Czerwińsk nad Wisłą

miasto w województwie mazowieckim

Czerwińsk nad Wisłąmiasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie płońskim[4][5].

Czerwińsk nad Wisłą
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kościół romański
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

płoński

Gmina

Czerwińsk nad Wisłą

Prawa miejskie

1373–1870, od 2020

Burmistrz

Marcin Gortat

Powierzchnia

5,5 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


989[1][2]
198 os./km²

Strefa numeracyjna

24

Kod pocztowy

09-150[3]

Tablice rejestracyjne

WPN

Położenie na mapie gminy Czerwińsk nad Wisłą
Mapa konturowa gminy Czerwińsk nad Wisłą, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Czerwińsk nad Wisłą”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Czerwińsk nad Wisłą”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Czerwińsk nad Wisłą”
Położenie na mapie powiatu płońskiego
Mapa konturowa powiatu płońskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Czerwińsk nad Wisłą”
Ziemia52°23′50″N 20°18′33″E/52,397222 20,309167
TERC (TERYT)

1420044

SIMC

0561885[4]

Strona internetowa

Miejscowość jest siedzibą gminy Czerwińsk nad Wisłą oraz rzymskokatolickiej parafii Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Znajduje się tutaj niewielka przystań żeglugi śródlądowej na Wiśle.

Czerwieńsk położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sąchockim ziemi ciechanowskiej województwa mazowieckiego[6]. W 1785 miasto Czerwińsk wchodziło w skład klucza czerwińskiego biskupstwa płockiego[7].

Historia

edytuj
 
Adrian IV papież bierze pod opiekę klasztor w Czerwińsku

Historia Czerwińska przez stulecia była związana z historią tutejszego klasztoru kanoników regularnych, powstałego w XII w. Pierwszy dokument wspominający o Czerwińsku, to bulla papieża Hadriana IV dotycząca klasztoru, pochodząca z 1155 Dzięki nadaniom i darowiznom książąt mazowieckich zakon ten stał się jednym z większych właścicieli feudalnych na Mazowszu.


Położona nad Wisłą miejscowość stanowiła ważny punkt na szlaku handlowym łączącym Pomorze z Mazowszem. Była też ważnym punktem obronnym podczas najazdów pruskich, jaćwieskich i litewskich. Prawa miejskie Czerwińsk uzyskał w dwóch etapach, jako że osada podzielona była na dwie części – biskupią, wschodnią (gdzie biskupi płoccy posiadali dwór), i klasztorną, zachodnią. W 1373 część Czerwińska należąca do biskupów płockich otrzymała prawa miejskie[8].

 
Głaz pomnik w Czerwińsku, treść inskrypcji: 1410—1979 · Czerwińsk — miejscem przeprawy przez Wisłę wojsk króla Jagiełły w drodze pod Grunwald.
 
Rynek w Czerwińsku
 
Fontanna w kształcie studni na rynku
 
Tradycyjna zabudowa małomiasteczkowa

W lipcu 1410 w okolicach Czerwińska wojska polskie Władysława Jagiełły przeprawiły się przez Wisłę po moście łyżwowym zbudowanym przez mistrza Jarosława[9], aby połączyć się z wojskami litewskimi i ruszyć na państwo zakonne. W 1419 w tutejszym klasztorze toczono rokowania z posłami króla Eryka Pomorskiego. W lipcu 1422 Jagiełło wydał tu przywilej dla stanu szlacheckiego, gwarantujący nietykalność dóbr dziedzicznych bez wyroku sądowego, tzw. przywilej czerwiński,. W XV w. odbywały się tutaj sejmy mazowieckie, a także synod diecezjalny. W 1475 powstał tzw. Kodeks Czerwiński książąt mazowieckich.

W 1526 Czerwińsk został wcielony do ziem Królestwa Polskiego. W 1582 część klasztorna uzyskała formalnie prawa miejskie (mieszkańcy części klasztornej faktycznie korzystali już wcześniej z praw miejskich).

Choć w 1647 uznano za cudowny znajdujący się w kościele klasztornym obraz Matki Boskiej Czerwińskiej, który przyciągał pielgrzymów, od XVII w. postępował proces marginalizacji opactwa oraz samego Czerwińska, często nawiedzanego przez pożary i powodzie. Z około 500 domów, istniejących w XVI w., po potopie szwedzkim pozostała połowa, a w końcu XVIII w. istniało 40 domów. Gdy w 1795 włączono Czerwińsk do Prus, zamieszkiwało go niespełna 300 osób, nie było żadnej szkoły. Kilkanaście lat później, w dobie Księstwa Warszawskiego, mieszkańców było 150. W 1815 Czerwińsk znalazł się w granicach Kongresówki. W 1819 skasowano podupadający już klasztor. W 1870 Czerwińsk formalnie utracił prawa miejskie i został włączony do gminy Sielec[10].

Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Sielec, w latach 1954–1972 gromady Czerwińsk nad Wisłą[11], a od 1 stycznia 1973 gminy Czerwińsk nad Wisłą[12]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (marzec 2011) wieś liczyła 1089 mieszkańców[13].

Z dniem 1 stycznia 2020 miejscowość otrzymała status miasta[14].

Polityka

edytuj

Wójtowie i burmistrzowie Czerwińska:

  • Ryszard Gortat (1990−1994)
  • Michał Walerysiak (1994−2002)
  • Janusz Gortat (2002−2006)[15]
  • Michał Walerysiak (2006−2014)[16][17]
  • Marcin Gortat (2014−2018) – wójt[18]
  • Marcin Gortat (od 2018, od 2020 burmistrz)[19]

Osoby związane z Czerwińskiem nad Wisłą

edytuj
  • w Czerwińsku nad Wisłą mieszkał, tworzył i zmarł 24 grudnia 1837 kompozytor, Antoni Milwid
  • 28 listopada 1928 urodził się tutaj Jan Fotek.
  • 20 lipca 1911 urodziła się tutaj Loda Halama.
  • 31 stycznia 1874 urodził się tutaj Piotr Pręgowski.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Wieś Czerwinsk_nad_wisla w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-14].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 179 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, [b.n.k].
  7. Waldemar Graczyk, Inwentarz dóbr przednarwiańskich biskupstwa płockiego z 1785 roku, w: Nasza Przeszłość, t. 107, 2007, s. 267.
  8. Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 110–111.
  9. „Słownik historii Polski”, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973, s. 561.
  10. Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 471).
  11. Uchwała Nr VI/10/14/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu płońskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67).
  12. Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim.
  13. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  14. Gmina Bełchatów, Lubin, Rzeszów i Krosno obejdą się smakiem. Rząd mówi "nie" - Gospodarka komunalna [online], www.portalsamorzadowy.pl [dostęp 2019-07-16] (pol.).
  15. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe [online], wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
  16. Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza [online], wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
  17. Wybory Samorządowe 2010 - Geografia wyborcza - Województwo mazowieckie - Powiat płoński - gm. Czerwińsk nad Wisłą [online], wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
  18. PKW | Samorząd 2014 [online], samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
  19. Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].

Bibliografia

edytuj
  • A. Borkiewicz-Celińska, Osadnictwo ziemi ciechanowskiej w XV wieku (1370-1526), Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.
  • Dzieje Mazowsza do 1526 roku, red. A. Gieysztor i H. Samsonowicz, Warszawa 1994.
  • T. Mroczko, Czerwińsk romański, Warszawa 1972.
  • S. Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959.

Linki zewnętrzne

edytuj