David Hollatz
David Friedrich[1] Hollatz (ur. w 1648 w Ulikowie, zm. 17 kwietnia 1713 w Dobrzanach) – niemiecki duchowny i teolog luterański, dogmatyk.
| |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1648 |
| Data i miejsce śmierci |
17 kwietnia 1713 |
| Rektor w Kołobrzegu | |
| Okres sprawowania |
1684-1692 |
| Pastor w Dobrzanach | |
| Okres sprawowania |
1692-1713 |
| Wyznanie | |
Życiorys edytuj
Jego ojciec Michael był urzędnikiem i dzierżawcą w Ulikowie. Zmarł, gdy David miał 4 lata. Hollatz rozpoczął swoją edukację Stargardzie i Gorzowie, następnie w Erfurcie studiował hebrajski i języki klasyczne. W Wittenberdze uzyskał stopień magistra, kształcąc się pod kierunkiem A, Calova, J. Quenstedta, J. Meisnera i J. Ch. Kirchmayera[2].
W roku 1670 został kaznodzieją w Poczerninie, od 1681 pełnił tę funkcję również w stargardzkim Kościele Augustiańskim. Od 1683 był konrektorem (zastępcą rektora) szkoły i kolegium w Stargadzie. W 1684 roku został rektorem gimnazjum katedralnego w Kołobrzegu, a w 1692 pastorem i proboszczem w Dobrzanach[3].
Był trzykrotnie żonaty, miał trzynaścioro dzieci. Jego syn, David (1679-1743), również został pastorem. Początkowo pełnił urząd w Nosowie, a po śmierci ojca objął jego posadę w Dobrzanach. Podobnie i jego syn, także David (1704-1771) był pastorem w Nosowie i pozostawił po sobie pisma teologiczne[3]. Potomkiem Davida Hollatza seniora był także inny pomorski teolog, Albert Friedrich Heinrich David Hollatz (1811-1849)[4].
Teologia edytuj
Za największe dzieło Hollatza uchodzi Examen theologicum acromaticum (1707, później liczne przedruki) – podręcznik dogmatyki napisany z myślą o uczniach kołobrzeskiego gimnazjum[1]. Nie reprezentuje on oryginalnej myśli teologicznej – jest oparty w dużej mierze na pracach Gerharda, Calova czy Schertzera – wyróżnia się jednak ścisłością i klarownością wywodu, próbą liberalizacji niektórych zagadnień w granicach ortodoksji[5] oraz pojednawczą postawą[2]. Hollatz buduje swoje dzieło w oparciu o schemat pytań o odpowiedzi: stawia pytania o zwyczajowe zagadnienia doktrynalne, a odpowiadając, odwołuje się do definicji i podziałów terminologicznych, przedstawia kontrargumenty, spostrzeżenia i dowody zaczerpnięte z Pisma. Opracowanie każdego z tematów kończy krótka modlitwa, wskazująca na Boga jako na źródło prawdy i mądrości. Całość podzielona jest na cztery części: opisującą Boga jako przedmiot teologii, upadłego człowieka jako podmiot teologii, źródła i środki naszego zbawienia oraz zagadnienia eklezjologiczne[1].
Dzieło Hollatza było ostatnim całościowym i systematycznym wykładem luterańskiej ortodoksji przed nastaniem ery pietyzmu. Choć również u niego można dostrzec pewne wpływy pietystyczne (np. skłonność do uwzględniania jednostkowej perspektywy egzystencjalnej[1]), w pracy Scrutinium veritatis in mysticorum dogmata (1711) występował on przeciw mistycznym tendencjom tego nurtu[2].
Dzieła edytuj
- Examen theologicum acroamaticum, Stargard 1707;
- Scrutinium veritatis in mysticorum dogmata, Wittenberg 1711;
- Ein gottgeheiligt dreifaches Kleeblatt, 1713;
- Anweisung zum Rechten Gebet im Geist und in der Wahrheit. Leipzig/Görlitz 1747;
- Die Meßianische Religion, Zwickau 1747;
- Sämtliche Erbauliche Schrifften, Frankfurt am Main 1750;
- Evangelische Gnaden-Ordnung, Zürich 1751;
- Abhandlung Vom Zustand der Kirche Christi zur letzten Zeit, Frankfurt am Main/Leipzig 1752.
Niektóre dzieła Hollatza zostały w XVIII wieku przetłumaczone na język polski i wydane drukiem.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Kirk Lahmann, David Hollaz, [w:] Studium [online], studiumjournal.com [dostęp 2022-12-22] (ang.).
- ↑ a b c Ernst Wolf, Hollaz David, [w:] Neue Deutsche Biographie, t. 9, 1972, s. 540 [dostęp 2022-12-22] (niem.).
- ↑ a b Hans Moderow, Die Evangelischen Geistlichen Pommerns von der Reformation bis zur Gegenwart, t. 1, Stettin 1903, s. 258-259, 267, 425, 435 (niem.).
- ↑ Pommerscher Greif, Albert Friedrich Heinrich David HOLLATZ ✶24.04.1811 †08.11.1849, [w:] Familiendatenbank Groß Justin [online], www.online-ofb.de [dostęp 2022-12-22] (niem.).
- ↑ James Strong, John McClintock, Hollaz, David, McClintock and Strong Biblical Cyclopedia Online, 1880 [dostęp 2022-12-22] (ang.).
Bibliografia edytuj
- J. Pelikan Jr.: Natural Theology in David Hollaz, „Concordia Theological Monthly” 1947 nr 18, s. 253-263.
- P. Wolff: Hollatz, David, w: New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, t. V. Grand Rapids: Baker Book House, 1953, s. 323.