Wikipedia

Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie

zabytkowy budynek mieszkalny w Warszawie

Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie – zabytkowy budynek przy ul. Józefa Sierakowskiego 7 w dzielnicy Praga-Północ, pierwotnie pełniący funkcję domu studenckiego dla żydowskich studentów uczelni warszawskich.

Dawny Żydowski Dom Akademicki
w Warszawie
Symbol zabytku nr rej. A-663 z 16.12.2005[1]
Ilustracja
Budynek od strony ul. Okrzei
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Sierakowskiego 7

Typ budynku

dom studencki

Styl architektoniczny

neorenesans

Architekt

Henryk Stifelman

Rozpoczęcie budowy

1924

Ukończenie budowy

1926

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dawny Żydowski Dom Akademickiw Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Dawny Żydowski Dom Akademickiw Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dawny Żydowski Dom Akademickiw Warszawie”
Ziemia52°14′59,86″N 21°01′54,01″E/52,249960 21,031670
Multimedia w Wikimedia Commons
Żydowski Dom Akademicki w Warszawie na rysunku z okresu międzywojennego
Żydowski Dom Akademicki w Warszawie na fotografii z okresu międzywojennego

Historia edytuj

Gmach został wzniesiony w latach 1924–1926 z funduszy Stowarzyszenia Pomocy Studentom Żydowskim (Auxilium Academicum Judaicum)[2]. Inicjatorem inwestycji był Mojżesz Koerner[2], a parcelę na ten cel ofiarowali żydowscy kupcy i przemysłowcy Pragi[3].

Uroczystość otwarcia Domu Akademickiego odbyła się 8 grudnia 1926[4]. Funkcję pierwszego dyrektora pełnił Noah Davidson[5], a po jego śmierci w 1928[5] funkcję tę objął Ignacy Schiper[2].

W okresie międzywojennym w domu mieszkało ok. 300 studentów, wśród nich Menachem Begin, student Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1977–1983 premier Izraela oraz laureat Pokojowej Nagrody Nobla[6].

W gmachu przed 1939 pracownię posiadali znani malarze bracia-bliźniacy Efraim i Menasze Seidenbeutel[7].

W czasie okupacji niemieckiej gmach służył Szpitalowi Przemienienia Pańskiego, przeniesionemu tutaj we wrześniu 1939 ze swojej siedziby przy placu Weteranów[8]. Tutaj m.in. operowano Tadeusza Krzyżewicza „Buzdygana”, śmiertelnie rannego w akcji pod Arsenałem, a także dwóch uczestników zamachu na Franza Kutscherę – jego dowódcę Bronisława Pietraszewicza „Lota” oraz Mariana Sengera „Cichego”[9][10].

Budynek nie został zniszczony podczas walk o Pragę we wrześniu 1944[11]. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został zajęty najprawdopodobniej przez NKWD[11], a na przełomie 1945 i 46 roku przeniesiono tam z ul. Strzeleckiej 8 Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego[11]. Budynek stał się miejscem kaźni ofiar bezpieki[2]. Po 1956 roku był użytkowany przez Wojewódzką Komendę Milicji Obywatelskiej[11]. Później został przebudowany na dom akademicki Wyższej Szkoły Oficerskiej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[12]. Następnie pełnił funkcję hotelu dla pracowników policji[11]. O jego zwrot zabiega Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie[2].

Architektura edytuj

Autorem projektu budynku był Henryk Stifelman[12]. Obiekt wzniesiono w stylu neorenesansowym (historyzmu[12]). Ma monumentalną fasadę, którą zdobią płaskorzeźby przedstawiające sceny alegoryczne czterech nauk: przyrodoznawstwa, prawa, budownictwa i medycyny[12]. Znajduje się na niej kartusz z literami „AAJ” (skrót od nazwy inwestora: Auxilium Academicum Judaicum). W sieni na drewnianym suficie umieszczono Gwiazdę Dawida[12].

Gdy gmach oddawano do użytku, mieścił 147 pokoi mieszkalnych (10 jednoosobowych, 122 dwuosobowe, 7 trzyosobowych, 8 czteroosobowych), z umywalkami, natryskami i toaletami[4]. Znajdowały się w nim także m.in. sala gimnastyczna, czytelnia, biblioteka, pokoje do gier rozrywkowych, pokoje do przyjmowania odwiedzin, izba chorych z gabinetem lekarskim, łazienki, fryzjernia, ciemnia fotograficzna, sala odczytowa im. Alberta Einsteina na 300 miejsc, klub, pracownia radiowa, sale do nauki i rysunków[4].

W 2005 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków[1].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 31 grudnia 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 18. [dostęp 2023-04-09].
  2. ↑ a b c d e Żydowski Dom Akademicki. www.twoja-praga.pl. [dostęp 2015-01-20]. (pol.).
  3. ↑ Jerzy Kasprzycki: Żydzi Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988, s. 129. ISBN 83-221-0488-X.
  4. ↑ a b c Stifelman dla wygody żydowskich studentów. zawinklem.pl. [dostęp 2015-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-20)]. (pol.).
  5. ↑ a b Dr. Noah Davidson, Noted Warsaw Jewish Leader, Dies. www.jta.org. [dostęp 2015-01-20]. (pol.).
  6. ↑ Michał Pilich: Warszawska Praga. Przewodnik. Warszawa: Fundacja Centrum Europy, 2005, s. 47. ISBN 83-9223305-7-9.
  7. ↑ Praga. The Right Side of Warsaw, red. Hanna Harasimowicz-Grodecka, Przedsiębiorstwo Rozwoju Warszawy Holding-Wars SA, Warszawa 2005 ISBN 83-922377-1-4 s. 255.
  8. ↑ Karol Mórawski: Kartki z dziejów Żydów warszawskich. Warszawa: Wydawnictwo Nowy Świat, 2011, s. 186. ISBN 978-83-7386-421-4.
  9. ↑ Tomasz Strzembosz: Odbijanie i uwalnianie więźniów w Warszawie 1939–1944. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 126.
  10. ↑ Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 431. ISBN 83-06-00717-4.
  11. ↑ a b c d e Tomasz Łabuszewski (red. nauk.): Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944−1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012, s. 272. ISBN 978-83-7629-380-6.
  12. ↑ a b c d e Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 183. ISBN 83-60350-00-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dawny_Żydowski_Dom_Akademicki_w_Warszawie&oldid=73259368”