Wikipedia

Cmentarz wojenny nr 118 – Staszkówka

Cmentarz wojenny nr 118 – Staszkówka – zabytkowy cmentarz z I wojny światowej znajdujący się we wsi Staszkówka w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Moszczenica. Jest jednym z 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. W IV okręgu Łużna cmentarzy tych jest 27[2].

Cmentarz wojenny nr 118
Staszkówka
Obiekt zabytkowy nr rej. A-785 29.12.1995[1]
Ilustracja
Widok od bramy wejściowej
Państwo

 Polska

Adres

Staszkówka

Typ cmentarza

wojenny

Powierzchnia cmentarza

3520 m²

Liczba pochówków

763

Liczba grobów

40+8+209

Architekt

Anton Müller

Położenie na mapie gminy Moszczenica
Mapa konturowa gminy Moszczenica, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 118Staszkówka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 118Staszkówka”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 118Staszkówka”
Położenie na mapie powiatu gorlickiego
Mapa konturowa powiatu gorlickiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojenny nr 118Staszkówka”
Ziemia49°45′01″N 21°01′00″E/49,750278 21,016667
Multimedia w Wikimedia Commons

Usytuowany jest na szczycie wzgórza Mentlówka (438 m) w Staszkówce. Ma powierzchnię 3520 m². Pochowanych jest na nim 439 żołnierzy armii niemieckiej, 281 armii austriackiej i 43 rosyjskiej. Na cmentarzu znajduje się 40 mogił masowych, 8 zbiorowych – rzędowych i 209 pojedynczych.

Widok na bramę cmentarza
Fragment cmentarza z pylonami
Jedna ze stel

Opis cmentarza edytuj

Projektantem pól grobowych, ogrodzenia oraz twórcą nagrobków był niemiecki sierżant saperów, Anton Müller, pracujący pierwotnie na terenie IV Łużniańskiego Okręgu Cmentarnego, a począwszy od 1917 r. – VI Tarnowskiego. Projektantem pylonów jest rzeźbiarz i medalier niemiecki – prof. Hermann Kurt Hosaeus (1875–1958).

Betonowe nagrobki zwieńczone są żeliwnymi krzyżami, o kształtach odpowiadających armijnej przynależności pochowanych.

Najbardziej reprezentatywną częścią cmentarza jest pomnik centralny złożony z czterech kamiennych, piętnastometrowych pylonów. Do pylonów prowadzi główna alejka cmentarna. Nad dwoma pylonami górują stylizowane miecze. Pierwotnie projekt zakładał istnienie czterech mieczy. Nieobecność tych elementów architektury, podobnie jak brak kamiennego gzymsu okapowego, tablic inskrypcyjnych oraz dwudzielnej nadbudowy wynika z przerwania wszystkich prac budowlanych w przededniu rozpadu monarchii habsburskiej, w październiku 1918 r.

Inspiracje edytuj

Istnieją przynajmniej dwa rozwiązania architektoniczne, do których Hermann Kurt Hosaeus nawiązał przy budowie Cmentarza nr 118. Jednym z nich jest zaprojektowany przez Brunona Schmitza Völkerschlachtdenkmal, wzniesiony w 1913 r. na przedpolach Lipska, dla upamiętnienia setnej rocznicy Bitwy Narodów. Innym rozwiązaniem, które również było dziełem Schmitza, a mogło zainspirować Hoseausa jest Kyffhäuserdenkmal, wzniesiony w latach 1890–1896 u podnóża gór Harzu, wyrażający cześć i uwielbienie, jakie naród niemiecki żywił dla pierwszego cesarza zjednoczonej Rzeszy, Wilhelma I. W odróżnieniu od tych dwóch rozwiązań, cmentarz w Staszkówce nie jest wyłącznie pomnikiem wojennym. Łączy w spójną całość monument z otaczającym go cmentarzem. Takie rozwiązanie określane jest w literaturze fachowej mianem Kriegerdenkmal (niekiedy Kriegerfriedhof).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ Roman Frodyma: Galicyjskie cmentarze wojenne. Tom I. Beskid Niski i Pogórze. Warszawa: Rewasz, 1995. ISBN 83-85557-20-2.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cmentarz_wojenny_nr_118_–_Staszkówka&oldid=73404874”