Chełst (województwo wielkopolskie)
Chełst (niem. Neuteich[4]) – wieś sołecka w Polsce nad rzeką Miałą, przy szosie Drezdenko–Czarnków, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w gminie Drawsko.
| wieś | |
 Centrum wsi, dolina Miały | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
539[2] |
| Strefa numeracyjna |
67 |
| Kod pocztowy |
64-733[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PCT |
| SIMC |
0525748 |
Położenie na mapie gminy Drawsko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego  | |
 52°49′31″N 15°57′03″E/52,825278 15,950833[1]
| |
Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 181 oraz wybiega DW 133.
Nazwa edytuj
Nazwa notowana od XVI wieku w różnych formach: 1564-65 na Chelscziech, 1580 Chełst, 1595 Chaust oraz Neuenteich, 1627 Helst, 1632 Chełst, 1638 Neuteich, 1880 Chełst oraz Neuteich[4].
Nazwa pochodzi od miejscowego stawu i rzeki o nazwie Chełst zwanej również Miałła (obecnie to rzeka Miała). Nazwa Chełst wywodzi się z języka staropolskiego i oznacza szum, zgiełk[5]. W latach 1564-65 zapisano lokalizację miejscowości przy stawie Chelsczie. Pierwszy człon niemieckiej nazwy również nawiązuje do stawu Teich z dodaniem słowa nowy – neu[4].
Historia edytuj
Pierwsza wzmianka o wsi smolarskiej złożonej z pięciu domostw pochodzi z 1564 (początkowo była to królewszczyzna). W 1580 istniał tu młyn papierniczy. W latach 1920-1939 granica państwowa, biegnąca na krótkim odcinku rzeką Miałą, dzieliła wieś na dwie części: niemiecką (zachodnią) i polską (wschodnią). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego. Obecnie granica województw lubuskiego i wielkopolskiego powtarza dawną granicę polsko-niemiecką z dwoma odstępstwami na terenie puszczy – jedno z nich znajduje się w rejonie Chełstu[6].
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Chełst”[7].
W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chełst, po jej zniesieniu w gromadzie Drawsko.
Zabytki i osobliwości edytuj
Godny uwagi jest kościół o konstrukcji szachulcowej, wzniesiony na planie prostokąta w połowie XVIII w. Zachowany zespół starych domów i gospodarstw. Pod lasem dawna niemiecka strażnica graniczna (przystosowana do roli szkoły). Przed nią tablica ku czci Józefa Chociszewskiego, urodzonego w Chełście[8]. Odsłonięta została 4 czerwca 1939 na domu nr 9, czyli dawnej szkole w polskiej części, przeniesiona w obecne miejsce w 2007[6].
Z drogi przed i za wsią rozciąga się rozległy widok na dolinę Noteci ze wzgórza koło Starych Bielic.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15344
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 143 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Rymut 1996 ↓, s. 33-34.
- ↑ Stanisław Urbańczyk 1955 ↓, s. 233.
- ↑ a b Paweł Anders, Władysław Kusiak, Puszcza Notecka, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań, 2011, s.105, ISBN 978-83-7272-242-3
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ "Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny" Tom I A-M, PWN Warszawa 1984, hasło Józef Chociszewski str. 138
Bibliografia edytuj
- Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. II C-D. Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Języka polskiego, 1997, s. 33-34. ISBN 83-85579-64-8.
- Stanisław Urbańczyk: Słownik staropolski tom I (A —Ć), hasło "Chełst", "Chełstanie". Wrocław-Warszawa-Kraków: Pracownia, Polska Akademia Umiejętności, 1955, s. 233.