Dardanele

cieśnina łącząca Morze Egejskie z morzem Marmara

Dardanele (tur. Çanakkale Boğazı) – cieśnina między Półwyspem Bałkańskim w Europie a Azją Mniejszą, łącząca Morze Egejskie z morzem Marmara. Długość 61 km, szerokość 1,3–18,5 km. Głównymi portami są Gallipoli i Çanakkale. W starożytności znana jako Hellespont.

Dardanele
Çanakkale Boğazı
Hellespont
Ilustracja
Zdjęcie satelitarne cieśniny Dardanele
Państwo

 Turcja

Akweny
• Łączy wody
• Z wodami


Morza Egejskiego
Morza Marmara

Lądy
• Oddziela
• Od


Europę
Azji

Wymiary
• długość
• szerokość


61 km
1,3–18,5 km

Miejscowości nadbrzeżne

Çanakkale
Gallipoli

Mapa cieśniny
Mapa cieśniny Dardanele
Położenie na mapie Çanakkale
Mapa konturowa Çanakkale, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dardanele”
Położenie na mapie Turcji
Mapa konturowa Turcji, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dardanele”
Ziemia40°16′00″N 26°31′00″E/40,266667 26,516667

Przez cieśninę przepływa silny prąd z morza Marmara do Morza Egejskiego. Jest pierwszym wąskim gardłem na drodze do Morza Czarnego (wraz z położonym na północ Bosforem).

Zasady transportu morskiego w obrębie Dardaneli i Bosforu reguluje konwencja z Montreux z roku 1936.

Historia

edytuj
 
Hellespont i Propontyda w starożytności

Cieśnina stanowiła część szlaku wodnego między Europą i Anatolią. Nazwa wywodzi się od imienia mitycznej Helle, która zginęła w wodach cieśniny. Greckie Hellespontos oznacza „Morze Helle”. Tłumaczono ją także jako „szlak Hellenów”.

Wąska cieśnina była dogodnym miejscem kontroli przepływających statków, źródło bogactwa okolicznych miast. Najwcześniejszym z nich była Troja, której zniszczenie było spowodowane najprawdopodobniej chęcią zapewnienia sobie swobodnego importu metali przez Greków. W pierwszej połowie I tysiąclecia p.n.e. Grecy założyli nad Hellespontem liczne kolonie.

Wojska perskie pod koniec VI w. p.n.e. oraz w 480 r. p.n.e. przekroczyły cieśninę po moście łyżwowym[1].

Hellespont był newralgicznym punktem dla Aten, które były uzależnione od importu zboża z portów Morza Czarnego. Od V w. p.n.e. Ateny pobierały 10% cło od wszystkich nieateńskich statków dzięki utrzymywanej w Sestos flocie wojennej.

W roku 405 p.n.e. flota spartańska pod dowództwem Lizandra zwyciężyła flotę Aten pod Ajgospotamoj. Po tym Spartanie zablokowali import zboża, co przyczyniło się do przegranej Aten w wojnie peloponeskiej.

Podczas I wojny światowej o Dardanele toczyły się ciężkie walki.

Od 2022 roku brzegi cieśniny w pobliżu Gallipoli łączy Most Çanakkale 1915 o długości 4608 m, w chwili otwarcia najdłuższy most wiszący na świecie[2].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Dzieje Herodota
  2. Turkey opens record-breaking bridge between Europe and Asia. CNN, 2022-03-18. [dostęp 2022-03-20]. (ang.).