Wikipedia

Cięcina

wieś w województwie śląskim

Cięcina – wieś położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Węgierska Górka. Do 1954 roku istniała gmina Cięcina.

Cięcina
wieś
Ilustracja
Widok na Cięcinę i Węgierską Górkę z Glinnego (2007)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

żywiecki

Gmina

Węgierska Górka

Wysokość

400[2] m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

4254[3]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

34-350[4]

Tablice rejestracyjne

SZY

SIMC

0075127

Położenie na mapie gminy Węgierska Górka
Mapa konturowa gminy Węgierska Górka, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Cięcina”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Cięcina”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Cięcina”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Cięcina”
Ziemia49°36′45″N 19°08′11″E/49,612500 19,136389[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Nieoficjalny herb wsi Cięcina

Geografia

edytuj

Miejscowość położona w Beskidzie Żywieckim niedaleko Beskidu Śląskiego i Żywca. Pod względem zabudowy dzieli się na dwie części: Cięcinę Górną, położoną w wąskiej dolinie potoku Cięcinka, i Cięcinę Dolną, położoną w szerokiej dolinie rzeki Soły. Od południowego zachodu miejscowość graniczy z Węgierską Górką. Od północy Cięcinę otaczają szczyty: Kiczora (838 m n.p.m.), Magura (891 m n.p.m.), Skała (946 m n.p.m.). Jej południowo-wschodnie granice wyznaczone są wzdłuż grzbietu Abrahamowa (857 m n.p.m.).

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Cięcina[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0075185 Bieguny przysiółek
0075133 Dolna Cięcina część wsi
0075191 Fabisie przysiółek
0075200 Ficońka przysiółek
0075140 Górna Cięcina część wsi
0065838 Juraszki przysiółek
0075156 Potok część wsi
0075162 Solany część wsi
0075179 Stefki część wsi

Historia

edytuj

Cięcina należy do najstarszych wsi na Żywiecczyźnie obok Gilowic, Lipowej i Radziechów. Osadnictwo na terenie dzisiejszej Cięciny odbywało się być może już w XIII w. wraz z główną w kotlinie falą średniowiecznego osadnictwa, tzw. małopolskiego. Nazwa sugeruje, że powstała poprzez wycięcie, inaczej wykarczowanie lasu. Miejscowość nie jest jeszcze wymieniona w pierwszym i najbardziej znanym spisie parafii dekanatu Oświęcim z lat 1325–1327, który w Kotlinie Żywieckiej wymienia jedynie trzy: Gilowice, (Stary) Żywiec i Łękawica. Najstarsza zachowana wzmianka o miejscowości i parafii Czencina pochodzi z kolejnego takiego spisu z lat 1346–1358, kiedy wymieniono ją obok sąsiedniej Lipowej[7]. Następnie obie straciły samodzielność na rzecz parafii w Radziechowach.

Od około 1315 roku Cięcina należy do powstałego wówczas księstwa oświęcimskiego[8]. W czasie największego nasilenia wojen husyckich w Czechach i na Śląsku (1419-1436) Żywiec został opanowany na pewien czas przez oddziały husyckie. Husyci zajęli kościół św. Krzyża na Rudzy w Żywcu, a następnie kościół w Radziechowach. Być może wtargnęli też do Cięciny i spalili kościół, tak jak uczynili to w Łękawicy. Najprawdopodobniej dlatego w kronikach XV wiecznych Cięcina podawana jest jako parafia, która nie posiadała swego kościoła.

W 1467 Cięcina wraz z całą Żywiecczyzną została przekazana przez Kazimierza Jagiellończyka Piotrowi Komorowskiemu herbu Korczak na własność dziedziczną. Komorowscy, aby powiększyć dochody zaczęli wzorem innych magnatów zakładać w swych dobrach duże gospodarstwa rolne, zwane folwarkami pańszczyźnianymi. Jeden z tych folwarków założony przez Mikołaja Komorowskiego objął Cięcinę z jej przysiółkiem Węgierską Górką.

W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772[9]. W 1595 roku wieś położona w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego[10].

W roku 1624 Komorowski przekazał jako zastaw dobra żywieckie królowej Konstancji żonie Zygmunta III Wazy. Konstancja słynęła z wielkiej pobożności i dlatego ogromne sumy przeznaczała na rozbudowę różnych kościołów. Fara radziechowska, do której przynależała ze swoim kościołem Cięcina, otrzymała dodatkowo wikariusza do obsługi wiernych kościoła w Cięcinie, bowiem jeden nie mógł sobie poradzić z posługą na tak obszernym terenie. W 1666 roku kościół świętej Katarzyny w Cięcinie otrzymał dzwonnicę.

Po śmierci Jana Kazimierza właściciela Żywiecczyzny w roku 1668 Cięcina wraz z całym Państwem Żywieckim została zakupiona przez Jana Wielopolskiego. W 1712 r. Cięcina wraz z innymi 12 wsiami wchodziła w skład klucza folwarcznego „Węgierska Górka”. Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii.

W 1838 Adam Wielopolski, chcąc ratować topniejącą fortunę, postanowił wybudować na gruntach folwarku „Węgierska Górka” hutę żelaza, czego nie udało mu się dokończyć. Resztki jego fortuny nabył Karol Ludwik Habsburg i w 1844 r. dokończył budowę huty. Wybudowanie huty w Węgierskiej Górce korzystnie wpłynęło na rozwój gospodarczy Cięciny – wielu jej mieszkańców znalazło w niej zatrudnienie.

 
Kościół św. Katarzyny w Cięcinie (2008)

Po I wojnie światowej od 1920 r. Cięcina była gminą jednostkową. Z dniem 1 stycznia 1934 r. stała się gmina zbiorową do której należały: Żabnica, Brzuśnik, Juszczyna, Bystra, Wieprz, i Węgierska Górka, która stanowiła integralną część Cięciny. Stan taki trwał również podczas okupacji niemieckiej.

W 1954 r. nastąpiła reorganizacja i takie wsie jak: Wieprz, Bystra, Brzuśnik, Juszczyna i Żabnica, zostały odłączone od Cięciny. Dokonano również podziału terytorialnego Cięciny i utworzono osiedle Węgierska Górka. Od 1965 r. w Cięcinie istniała gromada Cięcina. Z dniem 1 stycznia 1973 r. przestała istnieć, zarządzeniem odgórnym włączono ją do nowego urzędu gminy w Węgierskiej Górce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Edukacja

edytuj

W Cięcinie działają następujące placówki edukacyjne:

  • Przedszkole w Cięcinie, przy Szkole Podstawowej nr 1
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Konstytucji 3 maja, ul. św. Katarzyny 20
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. św. Franciszka z Asyżu, ul. św. Katarzyny 246

Kościoły

edytuj

W Cięcinie znajdują się dwa kościoły wyznania rzymskokatolickiego należące do parafii Cięcina.

Kościół św. Katarzyny

edytuj
Osobny artykuł: Kościół św. Katarzyny w Cięcinie.
  • XVI-wieczny zabytkowy drewniany kościół znajdujący się w centrum miejscowości.

Od początku swego istnienia do roku 1789 świątynia była kaplicą filialną kościoła w Radziechowach. Rozbudowana została staraniem plebana radziechowskiego, ks. Stanisława Kaszkowicza w latach 1666-1667 (o czym wspomina Dziejopis Żywiecki A. Komonieckiego). Pierwszym proboszczem, powstałej po 1789 roku parafii w Cięcinie został ks. Marceli Stupecki.

Kościół Przemienienia Pańskiego

edytuj
 
Kościół Przemienienia Pańskiego
Osobny artykuł: Kościół Przemienienia Pańskiego w Węgierskiej Górce.
  • Zbudowany w latach 80. XX w. kościół pw. Przemienienia Pańskiego znajdujący się na styku miejscowości Cięcina i Węgierska Górka.

Jest to nowy kościół, zaprojektował go arch. Stanisław Wiewióra. Posiada jedne z największych w dawnym województwie bielskim, 36-głosowe organy piszczałkowe. W 2006 roku w kościele wybudowano nowy ołtarz wykonany z kilku rodzajów marmuru i granitu.

Pozostałe obiekty

edytuj
 
Kaplica na Przegibie-Butorzonce
  • Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej z lat 70. XX w. na Przegibie-Butorzonce
  • Kamienna kapliczka z figurą Jezusa Nazaretańskiego z 1804 r., ufundowana przez Mateusza Kociołka[11].
  • Figura M.B. Różańcowej z 1890 r.
  • Kamienne pomniki na miejscowym cmentarzu z XVIII w.
  • Żeliwny odlew kaplicy nagrobnej z 1875 r. wykonany w miejscowej odlewni żeliwa Węgierska Górka
  • Krzyż na Magurze (891 m n.p.m.) z 1910 r.

Turystyka

edytuj

Przez wieś przebiegają następujące szlaki:

Dzisiaj

edytuj

W Cięcinie swą siedzibę ma zakład produkujący wodę źródlaną „Żywiec Zdrój”. Działają kluby sportowe takie jak: LKS Świt Cięcina, UKS MASYW Cięcina oraz rozgrywane są mecze III ligowej drużyny siatkarskiej KS Halny Węgierska Górka. W miejscowości działa też XII GZ „Smoczki”, XII DH „Strumień”, XIV DH „Koniczynki” oraz I WDH „Burza”.

Urodzeni w Cięcinie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17770
  2. ↑ Monografia online.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 166 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  6. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.2 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 2, 1344-1374. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 179, 225, 252, 299.
  8. ↑ Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867.
  9. ↑ Jan Nepomucen Gątkowski, Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego, nakład autora, Lwów 1867.
  10. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
  11. ↑ Jerzy Szablowski, Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny III. Powiat żywiecki; województwo krakowskie. Wydawnictwo Państwowego Instytutu Historii Sztuki, Warszawa 1948, s. 44.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cięcina&oldid=74227652”