Cywia Lubetkin
Cywia Lubetkin ps. Celina[1] (hebr. צביה לובטקין; ur. 9 listopada 1914 w Bytniu, zm. 11 lipca 1978[2] w Lochame ha-Geta’ot) – żydowska działaczka podziemia w getcie warszawskim, członek dowództwa Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestniczka powstania w getcie warszawskim.
| ||
_Lubetkin_before_WWII.jpg)
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 9 listopada 1914 Byteń | |
| Data i miejsce śmierci | 11 lipca 1978 Lochame ha-Geta’ot | |
| Przebieg służby | ||
| Stanowiska | członek dowództwa Żydowskiej Organizacji Bojowej | |
| Główne wojny i bitwy | Powstanie w getcie warszawskim | |
ŻyciorysEdytuj
Cywia Lubetkin wychowała się w miasteczku Byteń w pobliżu Słonimia (obecnie Białoruś), w bardzo religijnej rodzinie[3]. Od 1930 brała udział w działalności syjonistycznej i w ruchu kibucowym, m.in. w organizacjach Dror i He-Chaluc. W 1938 przeniosła się do Warszawy. W 1939 była delegatką na 21. Światowy Kongres Syjonistyczny w Genewie.
Początkowy okres wojny spędziła w Kowlu i Lwowie, by w styczniu 1940 powrócić do Warszawy. Znalazłszy się w getcie warszawskim, wraz z mężem Icchakiem Cukiermanem aktywnie włączyła się w organizację struktur oporu, inicjując powstanie Bloku Antyfaszystowskiego. 10 maja 1943 wraz z grupą żydowskich bojowców (m.in. Markiem Edelmanem) przedostała się kanałami na ulicę Prostą. Brała udział w powstaniu warszawskim walcząc w szeregach Armii Ludowej. Po kapitulacji powstania wraz grupą żydowskich powstańców ukrywała się w bunkrze przy ul. Promyka 43 na Żoliborzu. 15 listopada 1944 zostali oni ewakuowani przez ekipę zorganizowaną przez personel szpitala Polskiego Czerwonego Krzyża z Boernerowa[4].
Była posiadaczką paszportu paragwajskiego wystawionego przez Grupę Ładosia[5].
Po zakończeniu wojny wraz z mężem wyjechała do Izraela. Była jednym z założycieli Muzeum Bojowników Getta. Jej wnuczka Roni Zuckerman była pierwszą kobietą-pilotem bojowym w izraelskich siłach powietrznych.
Działalność literackaEdytuj
Po wojnie Cywia spisała swoje przeżycia w kilku esejach, które ukazały się w żydowskiej prasie w Izraelu. Później zostały one zebrane w 1979 w książce „Zagłada i Powstanie” (Bime kilEayon u-mered). Książka dzieli się na trzy odrębne części: (1) okres przed powstaniem w getcie, (2) walki z Niemcami i (3) popowstaniowe losy autorki.
TwórczośćEdytuj
- Zagłada i Powstanie, Wydawnictwo: Książka i Wiedza, Warszawa 1999. Przekład: Maria Krych. ISBN 83-05-13041-X.
UpamiętnienieEdytuj
- Nazwisko Cywii Lubetkin widnieje na tablicy pamiątkowej umieszczonej przy pomniku Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego przy ulicy Prostej 51 w Warszawie.
Zobacz teżEdytuj
- Ma’ale Cewijja – wieś położona w samorządzie regionu Misgaw, w Dystrykcie Północnym, w Izraelu, została ona nazwana na część Cywi Lubetkin.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Wojna pokoleń przy użyciu "cyngli" - Opinie, komentarze, publicyści - Dziennik.pl dziennik.pl, wiadomosci.dziennik.pl [dostęp 2017-12-02].
- ↑ Tikva Fatal-Kna'ani: Zivia Lubetkin 1914 – 1978 (ang.). W: Jewish Women’s Archive [on-line]. [dostęp 2013-04-23].
- ↑ Sebastian Chodziński, Magazyn Esensja: W hołdzie bohaterom powstania w getcie (pol.). [dostęp 23 maja 2008].
- ↑ Michał Grynberg: Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 413. ISBN 83-01-08364-6.
- ↑ Jakub Kumoch (red.), Lista Ładosia, instytutpileckiego.pl, 24 października 2019, s. 54 [dostęp 2020-03-17].