Rdzawoporka gąbczasta
Rdzawoporka gąbczasta, czyreń gąbczasty (Fuscoporia contigua (Pers.) G. Cunn.) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae)[1]. Grzyb nadrzewny[2].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
rdzawoporka gąbczasta |
| Nazwa systematyczna | |
| Fuscoporia contigua (Pers.) G. Cunn. Bull. N.Z. Dept. Sci. Industr. Res., Pl. Dis. Div. 73: 4 (1948) | |
_G._Cunn_339634.jpg)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Fuscoporia, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1796 r. Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus contiguus. Potem zaliczany był do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu G. Cunn. w 1948 r.[1]
Synonimów ma ponad 30. Niektóre z nich[3]:
- Fomitiporia cryptacantha (Mont.) Murrill 1947
- Fuscoporia cryptacantha (Mont.) G. Cunn. 1965
- Hexagonia dubiosa Rick 1960
- Phellinus contiguus (Pers.) Pat. 1928
Nazwę polską nadał Stanisław Domański w 1965 r. (wówczas gatunek ten zaliczany był do rodzaju Phellinus (czyreń). Wcześniej przez polskich mykologów gatunek ten opisywany był jako huba przylegająca (F. Błoński 1889) lub porak zwarty (Teodorowicz 1936)[4]. Po przeniesieniu do rodzaju Fuscoporia wszystkie nazwy polskie stały się niespójne z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę rdzawoporka gąbczasta[5]
Morfologia edytuj
Wieloletnia i silnie przyrośnięta do podłoża, rozpostarta huba o poduszkowatym, często wydłużonym wzdłuż pnia kształcie. Osiąga długość do 20 cm, szerokość do 5 cm i grubość do 1 cm. Na powierzchniach pionowych owocnik jest falisty, miejscami zgrubiały, jego górny brzeg jest zgrubiały do około 1,5 cm, a górna, ciemnoszara powierzchnia tego zgrubienia jest nieregularnie pobruzdowana przez zniekształcone w tym miejscu rurki. Płonny brzeg ma szerokość tylko do 1 mm, jest ostry, gładki, filcowaty, szafranowobrunatny i posiada żółtobiaławą, ledwo widoczną obwódkę, która u starszych okazów zanika. Miąższ gąbczasto-skórzasty o grubości 0,5–1 mm i barwie od rudawocynamonowej do umbrowocynamonowej. Hymenofor rurkowaty, zwykle kilkuwarstwowy. Rurki o długości 2–12 mm, proste lub skośne. W tym drugim przypadku ich zewnętrzne części są całkowicie lub częściowo otwarte i odsłaniają cynamonową stronę wewnętrzną, pokrytą szarym nalotem. Młode rurki mają ostrza gładkie z białym nalotem, starsze są w różnym stopniu ząbkowane lub porozrywane i ciemniejsze – umbrowocynamonowe, brunatne lub rude. Pory nieregularne, o średnicy 0,2–0,7 mm, wyjątkowo do 1 mm. Na 1 mm mieści się ich 2–3[2].
- Cechy mikroskopijne
System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne cienkościenne, przejrzyste i bezbarwne, o średnicy 2–3.5 μm, przy podłożu nieco grubościenne i bladożółte. Strzępki szkieletowe żółte do rdzawobrązowych, grubościenne, o średnicy 3–5 μm, z wyraźnym światłem. Szczecinki dwojakiego rodzaju. W tramie zwężające się ku końcowi i ostro zakończone, grubościenne, proste, często z zagiętą podstawą, w dolnej części ciemnobrązowe, w górnej jasnożółtawe. Występują w rozproszeniu na granicy tramy i nie zawsze są łatwe do znalezienia. Mają długość 40–120 μm i szerokość 5–12 μm. Szczecinki hymenialne występują bardzo licznie, są grubościenne, szydłowate, ciemnobrązowe. Zazwyczaj posiadają zagiętą podstawę, czasami wyrastają ze strzępek generatywnych i mają bulwiastą podstawę. Wystają na 15–25 μm powyżej hymenium. Cystydiole liczne, przeźroczyste i cienkościenne, głównie jako strzępki częściowo osadzone w hymenium, a częściowo wystające ponad nie. Zarodniki podłużnie elipsoidalne, przeźroczyste i bezbarwne, cienkościenne, zazwyczaj z dużą gutulą, nieamyloidalne, o rozmiarach 5–7 × 3–3,5 μm[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w całej strefie tropikalnej, a także w cieplejszych rejonach wszystkich pozostałych kontynentów (poza Antarktydą). W Afryce Wschodniej jest pospolity[6]. W Polsce średnio pospolity, częściej spotykany na nizinach[2].
Saprotrof, czasami także pasożyt. Występuje na drewnie drzew liściastych i iglastych, często także na żywych drzewach i na drewnie budowlanym. Powoduje białą zgniliznę drewna[2].
Gatunki podobne edytuj
- Rdzawoporka drobnopora (Fuscoporia ferruginosa) odróżnia się żywszym zabarwieniem rurek i większymi porami[6].
- Podobny jest także czyreń brązowożółty (Phellinus viticola). Mikroskopowo czyreń gąbczasty odróżnia się od niego dość dużymi zarodnikami i dużymi szczecinkami hymenialnymi[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2017-11-20].
- ↑ a b c d S. Domański. Żagwiowate I (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate i (Mucronosporaceae pileateae) W. J. Kochman, A. Skirgiełło (red.): Grzyby (Fungi) 2. Podstawczaki (Basidiomyces), bezblaszkowe (Aphyllophorales). PWN, 1965, Warszawa, LXIII (in Polish)
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2017-11-18].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
- ↑ a b c d ''Fuscoporia contigua'' [online], Mycobank [dostęp 2017-11-20].