Ciążeń
Ciążeń – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie słupeckim, w gminie Lądek.
| wieś | |
 Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Ciążeniu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) |
1300 |
| Strefa numeracyjna |
63 |
| Kod pocztowy |
62-404[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PSL |
| SIMC |
0289503 |
Położenie na mapie gminy Lądek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupeckiego  | |
 52°12′37″N 17°48′47″E/52,210278 17,813056[1]
| |
Ciążeń uzyskał lokację miejską w 1260, zdegradowany po 1309, ponowne nadanie praw miejskich w 1504, utrata po 1718[3][4]. Do 1954 siedziba gminy Ciążeń.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Ciążeń. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa konińskiego.
We wsi znajduje się przeprawa promowa przez Wartę, Szkoła Podstawowa im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego oraz jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[5].
Historia
edytujPierwsza wzmianka o Ciążeniu jako siedzibie kasztelanii pochodzi z 1251. Krótko potem (1260) wieś zostaje nadana przez księcia Przemysła I w posiadanie biskupstwu poznańskiemu. W kolejnych latach biskupi uzyskiwali szereg przywilejów, m.in. na urządzanie jarmarków, założenie targu i prowadzenie karczmy. Miejscowość w zlatynizowanej formie Censzim wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1282[6]. W XIV wieku mieścił się we wsi biskupi zamek obronny. W 1331 roku wieś została spalona przez Krzyżaków[7].
Ukoronowaniem dobrej passy jest otrzymany w 1504 przywilej na założenie miasta, lecz do lokacji najprawdopodobniej nie dochodzi, ze względu na konkurencję niedalekich Pyzdr. W latach 1508–1510 na dworze biskupim w Ciążeniu przebywał biskup i poeta Andrzej Krzycki. Wieś Ciążym, pod koniec XVI wieku leżała w powiecie pyzdrskim województwa kaliskiego[8]. 1 grudnia 1574 zmarł tutaj biskup poznański Adam Konarski[9]. W 1818 wieś skonfiskowana przez władze carskie i przekazana hrabiemu Wacławowi Gutakowskiemu. Majątek nie przynosił szczęścia swoim właścicielom – zbankrutował zarówno Gutakowski, jak i jego następca – Mieczysław Wyssogota-Zakrzewski, po czym, w 1924, majątek w Ciążeniu przeszedł na własność Skarbu Państwa. W 1935 r. majątek został zakupiony przez Wandę Gerlicz na licytacji[10].
Podczas II wojny światowej we wsi znajdował się obóz pracy przymusowej dla Żydów[11].
We wsi znajdują się dwa zabytkowe zespoły budynków: późnobarokowy pałac biskupi wraz z pawilonem, galerią (z lat 1760-68) i parkiem, oraz kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z 1535, pierwotnie gotycki, później (1760) przebudowany w stylu barokowym, wraz z dzwonnicą (połowy XIX wieku) i plebanią (z 2 połowy XVIII wieku).
Obecnie w pałacu ciążeńskim mieszczą się unikatowe zbiory masońskie Biblioteki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W kościele znajduje się późnorenesansowy tron biskupi oraz obraz Adoracja Matki Boskiej Szkaplerznej z połowy XVII wieku, przedstawiający prawdopodobnie króla Jana Kazimierza.
W okresie PRL-u we wsi powstał zakład rolny przedsiębiorstwa PGR w Strzałkowie. W 1974 zbudowano amfiteatr na ponad 400 miejsc[12].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17132
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 162 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 24-25.
- ↑ uwaga, w świetle badań zespołu atlasu historycznego Wielkopolski, pod koniec XVI wieku Ciążym był nadal wsią.
- ↑ OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W CIĄŻENIU | Rejestr.io [online], rejestr.io [dostęp 2023-09-06].
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.483.
- ↑ Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 136-138, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 245.
- ↑ Zygmunt Boras, Lech Trzeciakowski, W dawnym Poznaniu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1971, s.102
- ↑ Pałac w Ciążeniu zmieni właściciela - wyrok NSA - rp.pl [online], rp.pl [dostęp 2024-06-15] (pol.).
- ↑ FORUM GMINY GIZAŁKI ''B'': ZAGŁADA ZAGÓROWSKICH ŻYDÓW [online], FORUM GMINY GIZAŁKI B, 27 lutego 2018 [dostęp 2023-10-07].
- ↑ Piotr Maluśkiewicz "Konin i okolice"Wydawnictwo Poznańskie 1979 r, ISBN 83-210-0067-3,str. 69
Linki zewnętrzne
edytuj- Ciążeń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 671.
- Ciążeń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 335.