Choroszcz (gmina)
Choroszcz (1944–54 Barszczewo[4]) – obecnie gmina miejsko-wiejska w województwie podlaskim, w powiecie białostockim.Gmina istniała w latach 1919–1939 i 1944–1954, a następnie działa od 1973 r. W okresie międzywojennym i powojennym do 1954 siedziba gminy mieściła się w Barszczewie a od 1973 w Choroszczy.
gmina miejsko-wiejska | |||||||
Budynek urzędu gminy w Choroszczy | |||||||
| |||||||
Państwo | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||
Powiat | |||||||
TERC |
0202013 | ||||||
Burmistrz |
Robert Wardziński | ||||||
Powierzchnia |
163,5 km² | ||||||
Populacja (31.12.2022) • liczba ludności |
| ||||||
• gęstość |
91,5 os./km² | ||||||
Nr kierunkowy |
85 | ||||||
Tablice rejestracyjne |
BIA | ||||||
Adres urzędu: ul. Dominikańska 216-070 Choroszcz | |||||||
Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie powiatu | |||||||
53°08′35″N 22°59′08″E/53,143056 22,985556 | |||||||
Strona internetowa | |||||||
Biuletyn Informacji Publicznej |
Należała do guberni grodzieńskiej (1861-1915), powiatu białostockiego (1919-1939) a następnie w latach 1975–1998 do małego województwa białostockiego. Od 1999 jest częścią reaktywowanego powiatu białostockiego.
Historia
edytujImperium Rosyjskie (1861–1915)
edytujGmina zbiorowa Choroszcz (ros. Хорощанская волость) z siedzibą w Barszczewie powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu białostockiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Choroszcz obejmowała 50 wsi i zamieszkiwało ją 5792 osób[5].
I wojna światowa (1915–1919)
edytujPodczas I wojny światowej (1915–1919) gmina wraz z powiatem białostockim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno) oraz do Królestwa Litwy (1918). W sierpniu 1919 przeszła pod administrację polską[6].
II Rzeczpospolita (1919–1939)
edytujW okresie międzywojennym gmina Choroszcz należała do powiatu białostockiego w województwie białostockim. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku w jej skład wchodziły wsie: Baciuty, Barszczewo, Barszczówka, Czaplin, Dzikie, Gajowniki, Izbiszcze, Konowały, Kościuki, Kruszewo, Mińce, Niecki, Nieroniki, Niewodnica Korycka, Ogrodniki, Oliszki, Pańki, Rogów, Sienkiewicze, Tołcze, Topilec, Trypude, Zaczerlany, Zalesiany, Zawady, Żółtki. Folwarki: Markowszczyzna, Zalesiany oraz osada fabryczna: Topole, kolonie: Czaplin, Dzikie, Kościuki, Niewodnica Kościelna, Sienkiewicze, Topilec i przystanek kolejowy: Niewodnica[7]. Gminę zamieszkiwało wówczas 5.590 osób, wśród których 4.578 było wyznania rzymskokatolickiego, 1001 prawosławnego, 3 ewangelickiego, 3 greckokatolickiego, a 5 mojżeszowego. Jednocześnie 5.129 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 451 białoruską, 7 rosyjską, 2 rusińską a jeden estońską. W gminie było 899 budynków mieszkalnych[7].
W 1933 r. rozporządzeniem wojewody białostockiego z 14 października podzielono gminy wiejskie na gromady, Od tej pory gmina Chorszcz była podzielona na 28 gromad: 1. Baciuty, 2. Barszczówka, 3. Barszczewo, 4. Czaplino, 5. Dzikie, 6. Gajowniki, 7. Izbiszcze, 8. Jeroniki, 9. Kruszewo, 10. Konowały, 11. Kościuki, 12. Mińce, 13. Niewodnica-Korycka, 14. Niewodnica-Kościelna, 15. Niecki, 16. Oliszki, 17. Ogrodniki, 18. Pańki, 19. Rogowo, 20. Sienkiewicze, 21. Tołcze, 22. Trypucie, 23. Topilec wieś, 24. Topilec kolonia, 25. Zawady, 26. Zaczerlany, 27. Zalesiany, 28. Żółtki[8][9]. Przedstawiony wyżej podział na gromady przetrwał do wojny[9].
II wojna światowa (1939–1944)
edytujPodczas II wojny światowej, w 1944 roku, gminę Choroszcz przekształcono w gminę Barszczewo[10][11].
Od reformy 1973
edytuj1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin, przywrócono gminę pod jej pierwotną nazwą Choroszcz[12]. W jej skład weszły wówczas sołectwa: Babino, Barszczewo, Czaplino, Czaplino-Kolonia, Dzikie, Dzikie kolonia, Gajowniki, Gajowniki kolonia, Izbiszcze, Jeroniki, Klepacze, Konowały, Kościuki, Krupniki, Kruszewo, Łyski, Mińce, Ogrodniki, Oliszki, Pańki, Porosły, Rogowo, Rogowo majątek, Rogówek, Ruszczany, Sienkiewicze, Turczyn, Zaczerlany, Zaczerlany kolonia, Złotoria, Żółtki oraz obszar lasów państwowych Nadleśnictwa Dojlidy — uroczysko Turczyn o pow. 224,25 ha[9][13].
19 lutego 1987 w gminie Choroszcz z sołectwa Porosły wydzielono sołectwo Kolonia Porosły[9].
Od 1999 gmina przynależy do powiatu białostockiego.
Struktura powierzchni
edytujGmina Choroszcz ma obszar 163,5 km² (2002), w tym:[14]
- użytki rolne: 61%
- użytki leśne: 17%
Gmina stanowi 5,48% powierzchni powiatu.
Transport
edytujPrzez gminę przebiega droga ekspresowa S8 (Kudowa-Zdrój – Wrocław – Warszawa – Białystok – Suwałki – Budzisko), stanowiąca część drogi międzynarodowej E67 (Helsinki – Kowno – Warszawa – Praga).
12 września 2012 otwarto odcinek drogi ekspresowej Jeżewo Stare – Białystok o długości 24.5 km.
Komunikacja
edytujDo gminy można dojechać autobusami białostockiej komunikacji miejskiej. Linia nr 103 dojeżdża do miejscowości Porosły, Łyski oraz Choroszcz[15].
Demografia
edytujGminę zamieszkiwało 15 985 osoby (31 grudnia 2021)[16].
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 14 967 | 100 | 7465 | 49.9 | 7502 | 50.1 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
91,5 | 45.7 | 45.8 |
- Piramida wieku mieszkańców gminy Choroszcz w 2014 roku[17].
Sołectwa
edytujBabino, Barszczewo, Czaplino, Dzikie, Gajowniki, Izbiszcze, Jeroniki, Klepacze, Konowały, Kościuki, Krupniki, Kruszewo, Łyski, Mińce, Ogrodniki, Oliszki, Pańki, Porosły, Porosły-Kolonia, Rogowo, Rogowo-Majątek, Rogówek, Ruszczany, Sienkiewicze, Sikorszczyzna, Śliwno, Turczyn, Zaczerlany, Złotoria, Kolonia Złotoria, Żółtki[2].
Sąsiednie gminy
edytujBiałystok, Dobrzyniewo Duże, Juchnowiec Kościelny, Kobylin-Borzymy, Łapy, Sokoły, Turośń Kościelna, Tykocin
Przypisy
edytuj- ↑ Gmina Choroszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-04-01] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b BIP gminy, sołtysi
- ↑ a b Urząd statystyczny w Białymstoku
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
- ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10 .
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki 1933 nr 11 poz. 49; 1935 nr 20 poz. 83
- ↑ a b c d Witold Jemielity, Podziały administracyjne powiatów białostockich i monieckiego w latach 1919-1990, "Studia Teologiczne Białostocko-Drohiczyńsko-Łomżyńskie" t. 11, 1993, s. 312, 315
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Strona rozkładu jazdy linii 103. [dostęp 2011-08-06].
- ↑ GUS, Statystyczne Vademecum Samorządowca, 2018 .
- ↑ Gmina Choroszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.