Commonwealth realm (wym. [ˈkɒmənˌwɛlθ rɛlm]; królestwo wspólnotowe[1]) – każde z 15 suwerennych państw, które uznają brytyjskiego monarchę za własną głowę państwa, będących jednocześnie członkami Wspólnoty Narodów[2][3][4]. Związek w jakim znajdują się te państwa ma charakter unii personalnej[5].

Państwa mające status Commonwealth realm obecnie (kolor granatowy) oraz dawniej (brązowy)

Termin ten odnosi się również do samej Wielkiej Brytanii[2][3]. Wszystkie pozostałe państwa były dawniej częścią brytyjskiego imperium kolonialnego. Status Commonwealth realm posiadało dawniej 19 innych państw, które uzyskały niepodległość od Wielkiej Brytanii, jednak w późniejszym czasie przyjęły ustrój republikański[3] (w wielu przypadkach nastąpiło to w ciągu kilku lat od niepodległości[6]).

W każdym z tych krajów, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii, reprezentantem monarchy jest gubernator generalny, który wypełnia w jego imieniu obowiązki konstytucyjne i ceremonialne. Gubernatorzy mianowani są przez monarchę za sugestią premiera danego państwa, a w niektórych przypadkach także organów władzy ustawodawczej[3].

Termin Commonwealth realm upowszechnił się wkrótce po zakończeniu II wojny światowej, wypierając pojęcie „dominium”, którym określano terytoria o dużym stopniu autonomii, niemniej jednak podporządkowane Wielkiej Brytanii[7][6].

Lista edytuj

Status Commonwealth realm mają następujące państwa:

Dawne edytuj

Uwagi edytuj

  1. a b c d Daty wejścia w życie statutu westminsterskiego (w Australii, Nowej Zelandii i Południowej Afryce – dopiero po jego ratyfikacji przez parlamenty tych krajów).

Przypisy edytuj

  1. Andrzej Pogłódek (red.), Rady Sądownictwa w państwach Unii Europejskiej. Przegląd rozwiązań, 2019, s. 161.
  2. a b Commonwealth realms. W: Trischa Mann (red.): Australian Law Dictionary. Wyd. 3. Oxford University Press, 2017. ISBN 978-0-19-186752-1. [dostęp 2024-01-17].
  3. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Panton 2015 ↓, s. 140–141
  4. Realms and Commonwealth. The Royal Family. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
  5. Robert Jennings (red.), Arthur Watts (red.): Oppenheim's international law. Wyd. 9. T. 1: Peace. Longman, 1996, s. 246. [dostęp 2024-01-17].
  6. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Mara Malagodi, Luke McDonagh, Thomas Poole. The Dominion model of transitional constitutionalism. „International Journal of Constitutional Law”. 17 (4), s. 1284, październik 2019. Oxford University Press. DOI: 10.1093/icon/moz083. (ang.). 
  7. Panton 2015 ↓, s. 160
  8. David Torrance: Barbados becomes a republic. House of Commons Library, 2021-11-29. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
  9. Panton 2015 ↓, s. 253.
  10. Panton 2015 ↓, s. 490.

Bibliografia edytuj