Dąbrówka rozłogowa
Dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Występuje w stanie dzikim na terenie północnej Afryki (Algieria i Tunezja), w całej Europie, Azji Zachodniej (Iran, Turcja) i na Kaukazie (Azerbejdżan, Gruzja, Dagestan)[4]. W Polsce jest rośliną pospolitą[5].
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
dąbrówka rozłogowa |
Nazwa systematyczna | |
Ajuga reptans L. Sp. pl. 2:561. 1753[3] |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Tworzy kępy o wysokości do 30 cm. Ma płożące, zakorzeniające się nadziemne rozłogi, o długości do 30 cm[6].
- Łodyga
- Prosto wzniesiona, pojedyncza, o wysokości 15–30 cm. W dolnej części naga, w środkowej i górnej owłosiona, przeważnie na dwóch przeciwległych bokach. Jest czworokanciasta, zielona do czerwonawej[6].
- Liście
- Zebrane w rozetę. Odwrotnie jajowate, trwałe, ogonkowe, całobrzegie lub płytko karbowane. Liście łodygowe naprzeciwległe, krótkoogonkowe. Ciemnozielone, u odmian ogrodowych do czerwonopurpurowych[6].
- Kwiaty
- Zebrane w groniasty kwiatostan na szczycie łodygi, ułożone w 4–12 kwiatowe pozorne okółki. Kwiaty wyrastają z przysadek w kształcie liści, mają krótkie szypułki, dzwonkowaty i szorstko owłosiony kielich. Korona niebieskofioletowa, sporadycznie różowa lub biała, z górną wargą krótszą, dolną większą, trójklapową, zwisającą. W środku kwiatu 2 dwusilne pręciki i pojedynczy słupek z czterokomorową zalążnią i dwudzielnym znamieniem. Pręciki mają owłosione nitki i znacznie wystają z rurki korony[6][5].
- Owoce
- Jajowate, pomarszczone rozłupki. W miejscu przyczepu mają dużą bliznę z elajosomem[6].
- Korzeń
- Krótki korzeń główny, rozgałęzione korzenie boczne[6].
Biologia i ekologia
edytujBylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do sierpnia. Nasiona roznoszone są przez mrówki (myrmekochoria)[6]. Roślina miododajna, duży, złocistego koloru miodnik znajduje się przy nasadzie zalążni. Preferuje stanowiska słoneczne i półcieniste, chociaż dość dobrze radzi sobie w cieniu. Rośnie w lasach liściastych, na glebach świeżych, zasobnych w próchnicę i składniki mineralne[6]. W górach występuje po regiel górny[5]
Znaczenie dla zwierząt
edytujJest podstawowym źródłem nektaru dla motyli dostojki eufrozyny i dostojki selene[7].
Zastosowanie
edytuj- Roślina ozdobna. Nadaje się na skalniaki i jako roślina okrywowa. Czerwonopurpurowe liście odmian ogrodowych ładnie komponują się z innymi roślinami[8].
- Roślina okrywowa – porasta zacienione, trudno dostępne miejsca, także skarpy, przez co chroni glebę przed osuwaniem i erozją.
- Dąbrówka rozłogowa jest proponowana jako jedna z roślin stanowiących florę tzw. "zielonego dachu".
- Dawniej uznawana była za roślinę leczniczą, obecnie pod tym względem została zapomniana[6].
Zmienność
edytujMieszańce: Tworzy mieszańce z dąbrówką kosmatą (A. x hybrida) i d. piramidalną[9].
- 'Alba' – odmiana o białych kwiatach.
- 'Atropurpurea' – odmiana dąbrówki rozłogowej częściowo zimozielona, o purpurowych liściach i wydłużonych, niebieskich kwiatostanach.
- 'Braunherz' – liście eliptyczne o brązowo-purpurowej barwie.
- 'Burgundy Glow' – odmiana o liściach biało-purpurowych.
- 'Cameleon' – odmiana o ciemnozielonych liściach z czerwonymi i żółtymi przebarwieniami.
- 'Multicolor' – wysokość 10–15 cm, kwiaty ciemnoniebieskie, liście z przebarwieniami.
- 'Tricolor' – odmiana o liściach brązowo-purpurowych z żółtymi przebarwieniami.
- 'Variegata' – wysokość 5–10 cm, kwiaty niebieskie.
Uprawa
edytujRozmnaża się jesienią, przez podział kęp. Jest w pełni mrozoodporna (strefy mrozoodporności 3-10). Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Rośnie szybko. Jest jednak bardzo ekspansywna – tworząc rozłogi wkrótce może zagłuszyć inne rośliny. Aby do tego nie dopuścić należy systematycznie usuwać te rozłogi i nadmiar ciągle pojawiających się nowych kęp rośliny[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-23)].
- ↑ Ajuga reptans L. w bazie danych: GRIN (Germplasm Resources Information Network) na http://www.ars-grin.gov (ang.)
- ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ a b c d e f g h i František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
- ↑ UK Butterflies - Nectar Sources [online], www.ukbutterflies.co.uk [dostęp 2017-11-23] .
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- BioLib: 41007
- EoL: 579637
- EUNIS: 175159
- Flora of North America: 220000389
- FloraWeb: 141
- GBIF: 2927078
- identyfikator iNaturalist: 56099
- IPNI: 444664-1
- ITIS: 32454
- NCBI: 38596
- Plant Finder: 281384
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-5385
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:444664-1
- Tela Botanica: 2407
- identyfikator Tropicos: 17600017
- USDA PLANTS: AJRE
- CoL: 65V5Y