Cieszanów

Cieszanów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek z kościołem parafialnym w Cieszanowie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	lubaczowski
Gmina	Cieszanów
Prawa miejskie	1590
Burmistrz	Zdzisław Zadworny
Powierzchnia	15,06 km²
Populacja (01.01.2024); • liczba ludności; • gęstość	; 1815; 121 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 16
Kod pocztowy	37-611
Tablice rejestracyjne	RLU
	Położenie na mapie gminy Cieszanów Cieszanów
	Położenie na mapie Polski Cieszanów
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Cieszanów
	Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego Cieszanów
	50°14′43″N 23°07′46″E/50,245278 23,129444
TERC (TERYT)	1809024
SIMC	0972051
	Urząd miejskiRynek 1; 37-611 Cieszanów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Cieszanów – miasto w woj. podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Cieszanów. Położony na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, nad rzeką Brusienką. Leży w dawnej ziemi bełskiej^[3].

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 1815 mieszkańców, będąc 47. najludniejszym miastem w województwie^[2].

Miejscowość jest siedzibą dekanatu Cieszanów i parafii św. Wojciecha^[4].

Historia

Cieszanów uzyskał prawa miejskie 14 maja 1590 dzięki staraniom Stanisława Cieszanowskiego, herbu Jelita, starosty samborskiego. W 1672 hetman wielki koronny Jan Sobieski pod Cieszanowem stoczył zwycięską potyczkę z Tatarami. Miasto jest ośrodkiem handlowo-usługowym, znajduje się tu kościół z XIX wieku.

Od 1867 do końca 1922 miasto było siedzibą urzędu starostwa powiatu cieszanowskiego. W 1909 roku liczba ludności powiatowego miasta Cieszanowa, wynosiła 3232 osoby. Po I wojnie światowej w 1921 roku – 2282 osób, do liczby 3600 mieszkańców w 1939 roku.

W latach dwudziestych XX wieku w Cieszanowie powstał Związek Strzelecki. O zawiązaniu oddziału z ukonstytuowanym zarządem starostwo lubaczowskie poinformował Zarząd Główny ZS 9 lutego 1931 r.^[5].

12 września 1939 roku miasto zajęły wojska niemieckie. Cieszanów został przekazany Armii Czerwonej, 28 września 1939 roku po ustaleniu linii demarkacyjnej został włączony pod okupację niemiecką. Podczas okupacji hitlerowskiej, w marcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 5000 Żydów. W sierpniu 1942 roku zostali wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu, część została zamordowana w Wierzbicy^[6].

W latach 1939–1947 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w mieście lub w jego pobliżu 65 Polaków, w tym 45 w dniu 3 maja 1944, kiedy to miasto zostało zaatakowane i częściowo spalone przez kureń UPA Iwana Szpontaka^[7]^[8]. W nocy z 3 na 4 maja 1944 r. zamordowano 45 mieszkańców Cieszanowa. Spalono 90% zabudowań miasta. Sotnia Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) dowodzona przez Iwana Szpontaka „Zalizniaka” wkroczyła do opustoszałego Cieszanowa dokonując licznych podpaleń. Mordowano głównie przedstawicieli narodowości polskiej^[9]. Pamięć o tym wydarzeniu jest kultywowana przez społeczność lokalną Cieszanowa^[10]. Został temu poświęcony film dokumentalny^[11].

W Cieszanowie już 1 sierpnia 1944 roku ukonstytuowała się z inicjatywy przedwojennych członków cieszanowskiej Rady Miejskiej oraz komendanta cieszanowskiej placówki AK ppor. Franciszka Szajowskiego ps. Kruk samorzutnie Miejska Rada Narodowa (MRN). Na jej czele stanął Paweł Lisowski, który od 7 sierpnia pełnił również funkcję burmistrza miasta. Cieszanów wszedł w skład powiatu lubaczowskiego w województwie rzeszowskim. W 1945 roku burmistrzem miasta został Jan Kopf, a przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej Jerzy Cwynar. W ramach usuwania osób związanych w podziemiem antykomunistycznym ze struktur administracji i na skutek powstania w Cieszanowie komórek PPR i PPS w 1947 roku funkcję burmistrza objął Michał Kotowicz, a przewodniczącym Rady został Antoni Piotrowski^[12].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. przemyskiego.

Transport

Miasto znajduje się na skrzyżowaniu dwóch dróg wojewódzkich:

865 – relacji Jarosław – Bełżec
863 – relacji Kopki – Tarnogród – Cieszanów.

Kultura

Formą promocji miasta jest organizowany od 2010 roku „Cieszanów Rock Festiwal”^[13].

Miasta partnerskie

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Cieszanowa w 2014 roku^[14].

Ludzie związani z Cieszanowem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Cieszanowem.

Zobacz też

Przypisy

↑ Wybory Samorządowe 2024 [online], wybory.gov.pl [dostęp 2024-05-14] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
↑ Maurycy Horn: Walka klasowa i konflikty społeczne w miastach Rusi Czerwonej w latach 1600–1647 na tle stosunków gospodarczych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, s. 22.
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Adam Szajowski: Związek Strzelecki w Lubaczowie. Rzeszów: Wydawnictwo Edytorial, 2017, s. 172. ISBN 978-83-65551-46-7. (pol.).
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 629 .
↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki: Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim w latach 1939–1947. Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 462-463. ISBN 83-85865-17-9. OCLC 77512897. (pol.).
↑ Stanisław Jastrzębski: Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939-1947. Wrocław: Wydawnictwo ,,Nortom”, 2007, s. 264. ISBN 978-83-89684-04-2. (pol.).
↑ Róg Tomasz, Gmina Cieszanów i jej mieszkańcy w latach 1939–1947, Cieszanów 2014, s. 178-211.
↑ Adam Szajowski. To było w maju. Ewakuacja i spalenie Cieszanowa w V 1944 r.. „Kresowiak Galicyjski”. 5(114) (Magazyn Publicystyczno-Informacyjny Powiatu Lubaczowskiego), s. 11, 1-06-2006. "Rzeszów, ul. Zbyszewskiego 8/25": Wydawnictwo Kresowiak. ISSN 1426-4773. 334596. [dostęp 2024-04-20]. (pol.).
↑ Zagłada miasteczka Cieszanów 3/4 maja 1944 roku. Tomasz Róg, Krystian Kłysewicz. IPN Oddział w Rzeszowie. Miejska Biblioteka Publiczna w Cieszanowie, Cieszanów. 16 września 2022. 20 minuta. [dostęp 2024-04-20].
↑ Czachur Waldemar, Jak feniks z popiołów. Cieszanów i okolice w latach 1944–1950. Cieszanów, s. 141.
↑ Strona festiwalu.
↑ Cieszanów w liczbach. Cieszanów - Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

Linki zewnętrzne

Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej – Cieszanów. mbp.cieszanow.archiwa.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-29)].
Cieszanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 693 .
Mapa katastralna miasta Cieszanów z miejscowościami Folwarki i Wola z 1854
Historia Żydów w Cieszanowie. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. na portalu Wirtualny Sztetl

[1] Wybory Samorządowe 2024 [online], wybory.gov.pl [dostęp 2024-05-14] (pol.).

[PopulacjaPowierzchnia-2] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).

[3] Maurycy Horn: Walka klasowa i konflikty społeczne w miastach Rusi Czerwonej w latach 1600–1647 na tle stosunków gospodarczych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, s. 22.

[par-4] Opis parafii na stronie diecezji

[ASz2017Zwiazek-5] Adam Szajowski: Związek Strzelecki w Lubaczowie. Rzeszów: Wydawnictwo Edytorial, 2017, s. 172. ISBN 978-83-65551-46-7. (pol.).

[6] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 629 .

[SiKoBu-7] Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki: Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim w latach 1939–1947. Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 462-463. ISBN 83-85865-17-9. OCLC 77512897. (pol.).

[Cie1-8] Stanisław Jastrzębski: Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939-1947. Wrocław: Wydawnictwo ,,Nortom”, 2007, s. 264. ISBN 978-83-89684-04-2. (pol.).

[9] Róg Tomasz, Gmina Cieszanów i jej mieszkańcy w latach 1939–1947, Cieszanów 2014, s. 178-211.

[10] Adam Szajowski. To było w maju. Ewakuacja i spalenie Cieszanowa w V 1944 r.. „Kresowiak Galicyjski”. 5(114) (Magazyn Publicystyczno-Informacyjny Powiatu Lubaczowskiego), s. 11, 1-06-2006. "Rzeszów, ul. Zbyszewskiego 8/25": Wydawnictwo Kresowiak. ISSN 1426-4773. 334596. [dostęp 2024-04-20]. (pol.).

[11] Zagłada miasteczka Cieszanów 3/4 maja 1944 roku. Tomasz Róg, Krystian Kłysewicz. IPN Oddział w Rzeszowie. Miejska Biblioteka Publiczna w Cieszanowie, Cieszanów. 16 września 2022. 20 minuta. [dostęp 2024-04-20].

[12] Czachur Waldemar, Jak feniks z popiołów. Cieszanów i okolice w latach 1944–1950. Cieszanów, s. 141.

[13] Strona festiwalu.

[pwl-14] Cieszanów w liczbach. Cieszanów - Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]