Commonwealth realm
Commonwealth realm (wym. [ˈkɒmənˌwɛlθ rɛlm]; królestwo wspólnotowe[1]) – każde z 15 suwerennych państw, które uznają brytyjskiego monarchę za własną głowę państwa, będących jednocześnie członkami Wspólnoty Narodów[2][3][4]. Związek, w jakim znajdują się te państwa, ma charakter unii personalnej[5].
Termin ten odnosi się również do samej Wielkiej Brytanii[2][3]. Wszystkie pozostałe państwa były dawniej częścią brytyjskiego imperium kolonialnego. Status Commonwealth realm posiadało dawniej 19 innych państw, które uzyskały niepodległość od Wielkiej Brytanii, jednak w późniejszym czasie przyjęły ustrój republikański[3] (w wielu przypadkach nastąpiło to w ciągu kilku lat od niepodległości[6]).
W każdym z tych krajów, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii, reprezentantem monarchy jest gubernator generalny, który wypełnia w jego imieniu obowiązki konstytucyjne i ceremonialne. Gubernatorzy mianowani są przez monarchę za sugestią premiera danego państwa, a w niektórych przypadkach także organów władzy ustawodawczej[3].
Termin Commonwealth realm upowszechnił się wkrótce po zakończeniu II wojny światowej, wypierając pojęcie „dominium”, którym określano terytoria o dużym stopniu autonomii, niemniej jednak podporządkowane Wielkiej Brytanii[7][6].
Lista
edytujStatus Commonwealth realm mają następujące państwa:
Wielka Brytania
Antigua i Barbuda (od 1981[3])
Australia (od 1942[a][3])
Bahamy (od 1973[3])
Belize (od 1981[3])
Grenada (od 1974[3])
Jamajka (od 1962[3])
Kanada (od 1931[a][3])
Nowa Zelandia (od 1947[a][3])
Papua-Nowa Gwinea (od 1975[3])
Saint Kitts i Nevis (od 1983[3])
Saint Lucia (od 1979[3])
Saint Vincent i Grenadyny (od 1979[3])
Tuvalu (od 1978[3])
Wyspy Salomona (od 1978[3])
Dawne
edytuj
Barbados (1966[3]–2021[8])
Cejlon (1948–1972[6])
Fidżi (1970–1987[6])
Gambia (1965–1970[6])
Ghana (1957–1960[6])
Gujana (1966–1970[6])
Indie (1947–1950[6])
Irlandia (1922–1949[9])
Kenia (1963–1964[6])
Malawi (1964–1966[6])
Malta (1964–1974[6])
Mauritius (1968–1992[6])
Nigeria (1960–1963[6])
Pakistan (1947–1956[6])
Południowa Afryka (1934[a]–1961[10])
Sierra Leone (1961–1971[6])
Tanganika (1961–1962[6])
Trynidad i Tobago (1962–1976[6])
Uganda (1962–1963[6])
Uwagi
edytuj- ↑ a b c d Daty wejścia w życie statutu westminsterskiego (w Australii, Nowej Zelandii i Południowej Afryce – dopiero po jego ratyfikacji przez parlamenty tych krajów).
Przypisy
edytuj- ↑ Andrzej Pogłódek (red.), Rady Sądownictwa w państwach Unii Europejskiej. Przegląd rozwiązań [online], 2019, s. 161.
- ↑ a b Commonwealth realms. W: Trischa Mann (red.): Australian Law Dictionary. Wyd. 3. Oxford University Press, 2017. ISBN 978-0-19-186752-1. [dostęp 2024-01-17].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Panton 2015 ↓, s. 140–141
- ↑ Realms and Commonwealth. The Royal Family. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
- ↑ Robert Jennings (red.), Arthur Watts (red.): Oppenheim's international law. Wyd. 9. T. 1: Peace. Longman, 1996, s. 246. [dostęp 2024-01-17].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Mara Malagodi, Luke McDonagh, Thomas Poole. The Dominion model of transitional constitutionalism. „International Journal of Constitutional Law”. 17 (4), s. 1284, październik 2019. Oxford University Press. DOI: 10.1093/icon/moz083. (ang.).
- ↑ Panton 2015 ↓, s. 160
- ↑ David Torrance: Barbados becomes a republic. House of Commons Library, 2021-11-29. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
- ↑ Panton 2015 ↓, s. 253.
- ↑ Panton 2015 ↓, s. 490.
Bibliografia
edytuj- Kenneth J. Panton: Historical dictionary of the British Empire. Rowman & Littlefield Publishers, 2015. ISBN 978-0-8108-7801-3. [dostęp 2024-01-17].