Charles Bukowski

Henry Charles Bukowski (właśc. Heinrich Karl Bukowski, ur. 16 sierpnia 1920 w Andernach, zm. 9 marca 1994 w Los Angeles) – amerykański poeta i prozaik, scenarzysta filmowy oraz rysownik pochodzenia niemieckiego. Jeden z największych i najpopularniejszych amerykańskich pisarzy XX wieku.

Charles Bukowski

Charles Bukowski (1988)
Data i miejsce urodzenia	16 sierpnia 1920 Andernach
Data i miejsce śmierci	9 marca 1994 Los Angeles

Życiorys

Bukowski urodził się w Andernach w Nadrenii, skąd pochodziła również jego matka Katharina Fett (1895–1956). Jego ojciec, Henry Bukowski (1895–1958), który urodził się w Pasadenie w Kalifornii, przybył do Niemiec jako żołnierz 3 Armii Stanów Zjednoczonych podczas I wojny światowej. Dziadek Bukowskiego, Leonard (1860–1926) po odbyciu służby wojskowej wyemigrował z Rzeszy Niemieckiej do USA, gdzie osiadł w Cleveland, a następnie ożenił się z pochodzącą z Gdańska Emilie Krause (1865–1949).

W 1923 trzyletni Charles wraz z rodzicami wyemigrował do Los Angeles. Bukowski często opisywał swoich rodziców na kartach książek, z reguły niepochlebnie. W Z szynką raz! opisał swojego ojca jako człowieka brutalnego, pełnego uprzedzeń i podcinającego młodemu Henry’emu skrzydła.

Po ukończeniu Los Angeles High School, Charles Bukowski dostał się do miejskiego college’u w Los Angeles (Los Angeles City College), gdzie przez dwa lata studiował dziennikarstwo. Po opuszczeniu szkoły zaczął pracować. Imał się wielu zajęć, z reguły wykonywał kiepsko płatną pracę fizyczną. Zamieszkiwał wtedy w biednych robotniczych dzielnicach wielkiego miasta. Wtedy też stał się bywalcem spelunek i torów wyścigowych. Jego wielką pasją przez całe życie były wyścigi koni, na których częściej tracił niż zarabiał, przy okazji barwnie je opisując.

Na początku lat 50. podjął pracę w United States Postal Service, gdzie przepracował (z przerwami) dwanaście lat. Swoje przemyślenia dotyczące pracy listonosza (a potem niższego urzędnika pocztowego) przelał na karty powieści Listonosz. W 1955 roku Bukowski był leczony z powodu choroby wrzodowej. Po wyjściu ze szpitala zaczął pisać wiersze. W 1957 roku poślubił pisarkę Barbarę Frye. W tym czasie Bukowski próbował zerwać z nałogiem alkoholowym (bez skutku), co kilkakrotnie opisywał w różnych opowiadaniach. Ich małżeństwo przetrwało do 1959 roku. W 1964 roku urodziła się córka Charlesa i jego partnerki Frances Smith (z którą nigdy nie był żonaty), Marina Louise Bukowski. W 1976 Bukowski poznał Lindę Lee Beighle, właścicielkę restauracji ze zdrowym jedzeniem. Po dziewięciu latach związku pobrali się. Razem przeprowadzili się z East Hollywood (w którym mieszkał przez większość życia) do San Pedro. Na kartach książek Bukowskiego Linda Lee pojawia się jako „Sara”.

Bukowski był uzależniony i motyw alkoholu nierzadko przewija się w jego utworach. W jednym z wierszy autor mówi o radości po wizycie u lekarza, gdy okazało się, że alkohol nie zostawił żadnych odczuwalnych skutków na jego zdrowiu.

Grób Bukowskiego.

Jako poeta debiutował w 1946 na łamach filadelfijskiego magazynu literackiego „Matrix”. Był niezwykle płodnym autorem, między rokiem 1960 a wczesnymi latami 90., wydał prawie 50 pozycji, zarówno poetyckich, jak i prozatorskich. Bukowski przez wielu zaliczany do pokolenia beatników (ang. beat generation), sam nigdy nie dał się jednoznacznie sklasyfikować. Sławę zyskał dzięki cyklowi powieściowemu, w którym stworzył postać alkoholika i „ćmy barowej” – Henry’ego Chinaskiego. Twórczość Bukowskiego inspirowana była jego własnymi doświadczeniami życiowymi. Jego twórczość wywarła wpływ m.in. na muzyka Toma Waitsa, który wykorzystał słowa wiersza Bukowskiego w jednej ze swoich piosenek.

Charles Bukowski zmarł 9 marca 1994 na skutek białaczki, niedługo po ukończeniu powieści Szmira. Miał 73 lata.

Był ateistą. Przyjaźnił się z Seanem Pennem. Na grobie Bukowskiego widnieje epitafium Don’t try (pol. Nie próbuj). Istnieją różne interpretacje tych słów. Jego żona Linda Lee Bukowski twierdzi, że mają oznaczać: „Nie próbuj, rób. Ponieważ jeśli poświęcasz czas próbując czegoś, nie robisz tego…. Nie próbuj”.

Twórczość

Powieści

• Post Office (Black Sparrow Press, 1971); wydanie polskie: Listonosz, Noir sur Blanc 1994
• Factotum (Black Sparrow Press, 1975); wydanie polskie: Faktotum, Noir sur Blanc 2005
• Women (Black Sparrow Press, 1978); wydanie polskie: Kobiety, Noir sur Blanc 1996
• Ham on rye (Black Sparrow Press, 1982); wydanie polskie: Z szynką raz!; tłum. Michał Kłobukowski, Noir sur Blanc 1994
• Hollywood (Black Sparrow Press, 1989); wydanie polskie: Hollywood, Noir sur Blanc 1994
• Pulp (Black Sparrow Press, 1994); wydanie polskie: Szmira, Noir sur Blanc 1997

Zbiory opowiadań

• Confessions of a Man Insane Enough to Live with Beasts (Mimeo Press, 1965), [Wyznania człowieka szalonego na tyle, aby żyć z bestiami]
• All the Assholes in the World and Mine (Open Skull Press, 1966), [Wszystkie odbyty świata, włącznie z moim]
• Notes of a Dirty Old Man (Essex House, 1969); wydanie polskie: Zapiski starego świntucha, Noir sur Blanc 1997
• A Bukowski Sampler (Quixote Press, 1969), [Próbnik Bukowskiego]
• Erections, Ejaculations, Exhibitions and General Tales of Ordinary Madness (City Light Books, 1972), [Erekcje, ejakulacje, ekspozycje i rozmaite opowieści o zwyczajnym szaleństwie]; w 1983 roku książka ta została wydana w dwóch tomach:
  1. Tales of Ordinary Madness; wydanie polskie: Historie o zwykłym szaleństwie, Noir sur Blanc 2015
  2. oraz The Most Beautiful Woman in Town; wydanie polskie: Najpiękniejsza dziewczyna w mieście, Noir sur Blanc, 1996
• South of No North (Black Sparrow Press, 1973); wydanie polskie: Na południe od nigdzie, Noir sur Blanc, 1996
• Bring Me Your Love (Black Sparrow Press, 1983) [Przynieś mi swoją miłość]
  • Jest to wydanie specjalne jednego opowiadania, z ilustracjami Roberta Crumba
• Hot Water Music (Black Sparrow Press, 1983); wydanie polskie: Kłopoty to męska specjalność, Noir sur Blanc, 2004
• There’s No Business (Black Sparrow Press, 1984) [Żaden interes]
  • Jest to wydanie specjalne jednego opowiadania, z ilustracjami Roberta Crumba
• Confession of a Coward (Black Sparrow Press, 1995) [Wyznania tchórza]
  • Jest to krótkie opowiadanie biograficzne dotyczące małżeństwa Bukowskiego z Barbarą Frye
• The Bell Tolls For No One (CityLights, 2015)
  • Jest to zbiór opowiadań dotąd książkowo niewydanych i pochodzących z trzech źródeł: z jego gazetowej kolumny „Notes of a Dirty Old Man”, z publikacji dla czasopism pornograficznych oraz rzeczy niepublikowanych lub niedokończonych.

Wiersze

• Flower, Fist and Bestial Wail (Hearse Press, 1960) [Kwiat, pięść i dziki lament]
• Longshot Poems for Broke Players (7 Poets Press, 1962) [Mające małe szanse wiersze dla spłukanych graczy]
• Run with the Hunted (Midwest Press, 1962) [Biegnij ze ściganym]
• It Catches My Heart in Its Hands (Loujon Press, 1963) [Moje serce uwięzione w tamtych rękach]
  • Jest to pierwsza książka Bukowskiego wydana przez Jona i Gypsy Lou Webbów w Nowym Orleanie
• Crucifix in a Deathhand (Loujon Press, 1965) [Krucyfiks w rękach śmierci]
• Cold Dogs in the Courtyard (Literary Times-Cyfoeth, 1965) [Zamarznięte psy na podwórzu]
• The Genius of the Crowd (7 Flowers Press, 1966) [Geniusz tłumu]
• 2 Poems (Black Sparrow Press, 1967) [2 wiersze]
• The Courtains are Waving and People Walk Through/The Afternoon/Here and in Berlin and in New York City and in Mexico (Black Sparrow Press, 1967) [Zasłony powiewają, a ludzie przechodzą/Popołudnie/Tu i w Berlinie i w Nowym Jorku i w Meksyku]
• At Terror Street and Agony Way (Black Sparrow Press, 1968) [Na ulicy przerażenia w alei udręki]
• Poems Written Before Jumping out of a 8-Storey Window (Poetry X/Change, 1968) [Wiersze napisane przed wyskoczeniem z ósmego piętra]
• The Days Run Away Like Wild Horses Over The Hills (Black Sparrow Press, 1969) [Dni uciekają jak dzikie konie za wzgórza]
• Penguin Modern Poets 13 – Charles Bukowski/Philip Lamantia/Harold Norse (Penguin Books, London, 1969)
• If We Take (Black Sparrow Press, 1970) [Jeśli weźmiemy]
• Fire Station (Capricorn Press, 1970) [Remiza strażacka]
• Me and Your Sometimes Love Poems (Kisskill Press, 1972) [Moje i twoje wiersze miłosne]
  • Jest to tomik wierszy miłosnych Lindy King i Charlesa Bukowskiego, traktujących o ich związku
• Mockingbird Wish Me Luck (Black Sparrow Press, 1972) [Życz mi szczęścia, przedrzeźniaczu]
• Burning in Water, Drowning in Flame: Poems 1955-1973 (Black Sparrow Press, 1974); wydanie polskie: Płonąc w wodzie, tonąc w ogniu: wiersze z lat 1955–1973, Noir sur Blanc, 2004
• Tough Company (Black Sparrow Press, 1976) [Twardzielskie towarzystwo]
• Scarlet (Black Sparrow Press, 1976)
• Art (Black Sparrow Press, 1977) [Sztuka]
• Love is a Dog From Hell: Poems 1974–1977 (Black Sparrow Press, 1977); wydanie polskie: Miłość to piekielny pies: wiersze z lat 1974–1977, Noir sur Blanc, 2003
• A Love Poem (Black Sparrow Press, 1979) [Wiersz miłosny]
• Play The Piano Drunk/Like a Percussion Instrument/Until the Fingers Begin to Bleed a Bit (Black Sparrow Press, 1979) [Graj pijany na pianinie/Jak na perkusji/aż palce zaczną trochę krwawić]
• Dangling in the Tournefortia (Black Sparrow Press, 1981)
• War All The Times: Poems 1981–1984 (Black Sparrow Press, 1984) [Nieustanna Wojna: wiersze z lat 1981–1984]
• The Last Generation (Black Sparrow Press, 1982) [Ostatnie pokolenie]
• Sparks (Black Sparrow Press, 1983) [Iskry]
• You Get So Alone at Times That it Just Makes Sense (Black Sparrow Press, 1986) [Czasem jesteś tak samotny, że to po prostu ma sens]
• The Roominghouse Madrigals: Early Selected Poems 1946-1966 (Black Sparrow Press, 1988) [Madrygały z pokoi do wynajęcia]
• In the Shadow of the Rose(Black Sparrow Press, 1991) [W cieniu róży]
• Three By Bukowski (Black Sparrow Press, 1992) [Trzy razy Bukowski]
• The Last Night On Earth Poems (Black Sparrow Press, 1992) [Wiersze z ostatniej nocy ziemi]
• Those Marvelous Lunches (Black Sparrow Press, 1993) [Te wspaniałe lunche]
• Heatwave (Black Sparrow Press, 1995) [Fala upałów]
• A New War (Black Sparrow Press, 1997) [Nowa wojna]
• Bone Palace Ballet: New Poems (Black Sparrow Press, 1997) [Balet Kościanego Pałacu: nowe wiersze]
• The Flash of Lightning behind the Mountain (2004); wydanie polskie: Światło błyskawicy za górą, Noir sur Blanc, 2009
• Z obłędu odsiać słowo, wers, drogę: nowe wiersze (tłum. Michał Kłobukowski, Noir sur Blanc, 2005)

Wiersze i proza

• Horsemeat (Black Sparrow Press, 1982) [Konina]
• Septuagenarian Stew: Stories and Poems (Black Sparrow Press, 1990) [Mieszanka siedemdziesięciolatka: opowiadania i wiersze]
• Betting on the Muse: Poems and Stories (Black Sparrow Press, 1996) [Stawiając na muze]

Dzienniki

• The Captain Is Out to Lunch and the Sailors Have Taken Over the Ship (Black Sparrow Press, 1998); wydanie polskie: Gdy kota nie ma, myszy harcują (tłum. Jacek Szafranowicz, Noir sur Blanc, 2023, ISBN 978-83-7392-832-9)

Odniesienia w kulturze

Amerykański zespół Red Hot Chili Peppers nawiązuje do Bukowskiego i jego twórczości w kilku piosenkach; piosenkarz Anthony Kiedis stwierdził, że Bukowski ma duży wpływ na jego twórczość.

Charles Bukowski jest jednym z ulubionych pisarzy Harry'ego Stylesa. Bukowski zainspirował jego dwie piosenki („Woman” i „Only Angel”).

Ekranizacje

Na podstawie twórczości Charlesa Bukowskiego powstały następujące filmy:

• Historia zwyklego szalenstwa (Tales of Ordinary Madness, 1981) – film włoskiego reżysera Marco Ferreriego. Zebrał niepochlebne recenzje krytyki i publiczności oraz, co znaczące, samego Bukowskiego.
• Ćma barowa (Barfly, 1987), w którym główną rolę grał Mickey Rourke, a główną postacią jest Henry Chinaski, alter ego pisarza. Film powstał na podstawie scenariusza samego Bukowskiego. Powieść Hollywood opisuje udrękę związaną z robieniem tego filmu.
• Opowieść o ordynarnym szaleństwie (Tales of Ordinary Madness, 1987) – film polskiej produkcji luźno bazujący na opowiadaniu Bukowskiego Maszyna do posuwania.
• Crazy Love (1987) – belgijski film bazujący na opowiadaniu The Copulating Mermaid of Venice, California (Kopulująca syrena z Venice w Kalifornii ze zbioru Najpiękniejsza dziewczyna w mieście) oraz na fragmencie Ham on a Rye (Z szynką raz!). Bukowski twierdził, że to najlepsza filmowa adaptacja jego pisarstwa.
• Zimny księżyc (Lune Froide, 1991) – francuski film, reżysera Patricka Bouchitey na podstawie: powieści Charlesa Bukowskiego pt. Copulating Mermaid of Venice i Trouble with the Battery
• Factotum (Factotum, 2005) – obraz oparty na powieści pod tym samym tytułem (wydanie polskie – Faktotum), oraz na innych utworach (m.in. Z szynką raz!). Bohaterem jest znów alter ego pisarza, Henry Chinaski, którego gra Matt Dillon.
• Kobiety (2006) – polski krótkometrażowy komediodramat powstały na motywach opowiadania Niezupełnie Bernadette.

Filmy dokumentalne

• Bukowski (1973) Godzinny film dokumentalny. Powstał na zlecenie kalifornijskiej telewizji KCET.

• Bukowski: Born Into This (2004) Film dokumentalny o postaci Bukowskiego. Na temat pisarza wypowiadają się znajomi, kochanki, przyjaciele, wrogowie i żony. Pojawia się kilka znanych postaci, min. Sean Penn i Bono. Wszystko to uzupełnione jest archiwalnymi nagraniami na których Bukowski czyta wiersze, udziela wywiadów, lub po prostu pije i głośno przeklina. Premiera tego filmu miała miejsce 9 lipca 2004.

Biografie

• Sounes, Howard; Charles Bukowski. W ramionach szalonego życia, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, 2008, przekład Magdalena Rabsztyn
• Bukowski, Charles; Szekspir nigdy tego nie robił, Warszawa: Noir sur Blanc, 2001.