Dowmunt z Nalszczan

Dowmunt z Nalszczan, Dowmunt z Pskowa, Dowmunt – Tymoteusz (ur. ok. 1240, zm. 17 maja 1299) – litewski kunigas, szwagier i zabójca Mendoga, książę Pskowa w latach 12661299. Święty Kościoła prawosławnego.

Święty
Dowmunt z Pskowa
Dowmunt Tymoteusz
Ilustracja
Data urodzenia

ok. 1240

Data śmierci

17 maja 1299

Czczony przez

Rosyjski Kościół Prawosławny

Szczególne miejsca kultu

Psków

Życiorys

edytuj

Na Litwie był księciem Nalszy. Po śmierci królowej Marty w 1262 roku, Mendog porwał jej siostrę, będącą żoną Dowmunta. W akcie zemsty za tę zniewagę, jesienią 1263 roku, Dowmunt zabił w zasadzce Mendoga i jego dwóch synów: Repeka i Ruklę. Rządy na Litwie objął Treniota, jednak już wiosną 1264 roku zginął on w spisku zorganizowanym przez zwolenników ostatniego syna Mendoga – Wojsiełka. Wojsiełk najechał Dziawołtwę i Nalszę, które nie podporządkowały się jego władzy. Dowmunt wraz ze swoją świtą i wojskiem uciekł do Pskowa. Przyjął tam chrzest w obrządku prawosławnym i obrał na chrzcie imię Tymoteusz. Został wybrany księciem pskowskim. Poślubił Marię – córkę księcia Dymitra Aleksandrowicza Peresławskiego, wnuczkę Aleksandra Newskiego[1].

W bitwie pod Rakvere wraz z wojskami ruskimi pokonał wojska zakonu kawalerów mieczowych i zahamował ich ekspansję w tym regionie. W latach 1269, 1271, 1272, 1299 skutecznie bronił Pskowa przed najazdami zakonu. W czasie jego rządów Psków uniezależnił się od Republiki Nowogrodzkiej, co utorowało drogę do formalnego oderwania się Pskowa od Republiki w 1348 roku[1].

Jego pokrewieństwo z Giedyminem jest przedmiotem sporu historyków[a][2].

Dowmunt został zaliczony w poczet świętych Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Jego kult rozpoczął się w XIV wieku, a wzmocnieniu uległ po oblężeniu Pskowa przez wojsko Rzeczypospolitej, podczas którego Dowmunt miał się objawić. Lokalne wspomnienie Dowmunta obchodzone jest 25 maja[3]. Święty przedstawiany jest w książęcym płaszczu, ze średniej długości brodą[4].

Upamiętnienie

edytuj
 
Książę Dowmunt składa miecz w soborze Trójcy Świętej w Pskowie

Podczas jednej z wypraw na Inflanty, ks. Dowmunt zranił dotkliwie mieczem mistrza inflanckiego. Miecz ten jako wotum po zwycięstwie nad Krzyżakami w 1272 roku został zawieszony w pomieszczeniu ołtarzowym w soborze Trójcy Świętej w Pskowie (w soborze tym Dowmunt miał modlić się przed swoimi bitwami)[5]. Miecz zachował się w stanie dobrym; obecnie (2024) jest eksponowany w muzeum w Pskowie[6]. W cerkwi znajdują się relikwie Dowmunta eksponowane w dużym srebrnym relikwiarzu wraz z relikwiami Wsiewołoda I Mścisławicza Gabriela[7].

Dowmunt został przedstawiony na pomniku Tysiąclecie Rosji[8].

  1. W dziele literatury staroruskiej pt. Zadońszczyzna zawarty jest cytat: „Молвяше Андреи Олгордович своему брату: «Брате Дмитреи, сами есмя собе два браты, с(ы)н(о)ве Олгордовы, а внуки мы Доментовы, а правнуки есми Сколомендовы…”. Słowo „Доментовы” bywa odnoszone do Giedymina, Dowmunta z Nalszczan i wielkiego księcia Dowmunta. Przedmiotem kontrowersji jest również to, czy podmiot wypowiadający te słowa konsekwentnie zagłębia się w przeszłość jednej z linii swojej rodziny oraz czy słowo „внуки” (wnuki) jest użyte dosłownie czy w przenośni.

Przypisy

edytuj
  1. a b Daumantas [online], www.vle.lt [dostęp 2024-08-26] (lit.).
  2. Zadońszczyzna [online], web.archive.org, 16 stycznia 2013 [dostęp 2024-08-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-16].
  3. Святые [online], web.archive.org, 15 kwietnia 2014 [dostęp 2024-08-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-15].
  4. Dowmont, książe pskowski (1299) [online], cerkiew.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
  5. Свято-Троицкий кафедральный собор.
  6. Blessed Dovmont (Timothy), Prince of Pskov [online], www.oca.org [dostęp 2024-08-26].
  7. Автор: Людмила Савинова, Свято-Троицкий кафедральный собор г. Пскова [online], Псковская епархия, 10 października 2018 [dostęp 2024-08-26] (ros.).
  8. РОСФОТО Памятник «Тысячелетие России» в Великом Новгороде [online], rosphoto.org [dostęp 2024-08-26].