Cmentarz ewangelicko-augsburski w Kaliszu
Cmentarz ewangelicko-augsburski w Kaliszu, Góra Luterska[2] – cmentarz protestancki w Kaliszu, na Rogatce, założony przed 1689; jeden z najstarszych polskich cmentarzy, najstarszy zachowany cmentarz w Kaliszu, pomnik sztuki sepulkralnej wpisany do rejestru zabytków w 1998; spoczywają na nim prochy wielu zasłużonych kaliszan i Wielkopolan.
 nr rej. 751/A z 2 grudnia 1998[1]
| |
 Góra Luterska, fragment cmentarza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Harcerska 2 |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie | |
| Powierzchnia cmentarza |
0,84 ha |
| Data otwarcia |
przed 1689 |
| Zarządca | |
Położenie na mapie Kalisza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 51°45′27,9″N 18°04′54,6″E/51,757750 18,081833
| |
Powstanie cmentarza protestanckiego położonego za Wrocławskim Przedmieściem należy wiązać z osiedleniem się po 1550 w Kaliszu[3] i okolicy (np. w Koźminku) protestantów różnych wyznań m.in. braci czeskich, braci polskich, kalwinów, luteran, a nawet szkockich purytan, którzy pomimo różnic wyznaniowych posiadali wspólny cmentarz.
Najstarszym zachowanym nagrobkiem jest pomnik Wojciecha Greffena (zm. 1817), podpułkownika Wojska Polskiego, powstańca kościuszkowskiego, odznaczonego orderem Virtuti Militari[4].
Przy głównej alei na osi wschód-zachód znajdują się grobowce rodzinne prawie wszystkich przemysłowców i zamożniejszych rzemieślników kaliskich z rodzin ewangelickich oraz wysokich carskich urzędników i wojskowych pochodzenia niemieckiego i religii luterańskiej. Grobowce przy murze południowym graniczącym z cmentarzem katolickim mają odpowiedniki po stronie katolickiej: są to w rzeczywistości miejsca pochówku tych samych rodzin, których członkowie wyznawali częściowo wiarę katolicką, częściowo ewangelicką i byli chowani na odpowiednim cmentarzu – krypty nie są w środku przedzielone murem, a więc zmarli spoczywali razem, i jednocześnie, zgodnie z wyznaniem, na „swym” cmentarzu. Obecnie większość grobowców po stronie katolickiej jest wykupiona przez nowych użytkowników i nosi inne nazwiska.
Na cmentarzu pochowani są m.in. Jan Bernhard, Gustaw Arnold Fibiger I, Gustaw Arnold Fibiger III, Emil Ordon, Konrad Wünsche, matka Ludwika Adolfa Neugebauera; symboliczny grób posiada Aleksander Emil Ulrych, więzień Buchenwaldu.
W nowszej, południowej części cmentarza znajdują się groby osadników niemieckich przesiedlonych w Kaliskie z krajów bałtyckich w czasie okupacji niemieckiej (1939–1945).
-
Brama wejściowa -
Grobowiec Truszkowskich -
Góra Luterska, kwatera 8 (mur północny)
.jpg)
.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolska [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Józef Raciborski, Cmentarze kaliskie, [w:] Kalendarz Kaliski na rok 1914, Kalisz 1913, s. 74.
- ↑ Władysław Kościelniak, Krzysztof Walczak, Kronika miasta Kalisza, Złoty okres dziejów (1501–1655), Kalisz 2002.
- ↑ Stanisław Małyszko: Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2012, s. 98, 99, 102. ISBN 978-83-62689-09-5.
Zobacz też edytuj
Linki zewnętrzne edytuj
- Andrzej Drewicz, Cmentarz ewangelicki na Rogatce, wkaliszu.pl
- Lista osób, których nagrobki zachowały się na cmentarzu ewangelickim w Kaliszu.. galeriawielkopolska.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-17)].
- Cmentarz ewangelicko-augsburski w Kaliszu, przewodnik multimedialny. galeriawielkopolska.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-29)].