Cytryniec chiński

Cytryniec chiński
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Austrobaileyanae
Rząd	Austrobaileyales
Rodzina	cytryńcowate
Rodzaj	cytryniec
Gatunek	cytryniec chiński
	Nazwa systematyczna
	Schisandra chinensis (Turcz.) Baill.; Hist. pl. 1:148. 1868 "Schizandra"
Synonimy
	Maximowiczia sinensis;
	Maximowiczia sinensis;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis (Turcz.) Baill.) – gatunek rośliny z rodziny cytryńcowatych. W stanie naturalnym występuje w górskich lasach i dolinach rzek Dalekiego Wschodu. Głównie w Rosji, Korei, Japonii i Chinach^[3]^[4].

Morfologia edytuj

Łodyga: Jest elastyczna i oplata pnie drzew. Dorasta od 8 do 15 m^[3]^[4], o średnicy od 1 do 1,5 cm.
Liście: Ogonkowe, ułożone w pęczkach. Eliptyczne lub odwrotnie jajowate, o długości 10 cm i szerokości 5 cm. Brzeg mają drobnoząbkowany, nasada jest klinowata. Na końcu są zaostrzone, po roztarciu przyjemnie pachną. Dekoracyjne.
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe o średnicy ok. 2 cm, zwisające na długich szypułkach, skupione po od 2 do 5 w kątach liści^[5]. Pachnące, o kolorze białym lub kremowym, a w okresie przekwitania różowawym.
Owoce: Kłosowata kiść złożona z od 10 do 40 kulistych, soczystych, szkarłatnoczerwonych jagód o średnicy do 1 cm^[4], które zawierają jedno lub dwa nasiona.

Uprawa edytuj

Wymagania: Stanowisko ciepłe, słoneczne lub lekko zacienione^[6]^[7]. Roślina powinna być osłonięta od wiatru. Gleba żyzna, wilgotna i przepuszczalna. Cytryniec chiński jest mrozoodporny, wytrzymuje spadki temperatur do -30 °C^[7].

Biologia i ekologia edytuj

Dwupienne pnącze. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie na glebach żyznych, próchnicznych, dostatecznie wilgotnych. Roślina mało wytrzymała na suszę, lubi stanowiska wodne.

Zastosowanie edytuj

Owoc cytryńca chińskiego, nazywany owocem o pięciu smakach, stosowany był od tysięcy lat w medycynie starożytności. Używany był do leczenia impotencji u mężczyzn, rzeżączki oraz częstego oddawania moczu. Podawano go w terapiach chorób układu pokarmowego, biegunkach i występowaniu czerwonki. Używano go przy leczeniu astmy, kaszlu, kołatania serca, niedośnienia, stanach przemęczenia, nadmiernego pocenia czy bezsenności^[3].

Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: Owoce i nasiona. Owoce zawierają cukry, kwasy organiczne (kwas cytrynowy, kwas jabłkowy, kwas winowy) i witaminę C. Nasiona zawierają schizandrynę i schizandrol i witaminę E.
- Działanie: Owoce zwiększają zdolności do pracy umysłowej i fizycznej, usuwają zmęczenie, poprawiają ostrość widzenia w ciemności.
Roślina ozdobna, rozmnażana z odkładów i odrostów korzeniowych. W Polsce bywa sadzona w parkach.
Roślina owocowa. Uprawiana jako drzewo owocowe we wschodniej Azji.
Roślina jadalna. Z owoców sporządza się konfitury, dżemy. Soku używa się jako dodatek smakowy do win. Z kory i liści sporządza się napar, który może zastąpić herbatę.

Galeria edytuj

Cytryniec chiński. Liście
Cytryniec chiński. Owoce
Cytryniec chiński

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c AgnieszkaA. Szopa AgnieszkaA., RadosławR. Ekiert RadosławR., HalinaH. Ekiert HalinaH., Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – nowy farmakopealny gatunek: badania chemiczne, biologiczna aktywność, znaczenie lecznicze, walory kosmetyczne, metody analityczne oraz badania biotechnologiczne, 2012 .
↑ ^a ^b ^c AgnieszkaA. Szopa AgnieszkaA., MartaM. Klimek MartaM., HalinaH. Ekiert HalinaH., Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – znaczenie lecznicze i kosmetyczne, Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej, Wydział Farmaceutyczny, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie 2016 .
↑ KatarzynaK. Karłowicz-Bodalska KatarzynaK., TadeuszT. Bodalski TadeuszT., Znaczenie surowców roślinnych w leczeniu schorzeń wątroby, „Borgis – Postępy Fitoterapii 3/2007”, 2007, s. 155-167 .
↑ EwaE. Trzaskowska EwaE., Wykorzystanie roślin w projektowaniu architektonicznym (pnącza, ogrody wertykalne), 2010 .
↑ ^a ^b JoannaJ. Sadowska JoannaJ., Cytryniec chiński [online], Poradnik Ogrodniczy [dostęp 2019-02-14] .

Bibliografia edytuj

Halina Strzelecka (red.), Józef Kowalski (red.): Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13132-2.
Zdzisław Kawecki, Romuald Łojko, Bolesław Pilarek: Mało znane rośliny sadownicze. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2007. ISBN 978-83-7299-512-4.
Czikow P., Łaptiew J., „Rośliny lecznicze i bogate w witaminy", Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).

[:0-3] AgnieszkaA. Szopa AgnieszkaA., RadosławR. Ekiert RadosławR., HalinaH. Ekiert HalinaH., Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – nowy farmakopealny gatunek: badania chemiczne, biologiczna aktywność, znaczenie lecznicze, walory kosmetyczne, metody analityczne oraz badania biotechnologiczne, 2012 .

[:1-4] AgnieszkaA. Szopa AgnieszkaA., MartaM. Klimek MartaM., HalinaH. Ekiert HalinaH., Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – znaczenie lecznicze i kosmetyczne, Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej, Wydział Farmaceutyczny, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie 2016 .

[5] KatarzynaK. Karłowicz-Bodalska KatarzynaK., TadeuszT. Bodalski TadeuszT., Znaczenie surowców roślinnych w leczeniu schorzeń wątroby, „Borgis – Postępy Fitoterapii 3/2007”, 2007, s. 155-167 .

[6] EwaE. Trzaskowska EwaE., Wykorzystanie roślin w projektowaniu architektonicznym (pnącza, ogrody wertykalne), 2010 .

[:2-7] JoannaJ. Sadowska JoannaJ., Cytryniec chiński [online], Poradnik Ogrodniczy [dostęp 2019-02-14] .

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]