Wikipedia

Dom Kopernika w Toruniu

kamienica w Toruniu

Dom Kopernika w Toruniu – miejsce narodzin astronoma Mikołaja Kopernika. Obecnie domem Kopernika nazywa się kamienicę położoną przy ul. Kopernika 15, jednak na przestrzeni lat za miejsce narodzin astronoma uważano kamienice na rogu ul. Piekary i Starotoruńskiej (ob. Kopernika 40) lub przy ul. Kopernika 17. Obecnie w późnogotyckich kamienicach przy ul. Kopernika 15 i 17 mieści się Dom Mikołaja Kopernika, filia Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Dom Kopernika w Toruniu
Ilustracja
Fasady kamienic
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

ul. Mikołaja Kopernika 15/17

Typ budynku

kamienica mieszczańska

Styl architektoniczny

gotyk

Właściciel

Muzeum Okręgowe w Toruniu

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom Kopernika w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dom Kopernika w Toruniu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom Kopernika w Toruniu”
Ziemia53°00′33,2″N 18°36′14,2″E/53,009222 18,603944
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

Poszukiwania domu Mikołaja Kopernika rozpoczęły się w 1711 roku[1]. Zdaniem toruńskiego kronikarza Jakuba Henryka Zerneckego, Kopernik mógł mieszkać w domu narożnym przy ul. Starotoruńskiej (ob. odcinek dzisiejszej ulicy Mikołaja Kopernika, na odcinku od Bramy Starotoruńskiej do ul. św. Ducha)[1][2]. Według Samuela Lutera Gereta dom rodziny Koperników mieścił się na rogu ul. Piekary i ul. Starotoruńskiej, prawdopodobnie ówcześnie przy numerze 168[2]. Za sprawą Gereta ok. 1760 roku przy kamienicy wybudowano tzw. Studnię Kopernika[3]. Przy Studni znajdowała się piramida z kulą ziemską na wierzchu[1][3]. Z czasem na szczycie Studni postawiono rzeźbę przedstawiającą dłoń trzymającą w cyrklu kulę ziemską[3]. Z tej kamienicy gen. Stanisław Wojczyński rozkazał wyjąć cegłę i posłać ją do Świątyni Sybilli w Puławach[1]. Rzekomy dom Kopernika odwiedzili m.in. Napoleon Bonaparte (w 1812 roku) i Fryderyk Chopin[1][2]. Władze pruskie zadeklarowały sfinansowanie remontu kamienicy pod warunkiem zaprezentowania dowodów, że budynek faktycznie należał do rodziny Koperników. W ciągu kilku lat znaleziono kilka źródeł, które z trudem udowadniały, że w tym budynku mógł urodzić się astronom. Pomimo tego kamienica przez wiele kolejnych lat uchodziła za dom rodziny Koperników i miejsce narodzin Mikołaja Kopernika. Niemieckie towarzystwo naukowe Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst wmurowało w ścianę od strony ul. Piekary tablicę pamiątkową[1].

W 1881 roku prezydent Torunia Georg Bender odnalazł zeszyt, zawierający spis powinności mieszczan z 1450 roku. Na podstawie tego dokumentu Bender ustalił, że Mikołaj Kopernik-ojciec mieszkał w domu przy ul. św. Anny (obecnie Mikołaja Kopernika 17)[1]. Budynek ten w połowie XV wieku był drewniany[4]. Nowe ustalenia spotkały się z krytyką ze strony Coppernicus-Verein[5]. Według rady handlowego i członka Coppernicus-Verein Hermanna Adolpha, Mikołaj Kopernik-ojciec był właścicielem kilkunastu kamienic[5][6][7]. Towarzystwo zdecydowało się nie zdejmować tablicy pamiątkowej na kamienicy przy rogu Piekar i Starotoruńskiej. Nowe ustalenia poparł żyjący na przełomie XIX i XX wieku niemiecki historyk i pastor Reinhold Heuer[5].

W 1923 roku władze polskie wmurowały w dom przy ul. Kopernika 15 granitową tablicę pamiątkową[8]. Tablica została ukryta we wrześniu 1939 roku[9]. Po wojnie powieszono ją we wnętrzu kamienicy[8]. W 1938 roku zdjęto tablicę z domu na rogu ul. Piekary i Starotoruńskiej. Niemiecka tablica została wywiezione przez wojska niemieckie w 1945 roku[5].

Pod koniec lat 60. XX wieku rozpoczęto remont generalny Starego Miasta w Toruniu. Pracę objęły również Dom Mikołaja Kopernika[10]. Od 1973 roku w odrestaurowanym budynku mieści się Muzeum Okręgowe Dom Mikołaja Kopernika[4].

Według ustaleń historyka Tomasza Jasińskiego z 1985 roku, domem Kopernikiem okazała się sąsiednia kamienica, położona przy ul. Kopernika 15. Parcela obejmowała dwie działki. Na nich wybudowano murowaną dwupiętrową kamienicę, z dekoracyjną elewacją, zwieńczoną ozdobnym szczytem. Na tyłach ulokowano duży magazyn gospodarczy. Po latach tablicę upamiętniającą narodziny Mikołaja Kopernika przeniesiono do sąsiedniej kamienicy[4].

Do dzisiaj istnieją spory, gdzie mógł urodzić się Mikołaj Kopernik. Według historyka Krzysztofa Mikulskiego, Mikołaj Kopernik mógł urodzić się w należącej do rodziny Koperników kamienicy przy Rynku Staromiejskim 36, będącą bardziej reprezentacyjnym budynkiem[11]. Gmach przy Rynku został rozebrany w XIX wieku, na jego miejscu powstał nowy budynek[12]. Obecnie w tym miejscu mieści się dom towarowy PDT[4].

Muzeum Dom Mikołaja Kopernika edytuj

W kamienicach przy ul. Kopernika 15 i 17 mieści się Dom Mikołaja Kopernika, filia Muzeum Okręgowego w Toruniu. Muzeum oddano do użytku w 1973 roku[4]. W latach 2017–2018 przeprowadzono modernizację muzeum[13]. W muzeum odtworzono średniowieczny układ wnętrz i ich wystrój z okresu od XV do XVIII wieku. W drugiej części muzeum znajdują się pamiątki po astronomie i jego rodzinie, kolekcja różnych wydań De revolutionibus orbium coelestium. W piwnicy znajduje się stała wystawa pt. Świat toruńskiego piernika[14].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g Górski 1953 ↓, s. 6.
  2. ↑ a b c Jasiński 1985 ↓, s. 861.
  3. ↑ a b c Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 10.
  4. ↑ a b c d e Węcowski 2023 ↓, s. 23.
  5. ↑ a b c d Górski 1953 ↓, s. 7.
  6. ↑ Jasiński 1985 ↓, s. 862.
  7. ↑ Niedzielska 1983 ↓, s. 124.
  8. ↑ a b Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 16.
  9. ↑ Jasiński 1985 ↓, s. 863.
  10. ↑ Polak 2013 ↓, s. 574.
  11. ↑ Mikulski 2022 ↓, s. 83.
  12. ↑ Urbański 2003 ↓, s. 13.
  13. ↑ Dom Mikołaja Kopernika. muzeum.torun.pl. [dostęp 2023-05-26].
  14. ↑ Dom Mikołaja Kopernika. torun.pl. [dostęp 2023-05-26].

Bibliografia edytuj

  • Karol Górski. Dom Kopernika w Toruniu. „Ochrona Zabytków”. 6/1 (20), 1953. 
  • Tomasz Jasiński. Dom rodzinny Kopernika: przyczynek do studiów nad socjotopografią późnośredniowiecznego miasta. „Kwartalnik Historyczny”, 1985. 
  • Krzysztof Mikulski. Mikołaj Kopernik wciąż tajemniczy? Obrazki z życia astronoma w przededniu 550. rocznicy urodzin. „Nauka”. 1, 2022. 
  • Magdalena Niedzielska. Dzieje toruńskiego towarzystwa Coppemicus-Verein für Wissenschaft und Kunst (1853–1945). „Rocznik Toruński”. 16, 1983. 
  • Wojciech Polak. Obchody pięćsetlecia urodzin Mikołaja Kopernika w 1973 roku w Toruniu. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. 3, 2013. 
  • Andrzej Urbański: Mikołaj Kopernik. Osobliwości Kujaw i Pomorza. Toruń: 2003. ISBN 83-88219-07-3.
  • Piotr Węcowski. „Miłe obcowanie z Kopernikiem”. Co wiemy o życiu i pracy doktora Mikołaja. „Pomocnik Historyczny. Biografie. Kopernik nieznany (1473–1543)”, 2023. Polityka. ISSN 2391-7717. 
  • Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dom_Kopernika_w_Toruniu&oldid=73097235”