Closterkeller – polski zespół muzyczny. Powstał 1 stycznia 1988 roku w Warszawie z inicjatywy muzyków Przemysława Guryna, Jacka Skiruchy i wokalistki, liderki Anji Orthodox. Mimo wielokrotnych zmian składu, zespół gra nieprzerwanie od debiutu. Jedynym członkiem z pierwszego składu jest Anja Orthodox. Rozpoznawalną cechą zespołu jest brzmienie charakterystycznego głosu wokalistki, jej maniera wokalna, która dała wzorzec do naśladowania dla wielu młodych formacji. Teksty piosenek cechuje mroczna i pełna metafor poezja śpiewana, co stało się jednym z największych atutów twórczości grupy[5]. Metalowe brzmienie zauważalne jest m.in. na albumach: Violet[6], Scarlet[7][8][9][10], Cyan[11][12][13][14], Nero[7], Aurum, Viridian[15]. Wokalistka określiła w wywiadzie dla tygodnika „Angora”, że brzmienie zespołu należy definiować przede wszystkim jako rock gotycki, ale również bardziej eklektyczną muzykę – od ballad po heavy metal[16]. Orthodox to jedna z najbardziej wyrazistych postaci sceny rockowo-metalowej w Polsce[17]. Przełomowym dla zespołu był album Violet, który znalazł się w dziesiątce najpopularniejszych płyt w Polsce w 1993 według magazynu branżowego „Tylko Rock[18].

Closterkeller
Ilustracja
Anja Orthodox i Closterkeller w 2011.
Rok założenia

1988

Pochodzenie

Warszawa

Gatunek

heavy metal[1], metal alternatywny[1], gothic metal[1][2], metal progresywny[1], rock alternatywny[3], cold wave[4], pop-rock[4]

Wydawnictwo

Izabelin Studio, SPV Poland, PolyGram Polska, Metal Mind Productions, Universal Music Polska

Powiązania

Mech, Neolithic, Virgin, Kult, Wilki, Artrosis, Venflon

Strona internetowa

Muzycy edytuj

Obecny skład zespołu
Byli członkowie zespołu
  • Grzegorz Tomczyk – perkusja (1988-1989)
  • Przemysław Guryn (zmarły[19]) – instrumenty klawiszowe (1988-1991)
  • Jacek Skirucha – gitara (1988-1992)
  • Tomasz „Wolfgang” Grochowalski – gitara basowa (1988-1992)
  • Andrzej „Szczota” Szymańczak (zmarły) – perkusja (1989-1991)
  • Piotr Bieńkowski – perkusja (1989-1990)
  • Marcin „Freddie” Mentel – gitara (1999-2006)
  • Paweł Pieczyński – gitara (1992-2000)
  • Robert Ochnio – gitara (1992)
  • Marcin „Pucek” Płuciennik – gitara basowa (1999-2006)
  • Piotr „Pawłoś” Pawłowski – perkusja (1991-1997)
  • Dariusz Boral – instrumenty klawiszowe (1995-1996)
  • Tomasz „Mechu” Wojciechowski – instrumenty klawiszowe, gitara (1996-1998)
  • Andrzej Kaczyński – gitara basowa (1999)
  • Piotr Czyszanowski – gitara basowa (1999)
  • Tomasz Kasprzycki – gitara (1992)
  • Mikis Cupas – gitara (1991)
  • Jarosław Kidawa – gitara (1991)
  • Zbigniew Kumorowski – perkusja (1990-1991)
  • Krzysztof Dominik – perkusja (1989), manager (1994-1997)
  • Janusz Jastrzębowski – perkusja (2006-2011)
  • Gerard „Gero” Klawe – perkusja (1997-2006, 2011-2013)
  • Robert „Qba” Kubajek – perkusja (2013-2014)
  • Zuzanna „ZuZa” Jaśkowiak – gitara (2014-2015)
  • Mariusz Kumala – gitara (2006-2013, 2015-2016)
  • Aleksander „Olek” Gruszka – gitara basowa (2013-2021)
Oś czasu

Historia edytuj

 
Anja Orthodox i Michał Rollinger w trakcie spotkania z fanami w 1994

Początki grupy datuje się na styczeń 1988 roku kiedy to z inicjatywy Przemysława Guryna (instrumenty klawiszowe), Jacka Skiruchy (gitara elektryczna), Tomasza Grochowalskiego (gitara basowa) i Anji Orthodox (śpiew), powstał Closterkeller. Nazwa grupy inicjowana przez ich kolegę Zbigniewa Bieniaka pochodziła od nazwy marki wina Klosterkeller (zmiana pierwszej litery z K na C tłumaczona jest chęcią pojawiania się wyżej we wszelkiego rodzaju listach i zestawieniach), a wybrana została spośród takich propozycji, jak Nome Della Rosa, Messalina czy Chinchilla[20].

Wkrótce do zespołu dołączył Grzegorz Tomczyk (perkusja), w składzie z którym zespół przystąpił do prac nad własnymi kompozycjami. Pierwsze próby zespołu odbywały się w Domu Kultury w Radości pod Warszawą oraz w D.K. w Józefowie, by miesiąc później grupa mogła wystąpić na przeglądzie młodych zespołów w Domu Kultury „Kamionek” w Warszawie[20].

Po porzuceniu gry na perkusji przez Tomczyka do grupy dołączył Krzysztof Dominik (grający wcześniej m.in. w zespołach Madame i Maanam). Już z nowym perkusistą zespół wygrał przegląd Ochota '88[20]. Wtedy już próby grupy odbywały się w szkole przy ul. Astronautów pod opieką Krzysztofa Rudnika, dzięki któremu powstał cykl kolorów w tytułach płyt, odkąd po zaprezentowaniu mu nowej kompozycji zespołu wykrzyknął: „To mi się mocno kojarzy z dokonaniami Deep Purple!”. Równolegle grupę porzucił Krzysztof Dominik, którego zastąpił znany jako „Peterek” Piotr Bieńkowski. Nowym miejscem prób zespołu została sala nr 14 w warszawskim klubie Hybrydy[20].

W 1989 roku Closterkeller realizował się już jako znany w okolicznym środowisku muzycznym zespół wygrywając kolejno: Mokotowską Jesień, Rock Pokoju w Hali Gwardii w Warszawie (gdzie w zastępstwie Tomasza Grochowalskiego na gitarze basowej zagrał Marcin Ciempiel (muzyk znany z występów w grupie Tilt), Rock Pod Chełmcem, Odjazdy oraz festiwal Jarocin.

Sukcesy na tle artystycznym nie oszczędziły samej grupy, w wyniku konfliktów odszedł „Peterek”, w którego miejsce powrócił Andrzej Szymańczak. Niedługo przed ukazaniem się debiutanckiego albumu zrealizowane zostały dwa teledyski do utworów „Purple” i „Maska” wykonane na zlecenie programu telewizyjnego Luz. W tym czasie Orthodox wspierała wokalnie pokrewną stylistycznie grupę Pornografia dla której zrealizowała partie śpiewu na jej pierwszy album pt. Pornografia.

Niedługo potem, w 1990 roku, ukazała się debiutancka płyta grupy Closterkeller pt. Purple[20]. Zrealizowany w Izabelin Studio album był jednym z pierwszych wydawnictw na płycie CD w Polsce. Purple promowany był podczas koncertów m.in. ponownie na festiwalu Odjazdy, Jarocin oraz festiwalu w Sopocie (z utworami Purple i Maska). W tym czasie próby zespołu odbywały się w warszawskim klubie Medyków. W 1991 roku z grupy ponownie odszedł Andrzej Szymańczak którego zastąpił Piotr Pawłowski, ponadto odszedł Przemysław Guryn, który wyemigrował do USA. W jego miejsce pojawił się Michał Rollinger[20].

W nowym składzie grupa przystąpiła do prac nad realizacją kolejnego albumu, mimo powtórzenia nagrań i zmian w aranżacjach w 1992 roku ukazał się Blue, z liderem grupy Tubylcy Betonu gitarzystą Robertem Ochnio w roli drugiego gitarzysty oraz gościnnym udziałem Igora Czerniawskiego (instrumenty klawiszowe) i Zbigniewa Bieniaka (śpiew). Płyta ukazała się nakładem wytwórni SPV Poland. W wyniku błędu płyta CD ukazała się tylko w wersji angielskiej, a w polskiej jedynie na kasecie magnetofonowej. Po nagraniu płyty, z grupy odeszli gitarzyści Robert Ochnio i Jacek Skichura.

Tymczasem z kilkuletniego pobytu z Belgii powrócił współpracujący poprzednio z grupą Paweł Pieczyński. Z Pieczyńskim w składzie zespół wystąpił na Stadionie Dziesięciolecia. Niedługo potem z zespołu odszedł Grochowalski, którego zastąpił znany ze współpracy z grupami Charon, Blitzkrieg, Jezabel Jazz basista Krzysztof Najman. Na początku 1993 roku wydany został minialbum pt. Agnieszka, będący kompilacją nagrań polskojęzycznych z Blue oraz nowych kompozycji, zrealizowanych w odświeżonym składzie. Do tytułowego utworu „Agnieszka” powstał teledysk, za którego scenariusz Orthodox otrzymała główną nagrodę na Festiwalu Polskich Wideoklipów w Sopocie. Tego samego roku Krzysztof Najman i Anja Orthodox wzięli ślub. Kolejnym album grupy pt. Violet ukazał się w rok później wydany przez firmę Izabelin przekształconą później w PolyGram Polska, z którą zespół podpisał kontrakt. Wydawnictwo było promowane podczas koncertów w Żarnowcu, Sopocie, Jarocinie, Katowicach wraz z grupą Cocteau Twins i innymi. Zespół wystąpił także po raz drugi na festiwalu w Sopocie (z piosenką Babeluu).

Premiera kolejnego, nawiązującego czasem stylistycznie do muzyki heavymetalowej, albumu zatytułowanego Scarlet przypadła na początek roku 1995[20]. Do utworów „Scarlet” i „Owoce wschodu” zrealizowano promujące teledyski, odbyła się również trasa koncertowa. Utwory Scarlett oraz Owoce wschodu pojawiły się na krajowych listach przebojów a płyta uzyskała status złotej płyty. Wkrótce z przyczyn zdrowotnych z grupy odszedł Michał Rollinger. Zastąpił go znany z występów w grupie Mordor instrumentalista Dariusz Boral, a następnie Tomasz „Mechu” Wojciechowski. Obaj muzycy wystąpili na kolejnym wydawnictwie grupy jednak jako jej goście a nie członkowie.

W kwietniu 1996 roku ukazał się odmienny od poprzednich, zawierający wpływy muzyki elektronicznej, album pt. Cyan. Zróżnicowane teksty traktowały o uczuciach, przemijaniu i polityce. Uznanie w oczach słuchaczy i krytyki zdobył utwór „Władza” (zajmujący szczyty list przebojów w kraju, uważany za największy przebój zespołu), do którego nakręcono również bardzo sugestywny teledysk. Na płycie jako dodatek ukazała się również prezentacja multimedialna, zawierając m.in. teledyski, wywiady i biografię grupy. Warto nadmienić, że była to pierwsza w Polsce płyta wydana z dodatkową scieżką multimedialną.

W 1997 roku grupa zarejestrowała koncertowy album pt. Koncert '97 zawierający fragmenty występów grupy w Rzeszowie i Lublinie[20]. Po tym wydawnictwie z zespołu odszedł Wojciechowski, na którego miejsce powrócił Michał Rollinger. Niedługo potem z zespołem rozstał się również Pawłowski, którego zastąpił pochodzący z Łodzi znany z grup Rezerwat i Hedone perkusista Gerard Klawe. W roku 1998 zespół rozwiązał kontrakt z firmą PolyGram. Zespół wziął również udział w festiwalu Castle Party w Bolkowie, gdzie odbył się jubileuszowy koncert z okazji dziesięciolecia zespołu. W tym czasie powstał kolejny, ostatni z Najmanem i Pieczyńskim, album grupy zatytułowany Graphite[20]. Ukazał się on 26 kwietnia 1999, wydany przez firmę Metal Mind Productions w edycjach DG CD wraz z teledyskami do utworów „Na krawędzi” i „Czas komety”.

W zastępstwie Najmana początkowo do grupy dołączył Peter Guellard, kolejno Andrzej Kaczyński i Marcin Płuciennik. Pieczyńskiego zastąpił natomiast instrumentalista Marcin Mentel. W 1999 firma Metal Mind wydała również reedycje wszystkich studyjnych płyt zespołu (z wyłączeniem Koncertu '97 i Agnieszki). Jeszcze z Pieczyńskim w składzie 16 września 1999 roku w studio Programu III Polskiego Radia im. A. Osieckiej zespół zarejestrował akustyczny koncert, wydany w 2000 roku na płycie pt. Fin de siècle. Pod koniec 2000 roku ukazała się kompilacja nagrań grupy pt. Pastel zawierająca dwie płyty CD zatytułowane „Past” i „El” zawierająca pliki mp3, prezentację multimedialną wraz ze zdjęciami oraz materiałem video[20].

 
Krzysztof Najman, 2012

W 2002 zespół zagrał udane koncerty na festiwalach gotyckich w Wiedniu na Dark Nation Day i Budapeszcie podczas Gothic Night. W grudniu 2002 za namową wydawcy Orthodox nagrała angielskie wersje utworów z płyty Graphite, która ostatecznie ukazała się 10 lutego 2003 roku. W sierpniu tego samego roku ukazała się ponadto pierwsza płyta DVD zespołu zatytułowana ActIII – live 2003. Jest ona zapisem koncertu zrealizowanego 11 kwietnia 2003 roku w gmachu TV w Krakowie. Oprócz podstawowego koncertu na płycie ukazały się teledyski oraz fragmenty archiwalnych koncertów w starym składzie, teksty utworów oraz fotografie. W czerwcu grupa wyjechała do Niemiec i wzięła udział w lipskim festiwalu muzyki gotyckiej Wave-Gotik-Treffen.

Trzy miesiące później (16 września 2003) nakładem Metal Mind Records ukazał się siódmy album grupy pt. Nero, wydany w dwóch wersjach. Na jewel box znalazła się prezentacja multimedialna, teledysk do utworu „Poza granicą dotyku” i wersja tzw. „ciężka” utworu „Ktokolwiek wie”, zaś Digipack zawierał wersję tzw. „lżejszą” utworu „Ktokolwiek widział” oraz dodatkowo utwór „Grzech” w nowej aranżacji[21]. Wydawnictwo było promowane jesienią podczas trasy koncertowej Dark Stars Festival[22]. W marcu 2005 r. ukazała się angielska wersja Nero ponownie zmiksowana (w New Project Studio) z tekstami w przekładzie Krystiana Aparty.

Na przełomie sierpnia i września 2004 ukończone zostały zdjęcia do teledysku „Ktokolwiek wie/Ktokolwiek widział” i „Królowa”, zaś 25 października ukazał się drugi minialbum grupy pt. Reghina na którym znalazły się dwa nowe utwory, trzy covery i dwa remiksy utworu „Królowa”, a także dwa wspomniane teledyski oraz jeden z utworów z koncertowego DVD grupy („Podziemny krąg”)[23][24].

W latach 2003 i 2004 Closterkeller był headlinerem dwóch edycji największej trasy metalowej w Polsce – Dark Stars Festival organizowanej przez Metal Mind. Od 2005 grupa zainicjowała coroczną, własną, dużą trasę koncertową Abracadabra Gothic Tour. Odbywa się ona zawsze w październiku i obejmuje ponad 20 koncertów w największych miastach kraju.

W roku 2006 nastąpiły kolejne zmiany personalne w Closterkeller. Odszedł Płuciennik na którego miejsce powrócił ponownie Krzysztof Najman. Zaś stanowisko gitarzysty objął Mariusz Kumala – bielski gitarzysta, znany do tej pory z zespołów Psychotropic Transcendental i Brain Story[25]. Stanowisko perkusisty obsadził Janusz Jastrzębowski znany wcześniej z zespołów Carnal, Neolithic i Space Avenue.

W listopadzie 2008 ukazała się płyta DVD Act IV z zarejestrowanym występem zespołu na Przystanku Woodstock 2008. W tym samym roku zespół wystąpił też na Festiwalu Castle Party w Bolkowie. W 2009 roku zespół podpisał ponownie kontrakt z Universal Music Polska, co zaowocowało kolejnym albumem pt. Aurum, którego premiera miała miejsce na początku października 2009[26]. Kilka utworów, które znalazły się na tym albumie można było usłyszeć na wcześniejszych koncertach zespołu, a jeden z nich pojawił się już na płycie DVD Act IV (Ogród półcieni). Materiał został nagrany w studio Izabelin a jego realizatorem i współproducentem jest Piotr Zygo. Trasa Abracadabra 2009 była zarazem trasą promocyjną nowego albumu. W lipcu 2011 roku zespół wszedł do studia aby zarejestrować materiał na nowy album, którego premiera miała miejsce 16 września 2011. Płyta nosi tytuł Bordeaux[27].

W 2013 roku z zespołu odszedł Janusz Jastrzębowski, zaś jego miejsce zastąpił perkusista Robert Kubajek. Pod koniec tego samego roku z zespołu odszedł gitarzysta Mariusz Kumala, tym samym nie pojawił się na akustycznym koncercie grupy w Krakowie, w klubie Alchemia[28]. Następnie, na początku 2014 r. z Closterkeller odszedł Krzysztof Najman[29]. Muzyków odpowiednio zastąpili: Aleksander „Olek” Gruszka – na gitarze basowej[30] i Zuzanna „ZuZa” Jaśkowiak – na gitarze, jednocześnie współtworząca awangardowo-progresywny metalowy zespół z Dublina – MAHEENA (ex Hello Jackie)[31][32].

31 stycznia 2014 r. w Krakowie w klubie Studio i 1 lutego w warszawskiej Progresji w składzie: Anja Orthodox, Michał „Rollo” Rollinger, „Olek” Gruszka, „Zuza” Jaśkowiak i Robert „Qba” Kubajek, zespół zagrał wspólnie z Fields of the Nephilim[33][34].

Pod koniec grudnia 2014 roku zespół opuszcza perkusista Robert „Qba"Kubajek, zaś jego miejsce zajmuje syn Anji Orthodox i Krzysztofa Najmana – Adam Najman, dotychczas grający w zespole Venflon[35]. Kolejna zmiana personalna następuje w 2015 roku. Odchodzi z zespołu „Zuza” Jaśkowiak[36], do zespołu powraca gitarzysta, grający już w Closterkeller – Mariusz Kumala. W maju 2016 r. Kumala ponownie opuszcza zespół, stanowisko gitarzysty obejmuje Michał Jarominek[37]. We wrześniu 2017 na rynku ukazał się dziesiąty album Viridian[38].

We wrześniu 2021 z zespołu odszedł Aleksander „Olo” Gruszka, który grał na gitarze basowej od 2013[39]. Na jego miejsce powrócił po raz drugi Krzysztof Najman[40].

Dyskografia edytuj

Osobny artykuł: Dyskografia Closterkeller.
Albumy studyjne

Nagrody i wyróżnienia edytuj

Rok Nagroda Kategoria Uwagi Źródło
1988 Młodzieżowe Spotkania Muzyczne – Chojnów Osobowość sceniczna (Anja Orthodox) Wygrana
[41]
Przegląd „Ochota” – Warszawa ogólna Wygrana
1989 Przegląd „Mokotowska Jesień Muzyczna” – Warszawa ogólna Wygrana
Przegląd „Rock Pokoju” – Warszawa ogólna Wygrana
Przegląd „Rock pod Chełmcem” – Wałbrzych ogólna Wygrana
Jarocin Festiwal Nagroda jury Wygrana
Nagroda publiczności III miejsce
Nagroda dziennikarzy Wygrana
[42]
Przegląd „Odjazdy” – Katowice ogólna Wygrana
Plebiscyt „Emka” (Magazyn Muzyczny) Nowa twarz (Anja Orthodox) 'Wygrana
1991 Plebiscyt „Tylko Najlepsi” – (Tylko Rock) Wokalistka roku (Anja Orthodox) II miejsce
1992 Plebiscyt „Tylko Najlepsi” – (Tylko Rock) Wokalistka roku (Anja Orthodox) III miejsce
Płyta roku (Blue) V miejsce
Zespół roku VII miejsce
1993 Yach Film Festival Scenariusz („Agnieszka”) Wygrana
Plebiscyt „Brum Top” – (Brum) Wokalistka roku (Anja Orthodox) II miejsce
Autor roku (Anja Orthodox) II miejsce
Teledysk roku („Agnieszka”) IV miejsce
Teledysk roku („W moim kraju”) VII miejsce
Płyta roku (Violet) VI miejsce
Plebiscyt Tygodnika Siedleckiego Zespół roku Wygrana
1994 Plebiscyt „Tylko Najlepsi” – (Tylko Rock) Wokalistka roku (Anja Orthodox) V miejsce
Plebiscyt Tygodnika Siedleckiego Zespół roku Wygrana
1995 Plebiscyt „Tylko Najlepsi” – (Tylko Rock) Zespół roku III miejsce
Wokalistka roku (Anja Orthodox) V miejsce
1996 Plebiscyt „Brum Top” – (Brum) Wokalistka roku VI miejsce
Zespół roku VIII miejsce
1997 Plebiscyt „Tylko Najlepsi” – (Tylko Rock) Wokalistka roku (Anja Orthodox) VII miejsce
Zespół roku X miejsce
1998 Plebiscyt „Tylko Najlepsi” – (Tylko Rock) Wokalistka roku (Anja Orthodox) VII miejsce
1999 Złoty Bączek – plebiscyt publiczności Przystanku Woodstock ogólna Wygrana
Plebiscyt „Tylko Najlepsi” – (Tylko Rock) Wokalistka roku (Anja Orthodox) II miejsce
Płyta roku (Graphite) III miejsce
Zespół roku V miejsce
Przebój roku („Na krawędzi”) VII miejsce
2001 Tęczowy Laur ogólna („za odwagę w głoszonych poglądach i wsparcie
udzielane inicjatywom służącym przełamywaniu
nietolerancji i ograniczoności społeczeństwa”)
Laur
2003 Plebiscyt „Teraz Najlepsi” – (Teraz Rock) DVD roku (Act III) Wygrana
Wokalistka roku (Anja Orthodox) II miejsce
Podsumowanie rocku – (Metal Hammer) Płyta roku (Nero) II miejsce
Przebój roku („Poza granicą dotyku”) IV miejsce
Zespół roku IV miejsce
Muzyk roku (Anja Orthodox) V miejsce
Osobowość roku (Anja Orthodox) V miejsce
2004 Plebiscyt „Teraz Najlepsi” – (Teraz Rock) Wokalistka roku (Anja Orthodox) IV miejsce
2005 Plebiscyt „Teraz Najlepsi” – (Teraz Rock) Wokalistka roku (Anja Orthodox) VI miejsce
Podsumowanie rocku – (Metal Hammer) Wokalistka roku (Anja Orthodox) Wygrana
Nadzieja II miejsce
Zespół roku III miejsce
2009 Plebiscyt „Teraz Najlepsi” – (Teraz Rock) DVD roku (Act IV) Wygrana
Wokalistka roku (Anja Orthodox) II miejsce
Instrumentalista roku (Mariusz Kumala) VIII miejsce
Płyta roku (Aurum) IX miejsce
Przebój roku („12 dni”) IX miejsce
Zespół roku IX miejsce
PAM London Awards 2009 Album roku – rock/blues Nominacja
Grupa roku Nominacja
2011 Fryderyki 2010 Wydawnictwo Specjalne – Najlepsza Oprawa Graficzna (Aurum) Nominacja
[43]
Podsumowanie roku, 2010 – (Metal Hammer) Wokalistka roku (Anja Orthodox) Wygrana
[44]
Zespół roku II miejsce
Płyta roku (Aurum) II miejsce
Przebój roku („12 dni”) III miejsce
DVD roku (Act IV) V miejsce
2012 Podsumowanie roku, 2011 – (Metal Hammer) Wokalistka roku (Anja Orthodox) Wygrana
[45]

Przypisy edytuj

  1. a b c d Cosmo Lee: Closterkeller Biography. allmusic.com. [dostęp 2010-03-12]. (ang.).
  2. Closterkeller. rockdetector.com. [dostęp 2009-05-19]. (ang.).
  3. Closterkeller. interia.pl. [dostęp 2010-03-12]. (pol.).
  4. a b Closterkeller – o zespole. closterkeller.pl. [dostęp 2010-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-04)]. (pol.).
  5. Marcin Szyszka, Granie Na Żywo – Marika w Krakowie oraz Closterkeller w Warszawie już w poniedziałek, rockmagazyn.pl, 3 marca 2012 [dostęp 2019-06-04] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-04] (pol.).
  6. Krzysztof Celiński, recenzja – Violet [Tylko Rock 11/1993], Recenzja z magazynu branżowego „Tylko Rock”, anja.pl [dostęp 2019-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-07].
  7. a b Dominik Pajewski, Anja Orthodox w wywiadzie dla eskarock.pl, eskarock.pl [dostęp 2019-06-05] (pol.).
  8. Krzysztof Kowalewicz, wywiad: Closterkeller, rockmetal.pl [dostęp 2019-06-05] (pol.).
  9. Tomasz Woźniak, CLOSTERKELLER – reScarlet (2015 Universal Music Poland), metalmundus.pl [dostęp 2019-06-05] (pol.).
  10. Anna Zachar, recenzja – Scarlet reedycja [Metal Hammer], Recenzja zamieszona w magazynie branżowym „Metal Hammer”, anja.pl [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (pol.).
  11. CYAN – pierwsze wydanie, anja.pl [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-05] (pol.).
  12. Anna Zachar, recenzja – Cyan reedycja [Metal Hammer], Recenzja zamieszona w magazynie branżowym „Metal Hammer”, anja.pl [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-07] (pol.).
  13. Wiesław Królikowski, recenzja – Cyan [Tylko Rock 1/1999], Recenzja zamieszona w magazynie branżowym „Tylko Rock”, anja.pl [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (pol.).
  14. Tomasz Beksiński, recenzja – Cyan [Tylko Rock 7/1996], Recenzja zamieszona w magazynie branżowym „Tylko Rock”, anja.pl [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (pol.).
  15. Tomasz Woźniak, CLOSTERKELLER – Viridian (2017 Universal Music Polska), metalmundus.pl [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-29] (pol.).
  16. Bohdan Gadomski, Wywiad [Angora 1.11.2009], „Tygodnik Angora”, recenzja, anja.pl [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (pol.).
  17. „Kolorowa Magdalena” – nowy klip Closterkeller!, rockmetalnews.pl [dostęp 2019-06-05] (pol.).
  18. Anna Zachar, recenzja – Violet reedycja [Metal Hammer], Recenzja z magazynu branżowego „Metal Hammer”, 1 czerwca 2000 [dostęp 2019-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-07] (pol.).
  19. Anja Orthodox o śmierci swojego przyjaciela. gwiazdy.pl. [dostęp 2016-08-17]. (pol.).
  20. a b c d e f g h i j Closterkeller. darkplanet.pl. [dostęp 2009-05-22]. (pol.).
  21. Nowy album Closterkeller. muzyka.interia.pl. [dostęp 2009-05-19]. (pol.).
  22. Dark Stars 2004: Start trasy. muzyka.interia.pl. [dostęp 2009-05-19]. (pol.).
  23. Closterkeller: W oczekiwaniu na kolor. rockmetal.pl. [dostęp 2009-05-22]. (pol.).
  24. Closterkeller: Piekielnie trudny Jackson. muzyka.interia.pl. [dostęp 2009-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-05)]. (pol.).
  25. Zmiana w składzie Closterkeller. muzyka.onet.pl. [dostęp 2009-05-22]. (pol.).
  26. Nowa płyta Closterkeller. muzyka.pl. [dostęp 2009-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-31)]. (pol.).
  27. Closterkeller zapowiada nową płytę. muzyka.onet.pl. [dostęp 2011-08-25]. (pol.).
  28. Closterkeller kończy współpracę z gitarzystą. rockmetal.pl. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  29. Closterkeller bez Krzysztofa Najmana. rockmetal.pl. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  30. Mąż i były mąż Anji Orthodox odeszli z zespołu. radiowawawa. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  31. MAHEENA. maheena.bandcamp.com. [dostęp 2014-02-04]. (ang.).
  32. MAHEENA (ex-Hello Jackie) – „Sick” official video. youtube. [dostęp 2014-02-04]. (ang.).
  33. Digital Angel, Closterkeller, Fields Of The Nephilim – 31.01.2014, Kraków, klub Studio. bloodart.cba.pl. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (pol.).
  34. Fields of the Nephilim, Deathcamp Project i Closterkeller, Progresja Music Zone, Warszawa. jeszczenie.pl. [dostęp 2014-02-04]. (pol.).
  35. Zmiana perkusisty w Closterkeller. rockmetal.pl. [dostęp 2014-12-30]. (pol.).
  36. Zuza Jaśkowiak odchodzi z Closterkeller. rockmetal.pl. [dostęp 2016-05-21]. (pol.).
  37. Oficjalna strona Closterkeller na Facebooku – Informacje. facebook.com. [dostęp 2016-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-20)]. (pol.).
  38. wieść: Closterkeller w trasie z płytą "Viridian" – rockmetal.pl. [dostęp 2021-10-01]. (pol.).
  39. Closterkeller – Oś czasu. Facebook. [dostęp 2021-10-01]. (pol.).
  40. Closterkeller – Oś czasu. Facebook. [dostęp 2021-10-01]. (pol.).
  41. Laury. anja.pl. [dostęp 2009-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-04)]. (pol.).
  42. Anja Orthodox opowiada o Jarocinie. anja.pl. [dostęp 2010-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-01)]. (pol.).
  43. Fryderyki 2010: nominowani i laureaci. zpav.pl. [dostęp 2013-12-08]. (pol.).
  44. Podsumowanie roku 2010 – czytelnicy. „Metal Hammer”. 02/2011, s. 12. Tomasz Dziubiński. Future Publishing. ISSN 1422-9048. (pol.). 
  45. Metal Hammer – Podsumowanie roku 2011. metalmind.com.pl. [dostęp 2013-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-11)]. (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj