Ciemnogłów wąskolistny

Ciemnogłów wąskolistny (Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae Juss.). Występuje naturalnie w Europie – między innymi na Półwyspie Skandynawskim, w Alpach oraz Pirenejach[4].

Ciemnogłów wąskolistny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

storczykowe

Rodzaj

gółka

Gatunek

ciemnogłów wąskolistny

Nazwa systematyczna
Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.
Bonplandia (Hannover) 4: 321 1856[3]

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Rośnie naturalnie w Europie – między innymi na Półwyspie Skandynawskim, w Alpach oraz Pirenejach[4]. W Szwecji został zaobserwowany między innymi w Jämtland, Härjedalen i Laponii[5]. W Alpach występuje na całym ich obszarze. Jest rzadko spotykany, lecz czasami tworzy liczne skupiska[6]. We Francji został zarejestrowany w departamentach Ardèche, Isère, Pireneje Atlantyckie, Pireneje Wschodnie oraz Var, a także prawdopodobnie w Ariège, natomiast w departamencie Alpy Nadmorskie wyginął[7]. We Włoszech występuje w regionach Piemont, Lombardia, Trydent-Górna Adyga, Wenecja Euganejska, Friuli-Wenecja Julijska oraz Liguria[8].

Morfologia edytuj

 
Pokrój rośliny kwitnącej
Pokrój
Bylina dorastająca do 10–25 cm wysokości[7]. Łodyga jest wzniesiona, nieco kanciasta. Bulwa jest dłoniasto podzielona[6].
Liście
Naprzemianległe, siedzące, obejmujące łodygę. Blaszka liściowa równowąska, na brzegu lekko ząbkowana[6].
Kwiaty
Zebrane po około 50 w gęste kwiatostany na szczytach pędów, o kulistym lub jajowatym kształcie. Mają ciemnoczerwoną lub niemal brunatnoczerwoną barwę, choć czasami zdarzają się okazy jaśniejsze. Pojedynczy kwiat ma średnicę 1–1,5 cm. Warżka niemal trójkątna z długim prostym końcem uniesionym ku górze, co jest rzadkie u storczykowatych. Kwiaty wydzielają aromat podobny do wanilii[6].
Gatunki podobne
Roślina jest podobna do storczyka drobnokwiatowego (Neotinea ustulata), który dorasta do 10–30 cm wysokości. Charakteryzuje się różowymi kwiatami z ciemnopurpurowymi zewnętrznymi listkami okwiatu. Nierozwinięte kwiaty tego gatunku często mają prawie czarną barwę w górnej części kwiatostanu[6].

Biologia i ekologia edytuj

Rośnie na górskich łąkach[6]. Preferuje stanowiska w pełnym nasłonecznieniu[7]. Najlepiej rośnie na glebach bogatych w wapń i próchnicę. Występuje na wysokości od 1500 do 2500 m n.p.m. Kwitnie od czerwca do września[6].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
  3. a b Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.. The Plant List. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
  4. a b Older version of Discover Life: Point Map of Nigritella nigra. Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
  5. Nigritella nigra, Gymnadenia nigra, SE: Brunkulla. Flowers in Sweden. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
  6. a b c d e f g Wolfgang Hensel: Rośliny Alp. Rozpoznać – Podziwiać – Chronić. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2001, s. 69. ISBN 83-88729-72-1. (pol.).
  7. a b c Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.. Tela Botanica. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).
  8. Gymnadenia nigra (L.) Rchb. f.. [w:] Schede di Botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 2016-10-27]. (wł.).