DKD-I
DKD-I – polski dwumiejscowy samolot sportowy w układzie zastrzałowego górnopłatu z lat 20. XX wieku, zaprojektowany przez braci Stanisława i Mieczysława Działowskich i zbudowany w Bydgoszczy. Oblatany 1 lutego 1926 roku DKD-I był pierwszym polskim samolotem sportowym, który wykonał przelot międzymiastowy. W maju 1927 roku płatowiec był eksponowany na zorganizowanej przez LOPP Wystawie Lotniczej w Warszawie. Po wystawie, podczas lotu z Warszawy do Krakowa, z powodu defektu silnika samolot uległ uszkodzeniu podczas przymusowego lądowania. Jego płat i usterzenie posłużyły później do budowy kolejnego modelu – DKD-III.
 Samolot DKD-I w pierwotnej wersji | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Konstruktor |
Stanisław Działowski i Mieczysław Działowski |
| Typ | |
| Konstrukcja |
górnopłat konstrukcji mieszanej |
| Załoga |
2 |
| Historia | |
| Data oblotu |
1 lutego 1926 |
| Wycofanie ze służby |
1927 |
| Liczba egz. |
1 |
| Liczba wypadków |
1 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
9 m |
| Długość |
5,5 m |
| Wysokość |
1,9 m |
| Powierzchnia nośna |
11,5 m² |
| Profil skrzydła |
G-441 |
| Masa | |
| Własna |
220 kg |
| Użyteczna |
160 kg |
| Startowa |
380 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
120 km/h |
| Prędkość przelotowa |
100 km/h |
| Prędkość minimalna |
65 km/h |
| Rozbieg |
80-100 m |
| Dobieg |
100 m |
| Dane operacyjne | |
| Użytkownicy | |
| Polska | |
Historia i użycie edytuj
W latach 1924–1925 bracia Stanisław i Mieczysław Działowscy zbudowali szybowiec Bydgoszczanka, który wziął udział w II Wszechpolskim Konkursie Szybowców w Gdyni w 1925 roku[1][2]. Po jego rozbiciu na tych zawodach przystąpili do budowy swojego pierwszego samolotu, idąc za przykładem braci Gabriel[3][4]. Powstanie samolotu umożliwiła pomoc finansowa ze strony bydgoskiego szewca Jana Krügera, który zakupił od braci Gabriel silnik Haacke, pochodzący ze skasowanego samolotu Gabriel P-V[3][5]. Kadłub płatowca (nazwanego od nazwisk konstruktorów oraz fundatora silnika DKD-I) powstał w piwnicy domu przy ul. Pomorskiej w Bydgoszczy, zaś płat i inne składniki konstrukcji wytworzone zostały w warsztatach Szkoły Pilotów w Bydgoszczy, gdzie dokonano też montażu całości (mimo niechęci władz szkoły i stwarzanych konstruktorom problemów)[3][6][a]. Samolot został ukończony w styczniu 1926 roku, a koszt budowy zamknął się kwotą 2400 złotych[3][5].
1 lutego 1926 roku na bydgoskim lotnisku, DKD-I został oblatany przez instruktora Szkoły Pilotów sierż. pil. Józefa Muślewskiego[8][9]. Podczas oblotu stwierdzono wprawdzie ograniczoną widoczność z kokpitu, lecz własności lotne były dobre[10][11]. W celu poprawy widoczności lekko uniesiono płat ponad kadłub oraz powiększono jego wycięcie nad kabiną pilota, a także usunięto zauważone usterki[10][11]. Tak zmodyfikowany samolot został powtórnie oblatany 20 listopada 1926 roku, tym razem przez konstruktora S. Działowskiego, który przeszedł kurs pilotażu[5][10]. DKD-I wykazał się wysoką sterownością oraz krótkim startem i lądowaniem[12]. Na początku 1927 roku konstruktor został zaproszony do pokazania swojego samolotu na zorganizowanej przez Ligę Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Wystawie Lotniczej w „Łobzowiance” przy Al. Ujazdowskich w Warszawie[5][10]. Pod koniec kwietnia S. Działowski w trudnych warunkach pogodowych dokonał w czasie 2 godzin i 10 minut blisko 300-kilometrowego przelotu z Bydgoszczy via Toruń do Warszawy, co było pierwszym lotem międzymiastowym dokonanym w Polsce przez samolot sportowy[5][12][b]. Samolot wystartował z Bydgoszczy 25 kwietnia o godz. 6:00 i po półgodzinnym locie wylądował na lotnisku 4. Pułku Lotniczego w Toruniu[14]. Niekorzystna pogoda uniemożliwiła dalszy lot zarówno tego, jak i następnego dnia; Działowski wystartował dopiero rankiem 27 kwietnia, docierając już bez problemów do Warszawy[15]. DKD-I był eksponowany w głównym pawilonie obok innych samolotów polskiej konstrukcji, jak CWL WZ-X, PWS-1, Bartel BM-2, Skraba ST-3, JD-2 i Sipowicz 1[16][17].
Rozkazem z 1 kwietnia 1927 roku Stanisław Działowski został przeniesiony ze Szkoły Pilotów w Bydgoszczy do 2. Pułku Lotniczego w Krakowie, gdzie miał pełnić rolę pilota-oblatywacza, instruktora latania oraz kontrolera nadzoru technicznego[15]. 30 maja 1927 roku, po zakończeniu wystawy LOPP, konstruktor postanowił dokonać lotu do Krakowa na DKD-I, jednak tuż po starcie eksplodował zużyty silnik samolotu, co zmusiło pilota do przymusowego lądowania i spowodowało uszkodzenie maszyny[18][19]. Płatowiec przewieziono do Krakowa koleją, po czym wykorzystano jego płat i usterzenie do budowy następcy – DKD-III[10][20].
Opis konstrukcji i dane techniczne edytuj
DKD-I był jednosilnikowym, dwuosobowym (choć używanym najczęściej jako jednoosobowy), sportowym górnopłatem typu parasol o konstrukcji mieszanej[10][20]. Kadłub o przekroju prostokątnym tworzyła wykonana ze spawanych rur stalowych kratownica, wykrzyżowana drutami stalowymi, kryta płótnem (z wyjątkiem grzbietu krytego sklejką i przodu z pokryciem z blachy aluminiowej)[10][20]. Kabina pilota otwarta, osłonięta z przodu wiatrochronem, wyposażona w trzcinowy fotel, drążek sterowy i orczyk[10]. Pilot miał do dyspozycji prędkościomierz, wysokościomierz, zegar i wskaźnik temperatury oleju (dwa z tych przyrządów umieszczone były na tablicy w kabinie, dwa kolejne zamocowane były do płata nad kabiną)[10][21]. Umieszczona przed kokpitem pilota całkowicie kryta kabina pasażerska miała drzwi usytuowane z lewej strony kadłuba i okienka po obu jego stronach[10][20].
Płat trapezowy, dwudźwigarowy, niedzielony, konstrukcji drewnianej, kryty płótnem z wyjątkiem krytej sklejką krawędzi natarcia; przymocowany do kadłuba na wieżyczce z czterech rur stalowych wykrzyżowanych drutem oraz wykonanymi z rur stalowych zastrzałami w kształcie litery „V”[20][22]. Masa płata wynosiła 51 kg[3][11]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 9 metrów, a powierzchnia nośna 11,5 m²[10][21][c]. Profil płata G-441; lotki z odciążeniem aerodynamicznym, poruszane linkami[20][22].
Długość samolotu wynosiła 5,5 metra, a wysokość 1,9 metra[10][20][d]. Masa własna płatowca wynosiła 220 kg, masa użyteczna 160 kg, zaś masa całkowita (startowa) 380 kg (maksymalnie 395 kg)[10][21][e]. Obciążenie powierzchni wynosiło 33 kg/m²[10][20]. Usterzenie prostokątne, spawane z rur stalowych, kryte płótnem[10][21]. Usterzenie poziome niedzielone, o profilu dwustronnie płaskim; stery poruszane były linkami[21][22]. Podwozie klasyczne, osiowe, ze spawanych rur stalowych, amortyzowane sznurem gumowym; z tyłu drewniana płoza ogonowa[20][22].
Napęd stanowił chłodzony powietrzem, czterosuwowy 2-cylindrowy płaski silnik tłokowy Haacke HFM-2 o mocy startowej 22 kW (30 KM) przy 1700 obr./min i masie 62 kg, napędzający stałe, drewniane, dwułopatowe śmigło ciągnące DKD o średnicy 2 metrów (wykonane w Centralnych Warsztatach Lotniczych w Warszawie)[21][22]. Obciążenie mocy wynosiło 12,6 kg/KM[10][21][f]. Zbiornik paliwa znajdował się w kadłubie za silnikiem[21][22]. Prędkość maksymalna wynosiła 120 km/h, prędkość przelotowa 100 km/h, zaś prędkość minimalna 65 km/h[10][20]. Przelotowe zużycie paliwa wynosiło 9 litrów/h[21][22]. Samolot charakteryzował się rozbiegiem wynoszącym 80-100 metrów i dobiegiem 100 metrów[10][20].
Malowanie edytuj
Cały samolot pomalowany był na kolor granatowy, z wyjątkiem przodu kadłuba w naturalnym kolorze aluminium[21][22]. Po obu stronach tyłu kadłuba widniał biały napis „D.K.D.I”[21][22].
Uwagi edytuj
- ↑ M.in. S. Działowski został aresztowany pod zarzutem wykorzystania materiałów pochodzenia wojskowego do budowy samolotu[7].
- ↑ Glass 1976 ↓, s. 95 i Glass 2004 ↓, s. 103 podają błędnie, że przelot odbył się w dniach 25-27 maja 1927 roku, co kłóci się z informacją, że wystawa LOPP trwała od 30 kwietnia do 31 maja[5][13].
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 602 podaje, że rozpiętość skrzydeł wynosiła 8,4 metra, a powierzchnia nośna 12,1 m², zaś Wędrychowski 1927 ↓, s. 113 podaje, że rozpiętość skrzydeł wynosiła 8,4 metra, a powierzchnia nośna 13,1 m².
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 25 podaje, że długość samolotu wynosiła 4,5 metra.
- ↑ Masa samolotu bez silnika wynosiła 158 kg[3][11].
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 602 podaje, że obciążenie mocy wynosiło 13,2 kg/KM.
Przypisy edytuj
- ↑ Glass 1976 ↓, s. 356.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 18.
- ↑ a b c d e f Glass 2004 ↓, s. 102.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 600.
- ↑ a b c d e f Cynk 1971 ↓, s. 601.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 600-601.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 22.
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 102-103.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 24.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Glass 2004 ↓, s. 103.
- ↑ a b c d Glass 1976 ↓, s. 95.
- ↑ a b Wędrychowski 1927 ↓, s. 113.
- ↑ Mlotnik 1927 ↓, s. 89.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 32-33.
- ↑ a b Wawszczak 1985 ↓, s. 33.
- ↑ Rz 1927 ↓, s. 151.
- ↑ Krasicki 1927 ↓, s. 156-157.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 601-602.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 34-35.
- ↑ a b c d e f g h i j k Cynk 1971 ↓, s. 602.
- ↑ a b c d e f g h i j k Glass 1976 ↓, s. 96.
- ↑ a b c d e f g h i Glass 2004 ↓, s. 104.
Bibliografia edytuj
- Co nowego w naszym świecie: Wielka Wystawa Lotnicza. „Młody Lotnik”. Nr 4/1927 (30). IV, 1927. Wydawnictwo Komitetu Stołecznego Ligi Obrony Powietrznej Państwa.
- Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
- W. Krasicki. Wystawa lotnicza L.O.P.P.. „Lot Polski”. Nr 6/1927 (45). V, 1927. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- Rz. Wystawa Lotnicza L.O.P.P.. „Młody Lotnik”. Nr 6/1927 (32). IV, 1927. Wydawnictwo Komitetu Stołecznego Ligi Obrony Powietrznej Państwa.
- Zbigniew Wawszczak: Bracia Działowscy. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, seria: Miniatury Lotnicze. Zeszyt XLIV. ISSN 0239-8133.
- Jerzy Wędrychowski. Samoloty polskiej konstrukcji. „Młody Lotnik”. Nr 5/1927 (31). IV, 1927. Wydawnictwo Komitetu Stołecznego Ligi Obrony Powietrznej Państwa.
Linki zewnętrzne edytuj
- Sylwetka samolotu DKD-I w serwisie samolotypolskie.pl. samolotypolskie.pl. [dostęp 2023-06-26]. (pol.).
- Sylwetka samolotu DKD-I w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-06-26]. (ros.).