Wikipedia

Dąbie (powiat janowski)

wieś w województwie lubelskim, powiecie janowskim

Dąbie – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Modliborzyce[5][6].

Dąbie
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

janowski

Gmina

Modliborzyce

Liczba ludności (2021)

261[2][3]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

23-310[4]

Tablice rejestracyjne

LJA

SIMC

0799581[5]

Położenie na mapie gminy Modliborzyce
Mapa konturowa gminy Modliborzyce, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dąbie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dąbie”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Dąbie”
Położenie na mapie powiatu janowskiego
Mapa konturowa powiatu janowskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dąbie”
Ziemia50°45′35″N 22°18′31″E/50,759722 22,308611[1]

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 280 mieszkańców[7] i była dziewiątą co do wielkości miejscowością gminy Modliborzyce. Miejscowa ludność wyznania katolickiego przynależy do Parafii św. Stanisława w Modliborzycach[8].

Historia edytuj

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1419 roku, należała ona wtedy do majątku Dłutów i była częścią Słupia. W XVII w. należała do Chobrzańskich, a potem w XIII w. został włączona do dóbr modliborskich należących wtedy do Nahoreckich. Podczas III wojny północnej około 1706 r. wojska kałmuckie i kozackie dokonały dość poważnych zniszczeń wsi co spowodowało duże zmniejszenie liczby jej mieszkańców[9]. W drugiej połowie XVI w. we wsi istniały zabudowania dworskie, browar z karczmą i młyn. Wielu z gospodarzy było wtedy dość zamożnych[10]. Oprócz pól pańszczyźnianych chłopi użytkowali też grunty czynszowe. Pod koniec XVIII w. Dąbie stało się własnością Dolińskich[11], a od 1862 r. Gorzkowskich i pozostało w ich posiadaniu, aż do uwłaszczenia, które nastąpiło w 1864 roku[12]. W 1808 r. działała na terenie Dąbia papiernia (opisana dalej).

W 1921 r. wieś była zamieszkana przez 354 osoby[13]. W okresie międzywojennym powstała szkoła, straż pożarna i Koło Młodzieży Wiejskiej – Siew. Po II wojnie światowej uruchomiono kółko rolnicze.

Papiernia w Dąbiu edytuj

Istnienie papierni jest mało znane, funkcjonowała jednak blisko 150 lat. Powstała w połowie XVIII wieku[14]. Właścicielem Dąbia była wtedy rodzina Nahoreckich jednak najprawdopodobniej powstała ona za sprawą rodziny Bielskich[15]. Papiernia zlokalizowana była nad rzeką Sanną przy drodze Słupie-Dąbie. Najprawdopodobniej w istniejącym wcześniej młynie[16] zainstalowano urządzenia do produkcji papieru i w taki właśnie sposób powstała. Siłą napędową w papierni było koło wodne napędzane wodą spadającą z góry, spiętrzaną w stawie. Za całą produkcję papieru odpowiedzialny był majster doglądający pracy urządzeń i przede wszystkim czerpiący papier. Źródła podają nazwiska papiernika Walentego Jaguckiego (1748 r.) i majstra Dominika Eskiera. W pracy majstrowi pomagali czeladnicy. Nie ma informacji o funkcjonowaniu papierni pod koniec XVIII wieku i na początku XIX[17]. W 1823 r. papiernia była dzierżawiona (od właściciela Feliksa Dolińskiego) przez fabrykanta-majstera Ludwik Wrenera-Bartza. Wtedy pracowało około 10 czeladników. W 1827 r. produkcja Dąbia stanowiła 6% wytwórczości papierniczej w Królestwie Polskim[18]. W 1842 r. zatrudnionych było około 23 pracowników, a Dąbie było jedną z 7 papierni w guberni lubelskiej. W 1858 r. roczna produkcja wynosiła 2500 ryz. Stopniowo jednak produkcja i zatrudnienie zmniejszały się, aż w 1878 r. pracowało tylko kilka osób. Wraz z dalszym rozwojem produkcji fabrycznej papieru los papierni w Dąbiu był przesądzony. Ostatecznie została zamknięta między 1882 r., a 1885[19]. Papier wytwarzany w Dąbiu posiadał znaki wodne (filigrany). Znane są dziś 3 rodzaje tych znaków o charakterze obrazkowym, stosowane w pierwszej połowie XIX w.: Sosenka z jeleniem, Madonna z Dzieciątkiem w kręgu płomienistym, oraz Madonna dzieciątkiem – „Ludowa”. Obok tych znaków pojawiała się także nazwisko majstra i nazwa miejscowości Modliborzyce.

Części Wsi edytuj

Wyróżnia się następujące części wsi:

  • Dąbrocz[20] – część wsi powstała przed 1839 r. W 1897 r. zamieszkiwana przez około 33 osoby, a w 1921 r. przysiółek liczył 5 domów i 29 mieszkańców. SIMC 0799598.
  • Lute Doły – część wsi istniejąca już 1801 r. pod nazwą Chobrzanka, a dopiero od około lat 30 XIX w. wzmiankowana jako Lute Doły. W połowie XIX w. powstał tu folwark[21] należący do dóbr modliborskich. W 1897 r. kolonię zamieszkiwało 31 osób, a w 1921 r. już tylko 28. SIMC 0799606.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 21663
  2. ↑ Wieś Dąbie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-13], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-13].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 210 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  5. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  8. ↑ Strona internetowa Diecezji Sandomierskiej. diecezjasandomierska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-15)]..
  9. ↑ Inwentarz z 1717 r. wymienia tylko kilka gospodarzy.
  10. ↑ Świadczy o tym fakt, że chłopów stać było na posiadanie parobka.
  11. ↑ Nastąpiło to w wyniku małżeństwa przedstawicielki rodziny Nachoreckich z przedstawicielem Gorzkowskich.
  12. ↑ Reforma objęła 25 gospodarzy.
  13. ↑ W tym około 17 Żydów.
  14. ↑ Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1739 r. Brak natomiast informacji na jej temat we wcześniejszych inwentarzach.
  15. ↑ Bielscy byli dzierżawcami.
  16. ↑ Inwentarz z 1750 r. mówi o młynie przy papierni i nowym stawie, ale nie wspomina o budowli folwarcznej, które dzierżawca mógł sobie postawić.
  17. ↑ Można znaleźć tylko wzmiankę o jej istnieniu, nie wiadomo jednak czy funkcjonowała.
  18. ↑ Wtedy na terenie polski (około 1830 r.) na ziemiach polskich było około 130 papierni, ale potem ich liczba zmalała ponieważ wraz z rozwojem produkcji maszynowej upadały zakłady rękodzielnicze.
  19. ↑ Na pewno jej upadek nastąpił przed rokiem 1890.
  20. ↑ Mapa na geportal.gov.pl.
  21. ↑ W 1869 roku został podzielony na dziesięciomorgowe kolonie dzierżawione przez miejscowych chłopów, z czego później część z nich się osiedliła na tym terenie.

Źródła edytuj

  • Budka W.: Papiernie w Królestwie Polskim w 1858 r., „Przegląd Papierniczy” 1948, nr 5, s. 97-97.
  • Budka W.: Wykaz fabryk papieru w Królestwie Polskim z roku 1823, „Przegląd Papierniczy” 1956, nr 8, s. 248.
  • Mikulec B.: Przemysł Lubelszczyzny w latach 1864-1914, Lublin 1989, s. 42, 157-158.
  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, tom I, Warszawa 1882, s. 245-256.
  • Sochacka A.: Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987, s. 97, 189.
  • Komisarz do spraw włościańskich powiatu Janów, sygn.: 335.
  • Zenon Baranowski Papiernia w Dąbiu koło Modliborzyc, Janowskie Korzenie, Janów Lubelski 2008, nr 10, s. 50-51.
  • Rząd Gubernialny Lubelski, Spisy, sygn.: 32, 142.
  • Opis Gmin Powiatu Janowskiego, Muzeum Regionalne w Kraśniku 1933 r.
  • Księgi Grodzkie Lubelskie, Relacje, sygn.: 194, 211, 264-5, 279, 306.

Bibliografia edytuj

  • Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego – Zenon Baranowski; Stalowa Wola 2001, ISBN 83-87840-53-X.
  • Artur Bata, Hanna Lawera, Gmina Modliborzyce, Krosno: Oficyna Wydawnicza „Apla”, 2005, ISBN 83-7450-018-2, OCLC 750023945.
  • J. Siniarska-Czaplicka Papiernictwo na ziemiach polskich w latach 1750-1850, Roczniki społeczno-gospodarcze 1968.
  • Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprac. W. Sakławski, Lublin 1974.
  • Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, tom IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924.
  • Dzieje Lubelszczyzny, tom I, Lublin 1974.
  • Śladkowski W.: Początki i rozwój przemysłu w powiecie kraśnickim w latach 1800-1915, w: Zdziejów powiatu kraśnickiego, Lublin 1964.
  • Rymut K.: Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany,tom II, Kraków 1998.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dąbie_(powiat_janowski)&oldid=72569033”