Dębik ośmiopłatkowy

Dębik ośmiopłatkowy[4] (Dryas octopetala L.) – gatunek roślin z rodziny różowatych. Nazwa rodzajowa, zarówno polska, jak i naukowa, pochodzi od kształtu liści podobnych do liści dębu (gr. δρυς – dąb, drzewo), nazwa gatunkowa od liczby płatków w koronie kwiatu (najczęściej 8)[5]. Od nazwy rodzajowej pochodzi określenie fazy klimatycznej – młodszy dryas.

Dębik ośmiopłatkowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

dębik

Gatunek

dębik ośmiopłatkowy

Nazwa systematyczna
Dryas octopetala L.
Sp. pl. 1:501. 1753[3]
Zasięg
Mapa zasięgu

Zasięg geograficzny

edytuj
Zobacz też: rośliny tatrzańskie.

Na stanowiskach naturalnych występuje w Ameryce Północnej i Europie. W Ameryce Północnej występuje w regionach północnych i arktycznych (Alaska, Jukon, zachodnia Kanada) oraz w górach stanów Kolorado, Idaho, Oregon. W Europie występuje w tundrze na Półwyspie Skandynawskim, Islandii, wyspach Svalbard, Jan Mayen oraz w górach[6]. W Polsce – niemal wyłącznie w Tatrach, jest tam pospolity[7]. Poza Tatrami w 1953 r. opisano jedno stanowisko na północnej ścianie Smolegowej Skały w Pieninach[5]. Jest uprawiany w wielu krajach świata[6].

Morfologia

edytuj
 
Pokrój
 
Owoce
Pokrój
Mała krzewinka szpalerowa, płożąca się po ziemi (chamefit), osiągająca wysokość zaledwie 2–10 cm[8].
Łodyga
Zdrewniała, czołgająca się po ziemi i rozgałęziająca się.
Liście
Wyrastają na długich ogonkach z końców bocznych pędów łodygi, albo skrętolegle z łodygi. Są skórzaste, pojedyncze, podłużnie jajowate o długości 1,5–3 cm. Górna strona blaszki liściowej lśniąca, spodnia filcowata, brzegi mają ząbkowane lub karbowane (a nawet prawie wrębne). Kształtem przypominają liście dębu (stąd nazwa rośliny). Nie są zimozielone[7].
Kwiaty
Wyrastają na cienkich, słabo ulistnionych łodyżkach kwiatowych. Są to kwiaty pojedyncze, duże (średnica do 4 cm). Mają długie szypułki, a ich kielich składa się najczęściej z 8 lancetowatych, wąskich i jedwabiście owłosionych płatków. Kwiaty mają kolor biały lub białożółty, liczne pręciki i słupki o owłosionych szyjkach[7].
Owoc
Drobne, jednonasienne orzeszki tworzą puszysty, wydłużony owoc zbiorowy, przypominający nieco sasankę, jednak w odróżnieniu od niego posiadający zielony kielich[7].

Biologia i ekologia

edytuj
 
Dębik ośmiopłatkowy w górach norweskich
Rozwój
Bylina. Kwitnie od czerwca do lipca. Nasiona wyposażone są w piórko, za pomocą którego są rozsiewane przez wiatr (anemochoria). Jednak w polskich warunkach klimatycznych nasiona nie kiełkują, roślina rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie[7]. Jest długowieczny, może żyć nawet 100 lat[5].
Siedlisko
Rośnie na piargach[8], murawach naskalnych, wśród skał. Występuje głównie na podłożu wapiennym, na granicie rzadko można ją spotkać. Roślina typowo górska. W Tatrach dochodzi do wysokości 2150 m n.p.m.[7]
Fitosocjologia
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Seslerietea variae[9].

Pochodzenie

edytuj

Gatunek w Europie Środkowej jest reliktem polodowcowym (zob. młodszy dryas). Jego szczątki w dużych ilościach znajduje się we florze kopalnej z wczesnego holocenu. Wyparty w kierunku obszarów subpolarnych w wyniku ocieplania klimatu po ustąpieniu lądolodu. W Polsce przetrwał tylko w wysokich górach[10].

Zastosowanie

edytuj

Roślina ozdobna: uprawiana jako tzw. roślina okrywowa, szczególnie nadająca się do ogrodów skalnych, zwłaszcza na większe skarpy. Najlepsze jest podłoże próchniczno-żwirowe, umiarkowanie wilgotne i zawierające dużo wapnia. Dobrze jest wymieszać podłoże z wapiennym gruzem. Wymaga stanowiska słonecznego. Rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie z sadzonek pędowych[11].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
  4. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 72, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. a b c Ludwik Frey, Janusz Tybur: Atlas roślin pienińskich. Kraków: PAN, 2010. ISBN 978-83-62975-05-1.
  6. a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2016-06-024].
  7. a b c d e f Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
  8. a b Teofil Gołębiowski: Rośliny gór i pogórzy. Warszawa: Sport i Turystyka, 1990, s. 90. ISBN 83-217-2710-7.
  9. Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: PWN, 2006, ISBN 83-01-14439-4.
  10. Władysław Szafer: Tatrzański Park Narodowy. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
  11. Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.