Dmitrij Leluszenko

radziecki generał

Dmitrij Daniłowicz Leluszenko (ukr. Дмитро Данилович Лелюшенко, ros. Дмитрий Данилович Лелюшенко; ur. 20 paź.?/2 listopada 1901 w Nowokuźniecku, zm. 20 lipca 1987 w Moskwie) – radziecki dowódca wojskowy, generał armii, dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego (1940, 1945) i Bohater Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej (1970).

Dmitrij Leluszenko
Дмитрий Лелюшенко
Ilustracja
Dmitrij Leluszenko (1942)
generał armii generał armii
Pełne imię i nazwisko

Dmitrij Daniłowicz Leluszenko

Data i miejsce urodzenia

20 paź.?/2 listopada 1901
Nowokuźnieck

Data i miejsce śmierci

20 lipca 1987
Moskwa

Przebieg służby
Lata służby

1918–1987

Siły zbrojne

Armia Czerwona
Armia Radziecka

Stanowiska

d-ca: 21 KZ, 5 A, 30 A,
1 GwA i 3 GwA, 4 GwAPanc,
d-ca Okręgów Wojskowych:

Główne wojny i bitwy

wojna domowa w Rosji,
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa

Odznaczenia
Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego Bohater Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej
Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Rewolucji Październikowej Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Suworowa I klasy (ZSRR) Order Suworowa I klasy (ZSRR) Order Kutuzowa I klasy (ZSRR) Order Kutuzowa I klasy (ZSRR) Order Bohdana Chmielnickiego I klasy Order Wojny Ojczyźnianej I klasy Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR” III klasy (ZSRR) Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” Medal „Za obronę Stalingradu” Medal „Za zdobycie Berlina” Medal „Za wyzwolenie Pragi” Medal „Weteran Sił Zbrojnych ZSRR” Order Klementa Gottwalda Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Order Krzyża Grunwaldu II klasy Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk

Życiorys

edytuj

Urodził się i mieszkał w chutorze Nowokuźnieck w obwodzie rostowskim. Pochodził z ukraińskiej rodziny chłopskiej[1]. Był najmłodszy z licznego rodzeństwa. Jego ojcem był Danił Iwanowicz Leluszenko. W 1912 roku ukończył wiejską szkołę parafialną[2].

W czasie wojny domowej w 1918 wstąpił do oddziału partyzanckiego Czerwonej Konnicy Borysa Dumenko walczącego przeciwko białym Kozakom. W 1919 wstąpił do Armii Czerwonej, gdzie w składzie 1 Armii Konnej walczył przeciwko wojskom gen. Antona Denikina, a później w wojnie polsko-bolszewickiej.

Po zakończeniu wojny domowej pozostał w wojsku, jako zawodowy oficer. W momencie rozpoczęcia w Armii Czerwonej tworzenia wojsk zmechanizowanych rozpoczął służbę w tych wojskach. W 1933 ukończył Akademię Wojenną im. M. Frunzego. Następnie był dowódcą batalionu a później pułku czołgów.

W czasie wojny zimowej w już w stopniu kombriga dowodził 29 Samodzielną Brygadą Czołgów. Wyróżnił się wtedy w walkach o przełamanie linii Mannerheima, za co 7 kwietnia 1940 został nagrodzony tytułem Bohatera Związku Radzieckiego.

W momencie rozpoczęcia agresji Niemiec na ZSRR dowodził 21 korpusem zmechanizowanym, walczącym nad rzeką Dźwiną. Jednak już w sierpniu 1941 został naczelnikiem ds. formowania wojsk pancernych w dowództwie wojsk pancernych.

W październiku 1941 został na rozkaz Józefa Stalina dowódcą utworzonego 1. Samodzielnego Gwardyjskiego Korpusu Strzeleckiego, którym dowodził w czasie bitwy pod Moskwą. Za zasługi w bitwie został mianowany dowódcą 5 Armii, która zajmowała pozycję obronne w rejonie Możajska. Funkcję tę pełnił jednak bardzo krótko, gdyż został ranny.

Po wyleczeniu z ran w listopadzie 1941 został dowódcą 30 Armii, która wchodziła w skład Frontu Zachodniego. Dowodząc tą armią wziął udział w kontrofensywie pod Moskwą w grudniu 1941, gdzie wyróżniła się ona w walkach o likwidację wybrzuszenia pod Klinem. Następnie brał udział w bitwie pod Rżewem w 1942 roku oraz w kontrofensywie pod Rżewem latem 1942.

W listopadzie 1942 został dowódcą 1 Gwardyjskiej Armii, którą dowodził w czasie kontrofensywy pod Stalingradem. 5 grudnia 1942 został dowódcą 3 Gwardyjskiej Armii, która powstała z przemianowania 1 Gwardyjskiej Armii. Wziął udział w bitwie o Dniepr zdobywając przyczółek pod Nikopolem.

W marcu 1944 został dowódcą 4 Armii Pancernej (17 marca 1945 została przemianowana na 4 Gwardyjską Armię Pancerną), którą dowodził do końca wojny. Dowodząc to armią wziął udział w oswobodzeniu prawobrzeżnej Ukrainy, operacji lwowsko-sandomierskiej, wschodniokarpackiej, wiślańsko-odrzańskiej, śląskiej i berlińskiej.

6 kwietnia 1945 został po raz drugi nagrodzony tytułem Bohatera Związku Radzieckiego.

5 maja 1945 dowodzona przez niego armia wzięła udział w operacji praskiej jako siły uderzeniowe 1 Frontu Ukraińskiego, które dotarły do Pragi 9 maja 1945 udzielając pomocy powstańcom.

Po zakończeniu II wojny światowej na kierowniczych stanowiskach w Armii Radzieckiej. Był kolejno dowódcą Zakarpackiego Okręgu Wojskowego (1953–1956), Zabajkalskiego Okręgu Wojskowego (1956–1958) i Uralskiego Okręgu Wojskowego (1958–1960). Następnie został przewodniczącym organizacji DOSAAF w latach 1960–1964. Później był w grupie generalnych inspektorów Ministerstwa Obrony ZSRR.

W życiu kierował się słowami ojca: Toruj sobie drogę w życiu pracą, ucz się, nie pij i nie pal, bądź uczciwy. Udział w wojnie sprawił, że stracił wiarę w istnienie Boga[3].

Napisał wspomnienia pt. Москва-Сталинград-Берлин-Прага. Записки командарма (pol. Moskwa-Stalingrad-Berlin-Praga. Notatki dowódcy armii) (wyd. I 1970); w Polsce wydane pod tytułem Pancernym szlakiem. Wspomnienia dowódcy armii, w tłumaczeniu Piotra Marciniszyna (wyd. I 1983, Wydawnictwo MON). W 1965 roku w dwudziestą rocznicę bitwy o Nysę otrzymał Honorowe Obywatelstwo Nysy[4].

Długo cieszył się dobrym zdrowiem, dzięki czemu jeszcze po ukończeniu siedemdziesiątego roku życia grywał w tenisa i koszykówkę[5]. Zmarł w Moskwie i został pochowany na cmentarzu Nowodziewiczym.

Ordery i odznaczenia

edytuj

I inne.

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Bolesław Dolata: Wyzwolenie Dolnego Śląska w 1945 roku. Wrocław: 1985.
  • Bolesław Potyrała, Władysław Szlufik, Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5, OCLC 831020923.
  • (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 14, s. 286, Moskwa 1969-1978
  • (ros.) Praca zbiorowa: Велкая Отечественная война 1941-1945. Moskwa: Политиэдат, 1985.
  • Dmitrij Leluszenko: Pancernym szlakiem. Wspomnienia dowódcy armii. Warszawa: 1983. ISBN 83-11-06958-1.
  • Sergiej Sztemienko: Sztab generalny w latach wojny. Warszawa: 1969.

Linki zewnętrzne

edytuj