Drewniak widełkowiec
Drewniak widełkowiec[1], wij drewniak (Lithobius forficatus) – gatunek parecznika z rodziny drewniakowatych.
| Lithobius forficatus | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Lithobius (Lithobius) | ||
| Gatunek |
drewniak widełkowiec | ||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia edytuj
Parecznik ten osiąga od 18 do 30 mm długości i 4 mm szerokości ciała. Ubarwienie ma błyszcząco-kasztanowobrązowe. Ma zaokrągloną głowę[2] z czułkami złożonymi z od ponad 25[3] do 47 członów[4]. Osobniki dorosłe mają 15 segmentów tułowia i tyleż par odnóży. Młode po wylęgu mają ich 7 i do osiągnięcia dojrzałości rozwijają się anamorficznie, zyskując jedną parę nóg po każdej wylince[2]. Szczękonóże ma silnie rozwinięte prodonty i trzy rzędy zębów liczące ich kolejno od 5 do 8 – liczba zębów wzrasta wraz z rozwojem osobnika[4]. Na dziewiątym, jedenastym i trzynastym tergicie tułowia znajdują się duże, trójkątne wyrostki tylno-boczne[3][4]. Prosternum ma na każdym z boków pięć ząbków[3]. Odnóża pierwszych 13 par mają wyraźnie członowane stopy[5]. Po obu stronach każdej z czterech ostatnich par odnóży biegnie pojedynczy rządek 5 do 9 porów koksalnych[3]. U młodszych okazów liczba porów jest mniejsza, a ich kształt jest głównie okrągły lub owalny, natomiast wraz z ich wzrostem liczba porów zwiększa się, a ich kształt staje się głównie szczelinowaty[4].
Biologia i ekologia edytuj
Drewniak widełkowiec jest aktywny nocą, dzień spędzając w kryjówkach[2]. Zwinnie i szybko przemierza ściółkę. Jest drapieżnikiem. Jego ofiarami padają głównie małe owady[6], ale także dżdżownice, nagie ślimaki czy inne pareczniki[2]. Na każdym czułku dorosłych osobników znajduje się około 2 tysięcy włosków czuciowych, służących za chemoreceptory i mechanoreceptory. Namierzona za ich pomocą ofiara jest unieruchamiana szczękonóżami, które wstrzykują jej jad. Następnie powłoki jej ciała są rozrywane pokrytymi płynem trawiennym żuwaczkami, a jego zawartość wypijana[6].
Przedstawiciele gatunku mogą dożywać do 6 lat[7].
Gatunek holarktyczny, bardzo silnie ubikwistyczny w całym zasięgu[3][8]. Zasiedla ściółkę i luźniejsze warstwy gleby, często kryjąc się pod kamieniami i leżącym drewnem. Preferuje zadrzewienia liściaste i mieszane[6], ale spotykany jest też w wielu innych środowiskach, jak wrzosowiska, ogrody[2], a nawet litoral wód słonych[8]. W Europie jest najpospolitszym drewniakiem środowisk synantropijnych[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 548. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ a b c d e Nicholas Hammond: The Wildlife Trusts Handbook of Garden Wildlife. 2002, s. 21.
- ↑ a b c d e Species Lithobius forficatus - Brown Centipede. [w:] BugGuide [on-line]. [dostęp 2017-02-19].
- ↑ a b c d G. Sh. Farzalieva, Sergei L. Esyunin. A review of the centipede (Lithobiomorpha, Henicopidae, Lithobiidae) fauna of the Urals and Cis-Ural Area. „Entomological Review”. 88 (5), s. 598–623, 2008. Pleiades Publishing, Inc.. ISSN 0013-8738.
- ↑ Jolanta Wytwer, Karel Tajovský. The Siberian centipede species Lithobius proximus Sseliwanoff, 1878 (Chilopoda, Lithobiomorpha): a new member of the Polish fauna. „ZooKeys”. 821 (2), s. 1-10, 2019. DOI: 10.3897/zookeys.821.32250.
- ↑ a b c Gerhard Eisenbeis, Wilfried Wichard: Atlas on the Biology of Soil Arthropods. Springer-Verlag, 1987, s. 136-138.
- ↑ J.G.E. Lewis: The Biology of Centipedes. Cambridge University Press, 2006, s. 328. ISBN 978-0-521-03411-1.
- ↑ a b A.D. Barber: World database of littoral Myriapoda. 2015. [dostęp 2017-02-19].
- ↑ Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 22.