Czarna (dopływ Jeziorki)
Czarna[4] – rzeka w Polsce, do 1973 dopływ Wisły, następnie dopływ Jeziorki, w dolnym biegu pod nazwą Kanał Czarna. Płynie przez Równinę Warszawską w obrębie powiatów grójeckiego i piaseczyńskiego.
 Jaz w Żabieńcu | ||||||||||||||||||||||||||||
| Kontynent | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | ||||||||||||||||||||||||||||
| Województwo | ||||||||||||||||||||||||||||
| Lokalizacja | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rzeka | ||||||||||||||||||||||||||||
| Długość | 45,8[1]; 47,427[2] km | |||||||||||||||||||||||||||
| Powierzchnia zlewni | ||||||||||||||||||||||||||||
| Kod statystyczny |
18789, 18790 | |||||||||||||||||||||||||||
| Źródło | ||||||||||||||||||||||||||||
| Miejsce | Wierzchowina | |||||||||||||||||||||||||||
| Wysokość |
142 m n.p.m. | |||||||||||||||||||||||||||
| Współrzędne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Ujście | ||||||||||||||||||||||||||||
| Recypient | Jeziorka | |||||||||||||||||||||||||||
| Miejsce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Wysokość |
97 m n.p.m. | |||||||||||||||||||||||||||
| Współrzędne | ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | ||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | ||||||||||||||||||||||||||||
Początkowo Czarna była dopływem Wisły. Do 1973 miała 46,3 km długości i zlewnię o powierzchni 230 km². Następnie część jej wód poprowadzono kanałem do Jeziorki i to ramię (lewe) stało się według urzędowych wykazów głównym korytem rzeki, ale ramię płynące starym korytem (prawe) również zachowało nazwę Czarna. Bifurkacja znajduje się na 31,8 km biegu rzeki, w Budach Sułkowskich[1]. Nowy dolny, skanalizowany w 1973 odcinek Czarnej częściowo pokrywa się z dawnym biegiem rzeki Zielonej, która po tej regulacji stała się dopływem Czarnej, stąd w niektórych źródłach nadal jest opisywany jako odcinek Zielonej[5]. Na Mapie Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) ciek o nazwie Czarna i identyfikatorze 2586 płynie od źródeł do Jeziorki. Odcinki powyżej bifurkacji są nazywane odcinkami Czarnej, a poniżej – Kanału Czarna[2]. W wykazie hydronimów przygotowanym dla administracji rządowej Czarna od źródeł do bifurkacji i Kanał Czarna wpadający do Jeziorki są odcinkami jednego cieku, mającymi odrębne nazwy[6]. Z kolei według Państwowego Rejestru Nazw Geograficznych (PRNG) nazwę „Czarna” nosi rzeka płynąca na odcinku od źródeł do rozwidlenia, przechodząc w inną rzekę, również o nazwie „Czarna”, płynącą do Wisły, oraz w kanał o nazwie „Kanał Czarna” płynący do Jeziorki[7][4]. Ciek łączy się z Jeziorką na 15,280 km jej biegu[3].
Odcinek płynący starym korytem Czarnej poniżej bifurkacji zachował nazwę Czarna, przy czym na MPHP ma nazwę Czarna-Cedron (identyfikator 2554) i wpada do Wisły na obszarze Góry Kalwarii, natomiast w Czersku znajduje się kolejna bifurkacja i ciek płynący prawym ramieniem ma nazwę Czarna i identyfikator 25536. Wpada on do Wisły w Górze Kalwarii nieco na południe od Czarnej-Cedronu[2]. Z kolei według PRNG Kanał Czarna-Cedron to lewe ramię poniżej bifurkacji w Czersku, a Czarna to ciek od bifurkacji w Budach Sułkowskich do ujścia prawego ramienia w Górze Kalwarii[7].
W planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły z 2011 Czarna wraz z dopływami stanowi do naturalną jednolitą część wód powierzchniowych PLRW20001725869 (Czarna) o typie 17 (potok piaszczysty)[8]. Na potrzeby monitoringu jakości jej wód wyznaczono punkt pomiarowo-kontrolny Czarna (Zielona) – Żabieniec. W 2010 stwierdzono w nim trzecią klasę makrofitowego indeksu rzecznego i przekroczenie norm dobrego stanu ogólnego węgla organicznego i azotu Kjeldahla, przy pozostałych wartościach elementów fizykochemicznych w klasie pierwszej lub drugiej. Skutkiem tego stan ekologiczny wód sklasyfikowano jako umiarkowany[9]. W 2016 i 2019 przekroczenie norm drugiej klasy elementów fizykochemicznych stwierdzono jedynie dla fosforu. Wtedy także trzecią klasę wykazał wskaźnik zoobentosu. W 2019 makrofity ponownie uzyskały klasę trzecią, natomiast fitobentos pierwszą. W tym roku stan ichtiofauny sklasyfikowano w piątej klasie, przez co stan ekologiczny sklasyfikowano jako zły. W 2016 zbadano również niektóre substancje priorytetowe i spośród nich żadna nie przekroczyła norm dobrego stanu chemicznego[10]. Główne źródła zrzutu ścieków to odprowadzanie wody ze stawów w Żabieńcu, a także ścieki komunalne z Sułkowic[3].
Zgodnie z typologią abiotyczną ciek został sklasyfikowany jako potok nizinny piaszczysty (17)[3]. Jego pochodzenie jest naturalne[3]. Na jego przebiegu znajdują się 24 urządzenia piętrzące[3]. Główne gatunki ryb to płoć, okoń i szczupak[3].
Wody Kanału Czarna zasilają stawy rybne Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza, których część tworzy specjalny obszar ochrony siedlisk Stawy w Żabieńcu PLH140039[5].
Zobacz też edytuj
- Czarna - strona ujednoznaczniająca.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Tablica 3.1.1 Podział hydrograficzny Polski (wersja skrócona). W: Juliusz Stachẏ: Atlas hydrologiczny Polski. T. II: Zeszyt 1. Metoda opracowania i zestawienia liczbowe. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1986, s. 89, 104.
- ↑ a b c d Mapa Podziału Hydrograficznego Polski w skali 1:10 000, 2014.
- ↑ a b c d e f g Pracownia Gospodarki Wodnej „PRO-WODA” i inni, Opracowanie warunków korzystania z wód zlewni Jeziorki wraz z opracowaniem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, Warszawa, sierpień 2012, s. 29, 31–32, 63, 69 [dostęp 2021-08-01] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-01].
- ↑ a b Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 18789, 18790
- ↑ a b Stawy w Żabieńcu [online], Instytut na Rzecz Ekorozwoju. Natura 2000 a turystyka.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 40, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ a b geoportal.gov.pl [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2021-07-27].
- ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły M.P. z 2011 r. nr 49, poz. 549
- ↑ Monitoring rzek w 2010 roku [xlsx], Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie.
- ↑ Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2014-2019 na podstawie monitoringu - tabela [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2020.