Cyryl i Metody

święci Kościoła katolickiego i Wschodniego

Święty Cyryl, właściwie Konstantyn (ros. Равноапостольный Кирилл; ur. ok. 827 w Tesalonice, zm. 14 lutego 869) i Święty Metody, właśc. Michał (ros. Равноапостольный Мефодий; ur. ok. 815, zm. 6 kwietnia 885), Bracia Sołuńscybizantyjscy misjonarze, którzy prowadzili w IX wieku misje chrystianizacyjne, m.in. na ziemiach zamieszkanych przez Słowian. Twórcy rytu słowiańskiego, święci kościołów katolickiego i prawosławnego nazywani apostołami Słowian (gr. Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος ιεραπόστολοι των Σλάβων) i apostołami Bułgarii.

Święci
Cyryl i Metody
Κύριλλος καὶ Μεθόδιος
Apostołowie Słowian
patroni Europy
Ilustracja
Obraz przedstawiający św. Cyryla i Metodego pędzla Jana Matejki.
Miejsce urodzenia

Saloniki

Czczeni przez

Kościół katolicki,
Cerkiew prawosławną

Wspomnienie

14 lutego i 5 lipca (katolickie),
11 maja (praw. liturgia według kal. jul.),
24 maja (praw. według kal. greg.)

Atrybuty

krzyż, księga, kielich, rozwinięty zwój

Patroni

Europy, Moraw

Włodzimierz Tetmajer, Cyryl i Metody, katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu

Życie edytuj

Bracia Konstantyn i Michał pochodzili z wielodzietnej, chrześcijańskiej rodziny wysokiego, bizantyjskiego urzędnika[1]. Konstantyn był najmłodszy z siedmiorga rodzeństwa[1][2]. Ich ojciec pracował w administracji przy strategu temu Thessalonika[3]. Niektóre późne biografie podają słowiańskie pochodzenie matki[4][5][6]. Z tego powodu rodzice mieli posługiwać się biegle językiem słowiańskim i znać obyczaje Słowian[7]. Według innych źródeł, wszyscy ówcześni mieszkańcy Tesaloniki mieli biegle znać mowę słowiańską. W Żywotach Św. Metodego z 885 roku znajduje się fragment wypowiedzi cesarza skierowanej do misjonarzy:

„Słyszysz li filozofie, słowa te. Otóż dam ci dary mnogie, weź z sobą brata swego, ihumena Metodego, i idź. Jesteście bowiem Tesalończykami, a wszyscy Tesalończykowie czysto po słowiańsku mówią”[8].

Istnieją jednak opracowania, które wskazują na brak dowodów pochodzenia matki. Polski slawista Leszek Moszyński we Wstępie do filologii słowiańskiej pisze:

„Ojciec ich Leon był wyższym dowódcą wojskowym. Chociaż byli Grekami, znali od dzieciństwa także język słowiański, bowiem nie tylko okolice Sołunia, ale i jego przedmieścia zamieszkałe były przez Słowian. Przypuszczenia jednak, że matka ich Maria była Słowianką, nie udało się udowodnić”[9].

Michał pełnił w młodości funkcję wysokiego urzędnika administracyjnego; prawdopodobnie był zarządcą w jednej ze słowiańskich prowincji imperium. Następnie został mnichem w kompleksie klasztornym na Mount Olympus(inne języki) w Azji Mniejszej, gdzie przybrał imię Metody. Źródła podają, że w momencie wyruszenia z misją chrystianizacyjną na Morawy, Metody pełnił funkcję opata jednego z klasztorów wchodzących w skład kompleksu Mount Olympus[3].

Konstantyn po wstąpieniu do zakonu przybrał imię Cyryl, lecz był nazywany też Filozofem. Studiował w Konstantynopolu pod kierunkiem Focjusza i Leona Matematyka w Akademii Konstantynopolitańskiej, gdzie następnie wykładał na katedrze filozofii[10]. Później nauczał również w szkole patriarchalnej przy Kościele Świętych Apostołów[3].

Początkowo bracia prowadzili misje (niekiedy mające bardziej charakter poselstwa dyplomatycznego aniżeli wyprawy chrystianizacyjnej) na Półwyspie Arabskim (najprawdopodobniej w latach 855-856)[10], wśród Chazarów na Krymie (860-861)[10][11][12], oraz w Bułgarii[potrzebny przypis].

Następnie bracia zostali skierowani przez cesarza Michała III do Państwa wielkomorawskiego jako odpowiedź na prośbę tamtejszego władcy Rościsława, który nie chciał, aby chrystianizację jego ludu przeprowadzało duchowieństwo niemieckie, bojąc się uzależnienia swojego państwa od zachodniego sąsiada[13]. Przygotowując się do działalności na nowym terenie, Konstantyn uprościł i zmodyfikował, wraz ze swym bratem, 38-literowy alfabet oddający dźwięki występujące w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, zwany głagolicą. Rozpoczął również (wraz z bratem i uczniami) przekład Pisma Świętego i pism liturgicznych na ten język.

W roku 862 Konstantyn i Metody opuścili Bizancjum, udając się jako misjonarze na Morawy. Wskutek trudności stawianych ich działalności przez zależny od Kościoła zachodniego kler frankoński, prowadzący także działalność misyjną na Morawach, obaj bracia udali się w roku 868 do Rzymu. Zjednali sobie papieża Hadriana II, przywożąc w darze rzekome szczątki św. Klemensa[14] odnalezione na Krymie. Uzyskali oni poparcie papieża dla swej działalności i uznanie słowiańskiej liturgii, ale Konstantyn, nie zniósłszy trudów dalekiej podróży, pozostał w Rzymie i tam umarł w roku 869 w jednym z klasztorów.

Po śmierci Cyryla jego dzieło kontynuował brat – Metody, który był arcybiskupem Sirmium, z jurysdykcją nad Morawami i Panonią. Ponownie jego działalność spotykała się ze sprzeciwem hierarchii kościelnej (niemieckiej) obawiającej się utraty wpływów. Podczas synodu biskupów w Bawarii (870) został oskarżony o herezję i uwięziony przez duchowieństwo niemieckie za poparciem Ludwika II Niemieckiego na wyspie Reichenau na Jeziorze Bodeńskim. Został uwolniony dopiero po 3 latach dzięki interwencji papieża Jana VIII[15]. Został przyjęty na dworze Świętopełka I, księcia morawskiego, gdzie jako arcybiskup Moraw kontynuował swe dzieło.

Metody zmarł w roku 885 prawdopodobnie w Welehradzie na Morawach.

Działalność świętych okazała się niezwykle ważna dla kultury Słowian, popularyzując piśmiennictwo.

Działalność Cyryla i Metodego uważana jest za wzór wolnej od partykularyzmu, wyłączności etnicznej, uprzedzeń rasowych, czy narodowej pychy działalności misyjnej Kościoła odwołującej się do naturalnych uczuć ludzkiego serca[16].

Kult edytuj

 
Bracia sołuńscy z alfabetem cyrylickim na ikonie bułgarskiej

UNESCO w roku 1969 na całym świecie obchodziło 1100. rocznicę śmierci Cyryla. Papież Jan Paweł II ogłosił Cyryla i Metodego w 1980 roku współpatronami Europy, a w 1985 r. poświęcił im encyklikę Slavorum apostoli[17].

Dni obchodów edytuj

Święto liturgiczne patronów Europy, Cyryla i Metodego, obchodzone jest w Kościele katolickim 14 lutego, obok św. Benedykta, którego papież Paweł VI ogłosił już wcześniej patronem Europy. Obaj święci patronują również Morawom.

 
Święci Cyryl i Metody na moście Karola w Pradze

W Czechach i na Słowacji święto obchodzone jest 5 lipca[18] - w rocznicę przybycia misjonarzy na te tereny. Ma również rangę święta państwowego.

Cerkiew prawosławna wspomina świętych równych apostołom[a] dwukrotnie:

  • św. Cyryla:
  • św. Metodego:
    • 6/19 kwietnia, tj. 19 kwietnia
    • 11/24 maja, tj. 24 maja wraz ze św. Cyrylem.

Wspominani w grupie Siedmiu Apostołów Bułgarii dawniej 17 lipca, a w nowym Martyrologium Rzymskim 22 listopada, w prawosławiu 27 lipca lub 9 sierpnia[2][19].

Relikwie edytuj

Relikwie św. Cyryla spoczywały w Kościele św. Klemensa w Rzymie, w 1974 zostały przekazane Cerkwi prawosławnej przez papieża Pawła VI i obecnie przechowywane są w Salonikach. Natomiast miejsce spoczynku Metodego pozostaje nieznane. Cyryl i Metody zostawili po sobie uczniów (między innymi Kliment Ochrydzki lub Oslaw), którzy kontynuowali ich dzieło. Znaleźli oni schronienie w Bułgarii. Jeden lub kilku z uczniów Cyryla i Metodego opracował uproszczony graficznie alfabet, wzorowany na greckim i głagolicy, który na cześć św. Cyryla nazwano cyrylicą.

Ikonografia edytuj

W ikonografii święci przedstawiani są w stroju pontyfikalnym jako biskupi greccy lub łacińscy. Czasami trzymają w rękach model kościoła. Św. Metody ukazywany jest w todze profesora, w ręce ma księgę, natomiast Cyryl przedstawiany jako młodszy ubrany jest w szatę mnicha i trzyma w dłoni zwój zapisany cyrylicą. Ich atrybutami są: krzyż, księga i kielich, rozwinięty zwój z alfabetem słowiańskim[20].

Przekłady Żywotów Cyryla i Metodego w języku polskim edytuj

  • Żywot św. Konstantyna – Cyryla, przeł. Tadeusz Lehr-Spławiński w: Tadeusz Lehr- Spławiński, Konstantyn i Metody. Zarys monograficzny z wyborem źródeł, Warszawa 1967.
  • Żywot św. Konstantyna – Cyryla, przeł. Tadeusz Lehr-Spławiński; Żywot św. Konstantyna – Cyryla, przeł. Tadeusz Lehr-Spławiński, w: Cyryl i Metody. Apostołowie i Nauczyciele Słowian, cz.2: Dokumenty, Lublin 1991, s. 19-51.
  • Żywot św. Metodego, przeł. Tadeusz Lehr-Spławiński, w: Tadeusz Lehr-Spławiński, Konstantyn i Metody. Zarys monograficzny z wyborem źródeł, Warszawa 1967.
  • Żywot św. Metodego, przeł. Tadeusz Lehr-Spławiński, w: Cyryl i Metody. Apostołowie i Nauczyciele Słowian, cz.2: Dokumenty, Lublin 1991, s. 52-64.
  • Żywot św. Metodego, przeł. August Bielowski, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 1, Lwów 1864, s. 85-122 (reprint Warszawa 1961).
  • Żywoty Konstantyna i Metodego (obszerne), przeł. i oprac. Tadeusz Lehr- Spławiński, Poznań 1959 (wyd. 2 popr. Warszawa 1967).
  • Żywot św. Metodego znany też jako Legenda Panońska, przeł. August Bielowski, Wydawnictwo ARMORYKA, Sandomierz 2011 (reprint wyd. z 1864) ISBN 978-83-62661-34-3.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 1: A-C. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 1997, s. 571. ISBN 83-7097-271-3.
  2. a b Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 4: M-P. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2000, s. 275. ISBN 83-7097-671-9.
  3. a b c Dimitri Obolensky, The Byzantine Commonwealth. Eastern Europe 500-1453., Londyn: Cardinal, 1974, s. 185, ISBN 0-351-17644-6 (ang.).
  4. Piotr Siemieniuk: Kolebka słowiańskiej kultury. Przegląd prawosławny. [dostęp 2011-04-02].
  5. Bulgaricus. bulgaricus.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-18)]..
  6. Cyryl i Metody – apostołowie Słowian | APOSTOŁ portal młodzieży katolickiej :: ...po pogodnej stronie życia !! ! <>< <>< <><.
  7. Cyryl i Metody.
  8. Za: Oryginalny tekst: Żywot Św. Metodego, powstały krótko po 885 r. zapisany głagolicą, z polskim przekładem.
  9. Za „Przeglądem Prawosławnym” Artykuł .
  10. a b c Dimitri Obolensky, The Byzantine Commonwealth. Eastern Europe 500-1453., Londyn: Cardinal, 1974, s. 103, ISBN 0-351-17644-6 (ang.).
  11. Żywot Konstantyna, 8, w: Medieval Slavic Lives of Saints and Princes, red. Marvin Kantor, Ann Arbor 1983.
  12. Żywot Metodego, 4, w: Medieval Slavic Lives of Saints and Princes, red. Marvin Kantor, Ann Arbor 1983.
  13. Powstanie państw u Słowian zachodnich. Państwo węgierskie, [w:] Roman Michałowski, Historia Powszechna. Średniowiecze, wyd. pierwsze, Warszawa: PWN, 2009, s. 169, ISBN 978-83-01-16783-7.
  14. Praca zbiorowa pod redakcją naukową Macieja Salamona, 2005, Wielka Historia Świata Tom 4 Kształtowanie średniowiecza, Oficyna Wydawnicza FOGRA, s. 274, ISBN 83-85719-85-7.
  15. Praca zbiorowa pod redakcją naukową Macieja Salamona, 2005, Wielka Historia Świata Tom 4 Kształtowanie średniowiecza, Oficyna Wydawnicza FOGRA, s. 276, ISBN 83-85719-85-7.
  16. Jan Paweł II: ENCYKLIKA SLAVORUM APOSTOLI. [dostęp 2011-03-07].
  17. Jan Paweł II, List Apostolski „Egregiae virtutis”, 31 grudnia 1980.
  18. Martin Votruba: Holiday date. [w:] Slovak Studies Program [on-line]. University of Pittsburgh. [dostęp 2013-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-22)].
  19. Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 5: R-U. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2005 (wznowienie), s. 267. ISBN 83-7318-376-0.
  20. Święci Cyryl i Metody, patroni Europy. na brewiarz.katolik.pl.

Bibliografia edytuj

  • Jan Paweł II, Encyklika „Slavorum Apostoli” (w tysiącsetną rocznicę dzieła ewangelizacji świętych Cyryla i Metodego), Tum Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1999, ISBN 83-86968-73-7.
  • Konstanty Wojtaszczyk, Wojciech Jakubowski (redakcja): Społeczeństwo i polityka – podstawy nauk politycznych. Warszawa: Aspra, 2007, s. 894. ISBN 978-83-7545-012-5.
  • Czesław Bartula, Cyryl i Metody – ich dziedzictwo, w: Dziedzictwo misji słowiańskiej Cyryla i Metodego. Materiały sesji naukowej w WSP w Kielcach, 4-5 XII 1985, red. Czesław Bartula, Kielce 1988, s. 7-13.
  • Aleksander Bruckner, Co sądzić o „Żywotach Cyryla i Metodego”, „Kwartalnik Historyczny” 22 (1908), s. 1-15.
  • Aleksander Bruckner, Cyryl i Metody. Nowe źródła i opracowania, „Przegląd Historyczny” 6 (1908), s.295, (1909), s. 159.
  • Aleksander Bruckner, Cyrillo- Methodiana, „Kwartalnik Historyczny” 47 (1933), s. 529-552.
  • Aleksander Bruckner, Die Wahrheit uber die Slavenapostel, Tubingen 1913.
  • Aleksander Bruckner, Legenda o Cyrylu i Metodym wobec prawdy dziejowej. Szkic z dziejów chrześcijaństwa u Słowian, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Poznańskiego” t.30, Poznań 1904, s. 1-49.
  • Leonard Górka, Wykaz ważniejszej literatury cyrylo-metodiańskiej, w: Cyryl i Metody. Apostołowie i Nauczyciele Słowian. Studia i dokumenty, t.2: Dokumenty, red. Jan Sergiusz Gajek MIC, Leonard Górka SVD, Lublin 1991, KUL, s. 275-282.
  • Tadeusz Lehr-Spławiński, Misja św. Metodego a Polska, w: Rozprawy i szkice z dziejów kultury Słowian, Warszawa 1954, s. 182-189.
  • Tadeusz Lehr-Spławiński, Konstantyn i Metodiusz w walce o liturgię słowiańską, w: Rozprawy i szkice z dziejów Słowian, Warszawa 1954, s. 149-162.
  • Tadeusz Lehr-Spławiński, Dookoła obrządku słowiańskiego w Polsce, w: Od piętnastu wieków, Warszawa 1961, s. 76-81.
  • Tadeusz Lehr-Spławiński, Nowa faza dyskusji o zagadnieniach liturgii słowiańskiej w dawnej Polsce, w: Od piętnastu wieków, Warszawa 1961, s. 51-67.
  • Tadeusz Lehr-Spławiński, Czy są ślady istnienia liturgii cyrylo-metodiańskiej w dawnej Polsce?, w: Od piętnastu wieków, Warszawa 1961, s. 35-41.
  • Jan Leśny, Konstantyn i Metody – apostołowie Słowian, dzieło i jego losy, Poznań 1987.
Źródła internetowe

Linki zewnętrzne edytuj