↑ Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz.U. 2010 nr 7 poz. 43), isap.sejm.gov.pl
  5. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_Opieki_Matki_Bożej_w_Hańczowej&oldid=69611594”