Cibora (Cyperus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny ciborowatych (Cyperaceae). Obejmuje ok. 700[5]–950[6][4] gatunków. Rośliny z tego rodzaju występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem stref okołobiegunowych[4]. W zależności od ujęcia dwa lub trzy gatunki rosną dziko w Polsce jako rodzime (cibora brunatna C. fuscus i cibora żółta C. flavescens oraz C. micheliana, często opisywana jako dichostylis Michela Dichostylis micheliana), z gatunków obcych zadomowiona w Polsce jest cibora jadalna C. esculentus, a trzy gatunki dziczeją przejściowo (cibora zwarta C. congestus, cibora pochylona C. declinatus i cibora Houghtona C. houghtonii)[7].

Cibora
Ilustracja
Cibora żółta
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

ciborowate

Rodzaj

cibora

Nazwa systematyczna
Cyperus L.
Sp. Pl. 44. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Cyperus esculentus L.[3]

Bulwy korzeniowe wielu gatunków są jadalne (C. bulbosus, C. esculentus, C. papyrus). Z rdzeni łodyg cibory papirusowej C. papyrus wyrabiano papirus – odpowiednik papieru. W Chinach do wyrobu mat wykorzystywano włókna z C. tegetiformis. Podobnie jako surowca plecionkarskiego i do wyrobu szczotek wykorzystywano w Indochinach C. malaccensis, na Hawajach C. laevigatus, a w Ameryce Środkowej C. canus. Kłącze C. corymbosus w Brazylii stosowane jest jako silnie działający środek antykoncepcyjny. Medycznie wykorzystywane są także C. brevifolius, C. articulatus. Różne gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza cibora zmienna C. alternifolius, uprawiana także jako doniczkowa w domach. Niektóre gatunki z tego rodzaju są chwastami w uprawach[6].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należy do rodziny ciborowatych (Cyperaceae) z rzędu wiechlinowców (Poales) stanowiącego jeden z kladów jednoliściennych (monocots)[2]. W obrębie rodziny należy do plemienia Cypereae w obrębie podrodziny Cyperoideae[5].

Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Batsch), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Juncanae Takht., rząd ciborowce (Cyperales Hutch.), rodzina ciborowate (Cyperaceae Juss.), podrodzina Cyperoideae Kostel., plemię Cypereae Colla, podplemię Cyperinae Pax, rodzaj cibora (Cyperus L.)[8].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-11-17] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2008-01-03].
  4. a b c Cyperus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-27].
  5. a b M. Muasya, D. Simpson, G. Verboom, P. Goetghebeur, R. Naczi, M. Chase, E. Smets: Phylogeny of Cyperaceae Based on DNA Sequence Data: Current Progress and Future Prospects. [w:] Bot. Rev. 75 [on-line]. 2009. s. 2–21. [dostęp 2010-11-08]. (ang.).
  6. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 268, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 67, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Cyperus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-03]. (ang.).