Dwuskrzydlak
Dwuskrzydlak (Dipteronia Oliver) – rodzaj roślin z rodziny mydleńcowatych, siostrzany dla rodzaju klon Acer. Obejmuje dwa gatunki[3][4] występujące w południowo-wschodnich i środkowych Chinach. D. dyeriana rośnie tylko w prowincji Junnan[5], a dwuskrzydlak chiński D. sinensis także w prowincjach Gansu, Kuejczou, Henan, Hubei, Hunan, Shaanxi, Shanxi i Syczuan[6]. Rośliny te spotykane są w lasach i na ich obrzeżach na wysokościach od 1000 do 2500 m n.p.m.[5][6], często w towarzystwie drzew i z innych reliktowych rodzajów o długiej historii – grujecznika Cercidiphyllum i dawidii Davidia[7]. D. dyeriana jest gatunkiem rzadkim i zagrożonym z powodu wylesień. W Chinach sadzony jest jednak jako roślina ozdobna i olejodajna[5]. Dwuskrzydlak chiński sprowadzony został do uprawy w Europie na początku XX wieku, ale spotykany jest rzadko, tylko w kolekcjach botanicznych. W warunkach Europy Środkowej przemarza podczas mroźnych zim[8].
 Dwuskrzydlak chiński | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
dwuskrzydlak |
| Nazwa systematyczna | |
| Dipteronia Oliver Hooker’s Icon. Pl. 19: t. 1898. 1889[3] | |
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Niewielkie drzewa, D. dyeriana osiąga do 3,5 m, a D. sinensis do 16 m wysokości. Pędy szarawe do szarozielonych (D. dyeriana) lub fioletowe do fioletowozielonych (D. sinensis)[5][6]. Pąki małe, jajowate, bez łusek, nagie lub owłosione[8][3].
- Liście
- Naprzeciwległe, nieparzysto pierzaste[3], bez przylistków[9]. Liście do 40 cm długości, listków 7 do 17[5][6][9]. Brzegi listków piłkowane[9].
- Kwiaty
- Promieniste[9], zebrane są w wyrastające szczytowo lub w kątach liści kwiatostany wiechowate. Działki kielicha w liczbie pięciu, jajowate do eliptycznych. Płatki korony w liczbie pięciu, nerkowate[3], z paznokciem, kremowe lub zielonkawe[9]. Występują kwiaty tylko męskie (z 8 pręcikami) lub obupłciowe, przy czym funkcjonalne są zawsze albo organy męskie, albo żeńskie (funkcjonalnie są jednopłciowe). Zalążnia jest dwukomorowa[3].
- Owoce
- Skrzydlaki – dwa spłaszczone orzeszki otoczone dookoła szerokim skrzydełkiem[3].
Systematyka, taksonomia i pochodzenie edytuj
Rodzaj z plemienia Acereae z podrodziny Hippocastanoideae z rodziny mydleńcowatych Sapindaceae[10][9].
Dipteronia jest rodzajem siostrzanym rodzaju klon Acer[11] i w niektórych ujęciach rodzaj ten włączany bywa do rodzaju klon Acer[12]. Rozdzielenie linii Acer i Dipteronia nastąpiło w paleocenie, natomiast podział na linie obu współczesnych gatunków datowany jest na eocen (52,7–46,5 miliona lat temu)[11].
- Wykaz gatunków[4]
- Dipteronia dyeriana A.Henry
- Dipteronia sinensis Oliv. – dwuskrzydlak chiński
W niektórych ujęciach wyróżniany jest jeden gatunek D. sinensis[9], wówczas drugi ma rangę podgatunku D. sinensis Oliver subsp. dyeriana (Henry) A. E. Murray[5].
Do wymarłych gatunków należy opisany z Ameryki Północnej Dipteronia brownii rosnący tam w okresie od paleocenu do oligocenu, przy czym najbardziej rozpowszechniony w eocenie[13].
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-11-24] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Dipteronia Oliver, Hooker’s Icon. Pl. 19: t. 1898. 1889. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-11-24].
- ↑ a b Dipteronia Oliv.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-24].
- ↑ a b c d e f Dipteronia dyeriana Henry. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-24].
- ↑ a b c d Dipteronia sinensis Oliver. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-24].
- ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 359. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 51-52. ISBN 83-01-12029-0.
- ↑ a b c d e f g K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 374. ISBN 978-3-642-14396-0.
- ↑ Genus: Dipteronia Oliv.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-02-22].
- ↑ a b Yu Fenga, Hans Peter Comes, Xin-Peng Zhoua, Ying-Xiong Qiu. Phylogenomics recovers monophyly and early Tertiary diversification of Dipteronia (Sapindaceae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 130, s. 9-17, 2019. DOI: 10.1016/j.ympev.2018.09.012.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 6, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Amy M. McClain, Steven R. Manchester. Dipteronia (Sapindaceae) from the Tertiary of North America and implications for the phytogeographic history of the Aceroideae. „American Journal of Botany”. 88, 7, s. 1316-1325, 2001. DOI: 10.2307/3558343.