Ciężkowice
Ciężkowice – miasto w Polsce położone w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ciężkowice.
| ||||
 Widok ogólny Ciężkowic ze Skałki z Krzyżem | ||||
| ||||
| Państwo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Województwo | ||||
| Powiat | ||||
| Gmina | ||||
| Prawa miejskie | ||||
| Burmistrz |
Stanisław Kuropatwa | |||
| Powierzchnia |
9,99 km² | |||
| Populacja (30.06.2021) • liczba ludności • gęstość |
| |||
| Strefa numeracyjna |
+48 14 | |||
| Kod pocztowy |
33-190 | |||
| Tablice rejestracyjne |
KTA | |||
Położenie na mapie gminy Ciężkowice  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | ||||
 49°47′10″N 20°58′25″E/49,786111 20,973611
| ||||
| TERC (TERYT) |
1216014 | |||
| SIMC |
0815239 | |||
Urząd miejski ul. Tysiąclecia 1933-190 Ciężkowice | ||||
| Strona internetowa | ||||
| BIP | ||||
Ciężkowice uzyskały lokację miejską w 1348 roku[2], zdegradowane w 1934 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1998 roku[3]. Cieszkowice były miastem królewskim starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 977 oraz linia kolejowa nr 96 ze stacją Bogoniowice-Ciężkowice.
Ze względu na zachowany średniowieczny układ urbanistyczny i zachowaną drewnianą zabudowę w obrębie rynku miasto włączono do Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.
PołożenieEdytuj
Ciężkowice są położone na Pogórzu Ciężkowickim nad rzeką Białą.
Miasto ma charakter rolniczo-turystyczny. Według danych z 30 czerwca 2012 liczyło 2501 mieszkańców[5].
Rynek, pierzeja zachodnia
.jpg)
.jpg)
.jpg)
HistoriaEdytuj
Legendy głoszą, że założycielem Ciężkowic był Cieszko, stryj Mieszka I, wędrujący wraz ze swą drużyną przez Małopolskę. Zabłądziwszy kiedyś na polowaniu, wojowie natknęli się na uroczą krainę. Wielu z nich ziemie te spodobały się tak bardzo, że osiedlili się tam, na cześć wodza nazywając swą osadę Cieszkowicami.
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1125, kiedy po raz pierwszy umieszczono ją w akcie legata Idziego z Tuskulum, z którego wynika, że wieś ta była własnością benedyktynów tynieckich. Osada została założona w 1288. Zezwolenie na lokację miasta wydał 29 lutego 1348 Kazimierz Wielki. Miasto królewskie zostało założone na prawie magdeburskim pomiędzy 1339 i 1343 rokiem[6]. Zasadzenia miasta dokonali dwaj mieszczanie ze Starego Sącza – bracia Minard i Mikołaj.
Przez Ciężkowice przebiegało wiele szlaków handlowych, prowadzących z Czech i Węgier do Krakowa. Miasto posiadało prawo do organizacji cotygodniowych targów. Handlowano głównie wyrobami tkackimi i rzemieślniczymi, solą oraz produktami rolniczymi, szczególnie szeroko znanym ciężkowickim nabiałem. Sprowadzano węgierskie wina oraz konie. Do dziś co środę na rynku ciężkowickim organizowany jest targ.
W 1358 w Ciężkowicach wybudowano kościół pod wezwaniem św. Andrzeja i założono parafię. Już wcześniej jednak istniał tam kościół pod wezwaniem św. Krzyża, założony przez benedyktynów, który potem wyburzono. Dzisiejszy kościół pochodzi z początku XX wieku.
Rynek, dawna zabudowa 
Szkoła
.jpg)
.jpg)
Ciężkowice bardzo podupadły i straciły znaczenie podczas zaborów. Znalazły się w zaborze austriackim, więc językiem urzędowym stał się niemiecki. Językiem niemieckim posługiwano się również w szkołach. Wprowadzono wtedy trzy klasy nauczania:
- do klasy elementarnej uczęszczali uczniowie w wieku 6–12 lat; uczyli się poznawania liter niemieckich, głoskowania i czytania oraz tłumaczenia poszczególnych wyrazów z języka niemieckiego na polski;
- w klasie pierwszej (8–14 lat) obowiązywał mały katechizm w języku niemieckim i polskim, czytanie niemieckie i polskie, pisanie, rachowanie, ortografia, znajomość głównych części mowy, praktyczna nauka języka niemieckiego;
- do klasy drugiej uczęszczały dzieci w wieku 10–16 lat; uczyły się religii, ewangelii, czytania niemieckiego i polskiego, kaligrafii, ortografii i gramatyki niemieckiej.
W 1934 Ciężkowice pozbawione zostały praw miejskich (odzyskały je po 64 latach).
Podczas II wojny światowej w okolicach Ciężkowic stacjonowały oddziały Armii Krajowej. W okolicy znajduje się pięć cmentarzy wojennych (nr 137, 138, 139, 140 i 141) z okresu I wojny światowej.
W 2003 oddano do użytku halę sportową.
W 2021 roku oddano do użytku park zdrojowy imienia burmistrza Zbigniewa Jurkiewicza, w którym stosowana jest hydroterapia według metody księdza Sebastiana Kneippa.
TurystykaEdytuj
W pobliżu znajduje się rezerwat przyrody Skamieniałe Miasto z licznymi ostańcami skalnymi.
Do najciekawszych obiektów miasta należą:
- Muzeum Przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków, prezentujące olbrzymią kolekcję ptaków, owadów i trofeów myśliwskich;
- kościół pw. Pana Jezusa Miłosiernego i św. Andrzeja, zbudowany w stylu neogotyckim w 1903 r., wg projektu Jana Sas-Zubrzyckiego, od 2003 Sanktuarium Pana Jezusa Miłosiernego. Znajduje się w nim cudowny obraz Chrystusa Miłosiernego Ecce Homo, podarowany miastu przez papieża Innocentego XI;
- klasycystyczny ratusz na rynku;
- drewniane domy z charakterystycznymi dla tej części Małopolski podcieniami;
- park zdrojowy im. Zbigniewa Jurkiewicza;
- posąg św. Floriana – patrona miasta, stojący w centrum rynku;
- pomnik „Ławeczka Paderewskiego”, stojący w rynku[7];
- przydrożne kapliczki wpisane do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Tarnowie;
- cmentarze wojenne nr 137, 138, 139, 140 i 141, z okresu I wojny światowej;
- mykwa.
Skała „Czarownica” w rezerwacie 
„Ulice” Skamieniałego Miasta
.jpg)
Na zachodnim brzegu rzeki Białej, w sąsiedniej Kąśnej Dolnej, znajduje się otoczony parkiem dworek Ignacego Jana Paderewskiego. W Dworku Paderewskiego odbywają się koncerty „Muzyczne Spotkania u Paderewskiego”. Centrum Paderewskiego jest też organizatorem Festiwalu Muzyki Kameralnej „Bravo Maestro” w Kąśnej Dolnej, pod honorowym patronatem Krzysztofa Pendereckiego.
Szlaki turystyczneEdytuj
Przez Ciężkowice przebiegają szlaki:
- turystyki pieszej:
Tarnów – Góra Świętego Marcina – Trzemeska Góra – Tuchów – Brzanka – Jodłówka Tuchowska – Rzepiennik Strzyżewski – rezerwat Skamieniałe Miasto – Ciężkowice – Bruśnik – Bukowiec – Gródek nad Dunajcem
na terenie miasta, łączący Muzeum Przyrodnicze, ratusz i rezerwat Skamieniałe Miasto (dojście do )- Szlak Niepodległości im. I.J. Paderewskiego.
- rowerowe
„Widokowa pętla” – zielony
„Przez rezerwat” – niebieski
„Do źródeł Rakutowej” – czerwony
- Szlak architektury drewnianej
DemografiaEdytuj
- Piramida wieku mieszkańców Ciężkowic w 2014 roku[8].
SportEdytuj
W Ciężkowicach działają dwa kluby sportowe:
- KS Ciężkowianka Ciężkowice – klub piłkarski – małopolska IV liga (wschód),
- LUKS Orzeł Ciężkowice – klub siatkarski – II małopolska liga siatkówki mężczyzn.
UrodzeniEdytuj
- Kazimierz Szczerba – medalista olimpijski
- Waldemar Bawołek – prozaik
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2021-10-13].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 26–27.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 1997 r. w sprawie zmiany granic, nazw i siedzib władz niektórych gmin oraz nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwach: bielskim, olsztyńskim, piotrkowskim, rzeszowskim, tarnobrzeskim, tarnowskim i włocławskim. (Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847).
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r.
- ↑ Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333–1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 1 po s. 617.
- ↑ Piotr Rutka, Mistrz Paderewski zasiadł przy fortepianie na ciężkowickim rynku, Pogórze24.pl, 4 maja 2018 [dostęp 2018-10-11].
- ↑ Ciężkowice w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Historia Żydów w Ciężkowicach na portalu Wirtualny Sztetl
- Rynek w Ciężkowicach – obraz z kamery
- Muzeum Przyrodnicze
- Wokół rezerwatu Skamieniałe Miasto
- Ciężkowice 2 (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 701.
- Encyklopedia Ciężkowic