Wikipedia

Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim

Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim – cerkiew greckokatolicka zlokalizowana w południowo-zachodniej części starego miasta w Górowie Iławeckim (województwo warmińsko-mazurskie).

Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim
257 (G/28)[1] z dnia 15.03.1957
Cerkiew parafialna
Ilustracja
Górowska cerkiew greckokatolicka
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Miejscowość

Górowo Iławeckie

Wyznanie

katolickie

Kościół

greckokatolicki

Wezwanie

Podwyższenia Krzyża Świętego

Położenie na mapie Górowa Iławeckiego
Mapa konturowa Górowa Iławeckiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim”
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego
Mapa konturowa powiatu bartoszyckiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim”
Ziemia54°17′03″N 20°29′32″E/54,284167 20,492222
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia i architektura edytuj

Świątynia katolicka i protestancka edytuj

Świątynia wzmiankowana w dokumentach już w 1367, a wybudowana między latami 1335 i 1367. W czasach reformacji została przejęta przez protestantów. Po pożarze odbudowana w 1655. Na początku XIX w. budynek kościoła popadł w ruinę i ponownie odbudowany w 1866.

Jest to jednonawowa budowla gotycka, zbudowana z cegły i kamienia polnego (podmurówka), wschodni szczyt posiada układ małych blend i laskowań, które powstały w latach 1335–1367[2]. W fasadzie wielkie okno między bielonymi blendami. Okna są wąskie i ostrołukowe. Obok świątyni znajduje się smukła wieża z XV wieku o surowych blendach i dachu ostrosłupowym. Dawniej znajdował się ołtarz główny, pochodzący z drugiej połowy XVII w., wykonany w warsztacie Jana Pfeffera, z rzeźbami i obrazami, przedstawiającymi Ostatnią Wieczerzę, Pasję, Złożenie do Grobu, czterech ewangelistów, św. Jana i Mojżesza oraz Chrystusa triumfującego. Ambona pochodziła z 1664, malowana i rzeźbiona, również wykonana w warsztacie Jana Pfeffera. Rzeźbiony prospekt organowy pochodził z 1701 i był wykonany przez Jana Chrystiana Dobla oraz jego uczniów. W 1911 przebudowano wieżę. W 1945, w trakcie działań wojennych, uszkodzeniu uległa wieża i dach. W 1961 odprawiono w świątyni ostatnie nabożeństwo ewangelickie, a w latach późniejszych wyposażenie uległo dewastacji[3].

Świątynia greckokatolicka edytuj

9 grudnia 1981 naczelnik miasta przekazał obiekt lokalnej wspólnocie greckokatolickiej (wyznawcy tego rytu przybyli tu z południowo-wschodniej Polski w 1947 w ramach operacji Wisła i reprezentowali głównie okolice Przemyśla, Jarosławia, Sanoka i Lubaczowa). 6 czerwca 1982 nastąpiło jej poświęcenie, nadanie nowego patrona i odprawienie pierwszego nabożeństwa greckokatolickiego. W latach 2002–2007 nastąpił remont dachu, a w 2011 wieży i pokrycia dachowego. W 2003 zakupiono dawną plebanię ewangelicką, miejsce noclegu Napoleona Bonapartego w dniach 17–18 lutego 1807. W 2013 został zbudowany ołtarz boczny z kopią ikony Myłoserdia Dweri (Brama Miłosierdzia)[3].

Wnętrze i polichromie edytuj

Wewnątrz znajduje się ikonostas i polichromie wykonane przez Jerzego Nowosielskiego w latach 1983–1984 oraz barokowa polichromia nieznanego artysty z lat 1660–1665 na stropie wykonanym po pożarze z początku XVII wieku, kiedy to zawaliło się ceglane sklepienie. Jest to największe tego typu malowidło na terenach Warmii i Mazur – ma 443,5 m², a jego dopełnieniem jest malowidło na kolebkowym sklepieniu nad emporą o powierzchni 34,76 m². Dzieła te inspirowało barokowe malarstwo niderlandzkie. Przedstawienia są umieszczone pasowo, zarówno w pionie, jak i poziomie ikonograficznym. Na początku XVIII wieku malowidło uzupełniono o dwa herby szlacheckie rodów von Schwerin i von Heyden, które się połączyły dzięki koligacjom. Symetrycznie do herbów umieszczono nimb z glorią trzymaną przez anioły zawierający inskrypcję z aramejskim imieniem Boga (Jahwe). Polichromie poddano renowacji w latach 2002–2007 pod kierunkiem Aleksandra Nowakowskiego[4].

Ikonostas Nowosielskiego umieszczony w prezbiterium jest największym dziełem artysty na Warmii i Mazurach. Łączy w sobie ducha Wschodu i Zachodu, idealnie wpisując się swoim programem artystycznym w gotyckie wnętrze kościoła. Osadzony na niewysokiej podmurówce wykonany jest z drewna. Dzieli się na siedem osi i ma trzy rzędy przedstawień różnych świętych, apostołów i proroków. Osie oddzielają półokrągłe, czarne słupki, a wieńczą tonda z aniołami i centralnie położony krzyż. Poszczególne wizerunki malowane są farbami akrylowymi na deskach oklejonych płótnem. Ikonostas górowiecki odbiega dość znacznie od tradycyjnych dzieł tego rodzaju, będąc realizacją skromną i oszczędną w formach (m.in. ma trzy, zamiast tradycyjnych pięciu rzędów przedstawień). Jego szerokość to 1250 cm, a wysokość to 313 cm. Krzyż jest wysoki na 360 cm, a szeroki na 230 cm[5].

Oprócz ikonostasu Nowosielski wykonał dla cerkwi polichromie namalowane na ścianach, balustradzie chóru oraz w północnej kruchcie. Przedstawienia te tworzą dopełnienie ikonostasu w postaci kręgu świętych i postaci z Biblii. Artysta świadomie dostosował tę część dzieła do salowego wnętrza z barokowym, poewangelickim stropem. Poszczególne osoby wymalowane są w ujęciu frontalnym, na prostokątnych polach, w zróżnicowanych liczebnie grupach. Bezpośrednio na cegle w prezbiterium wykonany został wizerunek Acheiropoietos, jak również św. Piotra, a nad chórem wysoki na cztery metry obraz Matki Bożej Orantki. Przy wejściu po stronie północnej artysta umieścił tylko częściowo czytelną inskrypcję wotywną na ciemnoniebieskim prostokącie: Cerkiew ta została pomalowana za pontyfikatu Jana Pawła II (dalej nieczytelne)[6].

Odwiedzający edytuj

Świątynię odwiedzali m.in.:

Galeria edytuj

  •  
    Cerkiew z zewnątrz
  •  
    Ikonostas w cerkwi
  •  
    Strop w cerkwi
  •  
    Dzwonnica w cerkwi
  •  
    Brama wejściowa

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 8 [dostęp 2015-10-19].
  2. ↑ Piotr Skurzyński, "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna", Wyd. Sport i Turystyka - Muza SA, Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 176
  3. ↑ a b Historia świątyni, tablica informacyjna in situ
  4. ↑ Polichromie ewangelickie z XVII wieku, tablica informacyjna in situ
  5. ↑ Ikonostas, tablica informacyjna in situ
  6. ↑ Polichromie, tablica informacyjna in situ
  7. ↑ Historia parafii, tablica informacyjna in situ

Bibliografia edytuj

  • Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, 480 str., ISBN 83-7002-239-1
  • Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom II, Mieczysław Wieliczko, Bronisław Magdziarz (red.), Janina Bosko, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-912605-0-X, OCLC 831022246.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_Podwyższenia_Krzyża_Świętego_w_Górowie_Iławeckim&oldid=72702122”