Dębik ośmiopłatkowy
Dębik ośmiopłatkowy[4] (Dryas octopetala L.) – gatunek roślin z rodziny różowatych. Nazwa rodzajowa, zarówno polska, jak i naukowa, pochodzi od kształtu liści podobnych do liści dębu (gr. δρυς – dąb, drzewo), nazwa gatunkowa od liczby płatków w koronie kwiatu (najczęściej 8)[5]. Od nazwy rodzajowej pochodzi określenie fazy klimatycznej – młodszy dryas.
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
dębik ośmiopłatkowy |
Nazwa systematyczna | |
Dryas octopetala L. Sp. pl. 1:501. 1753[3] | |
Zasięg | |
Zasięg geograficzny
edytujNa stanowiskach naturalnych występuje w Ameryce Północnej i Europie. W Ameryce Północnej występuje w regionach północnych i arktycznych (Alaska, Jukon, zachodnia Kanada) oraz w górach stanów Kolorado, Idaho, Oregon. W Europie występuje w tundrze na Półwyspie Skandynawskim, Islandii, wyspach Svalbard, Jan Mayen oraz w górach[6]. W Polsce – niemal wyłącznie w Tatrach, jest tam pospolity[7]. Poza Tatrami w 1953 r. opisano jedno stanowisko na północnej ścianie Smolegowej Skały w Pieninach[5]. Jest uprawiany w wielu krajach świata[6].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Mała krzewinka szpalerowa, płożąca się po ziemi (chamefit), osiągająca wysokość zaledwie 2–10 cm[8].
- Łodyga
- Zdrewniała, czołgająca się po ziemi i rozgałęziająca się.
- Liście
- Wyrastają na długich ogonkach z końców bocznych pędów łodygi, albo skrętolegle z łodygi. Są skórzaste, pojedyncze, podłużnie jajowate o długości 1,5–3 cm. Górna strona blaszki liściowej lśniąca, spodnia filcowata, brzegi mają ząbkowane lub karbowane (a nawet prawie wrębne). Kształtem przypominają liście dębu (stąd nazwa rośliny). Nie są zimozielone[7].
- Kwiaty
- Wyrastają na cienkich, słabo ulistnionych łodyżkach kwiatowych. Są to kwiaty pojedyncze, duże (średnica do 4 cm). Mają długie szypułki, a ich kielich składa się najczęściej z 8 lancetowatych, wąskich i jedwabiście owłosionych płatków. Kwiaty mają kolor biały lub białożółty, liczne pręciki i słupki o owłosionych szyjkach[7].
- Owoc
- Drobne, jednonasienne orzeszki tworzą puszysty, wydłużony owoc zbiorowy, przypominający nieco sasankę, jednak w odróżnieniu od niego posiadający zielony kielich[7].
Biologia i ekologia
edytuj- Rozwój
- Bylina. Kwitnie od czerwca do lipca. Nasiona wyposażone są w piórko, za pomocą którego są rozsiewane przez wiatr (anemochoria). Jednak w polskich warunkach klimatycznych nasiona nie kiełkują, roślina rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie[7]. Jest długowieczny, może żyć nawet 100 lat[5].
- Siedlisko
- Rośnie na piargach[8], murawach naskalnych, wśród skał. Występuje głównie na podłożu wapiennym, na granicie rzadko można ją spotkać. Roślina typowo górska. W Tatrach dochodzi do wysokości 2150 m n.p.m.[7]
- Fitosocjologia
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Seslerietea variae[9].
Pochodzenie
edytujGatunek w Europie Środkowej jest reliktem polodowcowym (zob. młodszy dryas). Jego szczątki w dużych ilościach znajduje się we florze kopalnej z wczesnego holocenu. Wyparty w kierunku obszarów subpolarnych w wyniku ocieplania klimatu po ustąpieniu lądolodu. W Polsce przetrwał tylko w wysokich górach[10].
Zastosowanie
edytujRoślina ozdobna: uprawiana jako tzw. roślina okrywowa, szczególnie nadająca się do ogrodów skalnych, zwłaszcza na większe skarpy. Najlepsze jest podłoże próchniczno-żwirowe, umiarkowanie wilgotne i zawierające dużo wapnia. Dobrze jest wymieszać podłoże z wapiennym gruzem. Wymaga stanowiska słonecznego. Rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie z sadzonek pędowych[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 72, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c Ludwik Frey, Janusz Tybur: Atlas roślin pienińskich. Kraków: PAN, 2010. ISBN 978-83-62975-05-1.
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2016-06-024].
- ↑ a b c d e f Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ a b Teofil Gołębiowski: Rośliny gór i pogórzy. Warszawa: Sport i Turystyka, 1990, s. 90. ISBN 83-217-2710-7.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz , Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: PWN, 2006, ISBN 83-01-14439-4 .
- ↑ Władysław Szafer: Tatrzański Park Narodowy. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.
- EoL: 229668
- EUNIS: 181232
- Flora of North America: 200010820
- FloraWeb: 2029
- GBIF: 4889932
- identyfikator iNaturalist: 83541
- IPNI: 724675-1
- ITIS: 24619
- NCBI: 57948
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): rjp-26
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:724675-1
- Tela Botanica: 23128
- identyfikator Tropicos: 27800054
- USDA PLANTS: DROC
- CoL: 37TXV