Czartorysk
Czartorysk (ukr. Чарторийськ, Czartoryjśk) – wieś na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, w rejonie kamieńskim, nad rzeką Styr. W 2001 roku liczyła ok. 1,8 tys. mieszkańców.
 Ruiny kościoła dominikańskiego przed adaptacją na cerkiew prawosławną | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
2,55 km² | ||||
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
3376 | ||||
| Kod pocztowy |
44636 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
AC | ||||
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 51°13′27″N 25°52′57″E/51,224167 25,882500
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Do 2020 w rejonie maniewickim[1].
Do 2021 roku miejscowość nosiła nazwę Stary Czartorysk (ukr. Старий Чорторийськ, Staryj Czortoryjśk)[2].
Historia
edytuj
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1100 roku, kiedy władzę nad miejscowością uzyskał kniaź Dawid Igorewicz. W 1228 roku miejscowość przypadła Danielowi Halickiemu, ale niedługo przeszła na własność kniaziów pińskich.
W 1431 roku doszło tu do rozejmu pomiędzy królem Władysławem Jagiełłą i zbuntowanym księciem Świdrygiełłą.
W latach 1442–1601 było to gniazdo rodzinne rodziny Czartoryskich. Następnie ród ten sprzedał miejscowe dobra Pacom. Kolejnymi właścicielami byli Leszczyńscy, Wiśniowieccy, Radziwiłłowie (po 1725 roku), a od połowy XIX wieku rząd rosyjski[3]. W latach 1915–1916 w pobliżu miasteczka miały miejsce walki z udziałem Legionów Polskich; od tego wydarzenia pochodzi nazwa jednego ze wzgórz w okolicy, znanego jako Góra Polaków[3].
.jpg)
W II Rzeczypospolitej miejscowość posiadała status miasteczka i należała do powiatu łuckiego w województwie wołyńskim.
Czartorysk posiadał połączenie kolejowe. Dworzec kolejowy Czartorysk będący jednocześnie placówką pocztową leżał na linii Kowel-Sarny. Placówka ta jest wymieniona w „Spisie urzędów i agencji pocztowych, telegraficznych i telefonicznych” z 1933 roku, jako agencja pocztowo-telegraficzna pierwszego stopnia. Oznaczało to, że w okresie roku przewidywano wykonanie przez nią od 8 do 12 tysięcy usług (np. przyjętych poleconych przesyłek pocztowych, listów wartościowych, paczek lub telegramów). Drugi stopień przewidywał wykonanie od 4 do 8 tysięcy usług rocznie.
Przed II wojną światową w miasteczku przeważała ludność ukraińska. Oprócz Ukraińców mieszkało tu kilka rodzin polskich[4] i żydowskich[5].
We wrześniu 1939 roku Czartorysk znalazł się pod okupacją sowiecką. 29 czerwca 1941 roku został zajęty przez Wehrmacht. Niemcy eksterminowali Żydów z Czartoryska – około 300 osób rozstrzelano na uroczysku Kotelcy 27 lipca 1942 roku[5]. W następnym roku Polacy mieszkający w miasteczku zostali zabici przez ukraińskich nacjonalistów podczas rzezi wołyńskiej[4].
Zabytki
edytuj
- kompleks dawnego klasztoru dominikańskiego z XVII wieku, przebudowanego w XVIII wieku[3]. Klasztor został zlikwidowany w 1832 roku przez władze carskie, kościół był nadal czynny jako parafialny. Odebrany wiernym i zdewastowany po II wojnie światowej, od 1997 roku jest siedzibą monasteru Podwyższenia Krzyża Pańskiego[6].
- zamek Czartoryskich, nieistniejący.
Urodzeni w Czartorysku
edytuj- Franciszka Urszula Radziwiłłowa – polska poetka
Przypisy
edytuj- ↑ Про утворення та ліквідацію районів [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2025-04-01] (ukr.).
- ↑ Про перейменування села Старий Чорторийськ Камінь-Каширського району Волинської області. Верховна Рада України – Законодавство України. [dostęp 2021-10-16]. (ukr.).
- ↑ a b c J. Tokarski, Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Ukrainie, t.2, Burchard Edition 2001, ISBN 83-87654-11-6, s.44-45
- ↑ a b Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 579, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s.946
- ↑ Свято-Хрестовоздвиженський Чарторийський чоловічий монастир. orthodox.lutsk.ua. [dostęp 2013-03-10]. (ukr.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Czartorysk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 773.
- zamek w Czartorysku
- Czartorysk – gniazdo rodowe twórców "Polskich Aten"
- Czartorysk na stronie Rady Najwyższej Ukrainy