Czeskie Budziejowice
Czeskie Budziejowice (cz. ⓘ, wym. [ˈtʃɛskɛ: ˈbuɟɛjovɪtsɛ]; niem. Budweis; łac. Budvicium) – miasto statutarne w południowych Czechach, w Kotlinie Czeskobudziejowickiej, u zbiegu rzek Wełtawy i Malše. Jest stolicą kraju południowoczeskiego, powiatu Czeskie Budziejowice, a także diecezji czeskobudziejowickiej Kościoła rzymskokatolickiego.
![]() Centrum Czeskich Budziejowic z lotu ptaka | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Kraj | |||||
Burmistrz |
Dagmar Škodová-Parmová↗ | ||||
Powierzchnia |
55,56 km² | ||||
Wysokość |
381 m n.p.m. | ||||
Populacja (1.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Kod pocztowy |
370 01 | ||||
Tablice rejestracyjne |
C | ||||
Podział miasta |
7 dzielnic | ||||
Położenie na mapie kraju południowoczeskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie Czech ![]() | |||||
![]() | |||||
Strona internetowa |
Czeskie Budziejowice pełnią funkcję głównego ośrodka administracyjnego, przemysłowego, handlowo-usługowego, akademickiego (trzy uczelnie, w tym Uniwersytet Południowoczeski) i kulturalnego regionu południowoczeskiego.
Miasto powszechnie znane jest z browarów Budweiser Budvar oraz Mieszczańskiego, produkujących piwa marki Budweiser, fabryki ołówków i kredek Koh-I-Noor Hardtmuth oraz klubów sportowych: piłkarskiego Dynamo Czeskie Budziejowice i hokejowego HC Czeskie Budziejowice.
Według danych na początku 2024 r. liczba ludności Czeskich Budziejowic wynosiła 97 377 osób (siódme pod względem liczby ludności miasto w Czechach)[1], a powierzchnia – 55,56 km².
Nazwa
edytujNazwa miasta pochodzi od dawnej osady Budivojovice. Do tego wyrazu, który z biegiem czasu przybrał współczesną formę, w okresie wojen husyckich zaczęto dodawać przymiotnik „Czeskie”, początkowo zarówno w języku czeskim, jak i niemieckim (Böhmisch Budweis). W XVIII wieku, wraz ze wzrostem napięć etnicznych, nastąpił rozdział nazwy w obu językach – Czesi najczęściej nadal nazywali miasto České Budějovice, natomiast miejscowi Niemcy przestali używać przymiotnika Böhmisch (również w języku czeskim nazwa pojawiała się czasem bez przymiotnika). W 1920 rząd Czechosłowacji oficjalnie ustalił nazwę miasta jako České Budějovice/Böhmisch Budweis. W okresie Protektoratu Czech i Moraw usunięto przymiotnik w obydwu językach, a po 1945 powrócono do nazwy przedwojennej.
Historia
edytujMiasto zostało założone w 1265 r. przez Przemysła Ottokara II, aby ugruntować władzę królewską na południu kraju. Przemysław Ottokar II. osobiście odwiedził plac budowy nowego miasta w dniu 11 czerwca 1265 r. Wtedy też podpisał dokument założycielski klasztoru w Melku i wspomniał o „apud Budebins” i jest to pierwszy pisemny zapis nazwy miasta. Miasto wzięło swoją nazwę od wcześniejszej wsi Budivojovice. W średniowieczu miasto było ważnym ośrodkiem piwowarstwa, handlu solą i tkaninami oraz hodowli ryb, w okolicy istniały także kopalnie srebra. W czasie wojen husyckich opowiedziało się po stronie katolickich Habsburgów i nie zostało zajęte przez czeskich husytów. W latach 30. XVII w., w czasie wojny trzydziestoletniej, przeniesiono tu z Pragi część instytucji państwowych. Przez lata było enklawą ludności niemieckiej, Czesi stali się większością pod koniec XIX w. W czasie II wojny światowej padło ofiarą amerykańskich nalotów. Po wojnie wysiedlono 7,5-tysięczną mniejszość niemiecką. W 1949 r. stało się głównym ośrodkiem południowych Czech.
Demografia
edytujDane demograficzne za rok 2023[2] i 2024[1].
Rok | 2023 | 2024 |
---|---|---|
Liczba ludności | 96 417 | 97 377 |
Liczba mężczyzn | 46 072 | 46 443 |
Liczba kobiet | 50 345 | 50 934 |
Transport
edytujCzeskie Budziejowice to ważny w skali kraju węzeł drogowy (drogi krajowe: I/3 i I/20 oraz cztery drogi wojewódzkie) i kolejowy (połączenie z Czeskim Krumlowem, Taborem, Igławą, Pilznem, Piskiem oraz Austrią poprzez Czeskie Welenice), a w niedalekiej Planie znajduje się lotnisko wojskowe, które planuje się przekształcić na pasażerskie. W mieście funkcjonuje komunikacja autobusowa oraz trolejbusowa, a w latach 1909–1950 istniały także dwie linie tramwajowe.
Turystyka
edytujNajwiększą atrakcją turystyczną jest Stare Miasto z zachowanym średniowiecznym układem urbanistycznym oraz zabudową reprezentującą wszystkie style architektoniczne od XII do XIX w. Jego centrum stanowi Rynek Przemysła Ottokara II o bokach długości 133 metrów;
- fontanna Samsona pośrodku rynku
- ratusz z 1727 roku w stylu barokowym
- katedra św. Mikołaja z lat 40. i 80. XVII wieku w stylu barokowym z wolno stojącą dzwonnicą z XVI w., tzw. Czarną Wieżą (dzwonnicą)
- kaplica Męki Pańskiej za katedrą
- kościół Ofiarowania Panny Marii przy klasztorze dominikanów z dzwonnicą klasztorną, zwaną Białą Wieżą.
- w pobliżu rynku, nad martwą odnogą rzeki Malše, znajduje się stary młyn z XIX wieku, obecnie funkcjonujący jako Hotel Budweis.
- wieża ciśnień, zbudowana w latach 1721–1724 i przebudowana w roku 1882[3][4]
- późnorenesansowa warzelnia soli
- Żelazna Dziewica i Wieża Rabenštejna – wieże obronne z XIV wieku, będące jednymi z pozostałości gotyckich fortyfikacji miasta.
- Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Prokopa z XIII i XIV wieku
- Szpital barokowy z kościołem Trójcy Świętej
- Kolumna meteorologiczna
- W dzielnicy Czeskie Budziejowice 7 – w centralnej części Rožnowa znajduje się wiejska strefa konserwatorska
Galeria
edytuj
Sport
edytuj- HC Czeskie Budziejowice – klub hokejowy
- VK Czeskie Budziejowice – klub siatkarski
- Dynamo Czeskie Budziejowice – klub piłkarski
Części miasta
edytujUrodzeni w Czeskich Budziejowicach
edytuj- Tomáš Klimek – czeski historyk i tłumacz
- Vladimíra Uhlířová – czeska tenisistka
Miasta partnerskie
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Počet obyvatel v obcích České republiky k 1. 1. 2024, Český statistický úřad, 17 maja 2024 [dostęp 2024-10-03] (ang. • cz.).
- ↑ Počet obyvatel v obcích České republiky k 1. 1. 2023 [online] [dostęp 2023-07-30] .
- ↑ Czeskie Budziejowice – Czechy.
- ↑ Vodárenská věž (cz.).
- ↑ Пятым зарубежным побратимом Орла стал чешский город Ческе-Будеевице – Павел Арсеньев – Российская Газета (ros.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna strona Urzędu Miasta w Czeskich Budziejowicach
- BudNews – wiadomości. budnews.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-15)].
- Český rozhlas – wiadomości z regionu
- Czeskie Budziejowice na oficjalnej stronie Czech
- Virtual show