Wikipedia

Drezdenko

miasto w województwie lubuskim

Drezdenko (dawniej Drzeń, niem. Driesen[4]) – miasto w Polsce położone w województwie lubuskim, w powiecie strzelecko-drezdeneckim. Siedziba miejsko-wiejskiej gminy Drezdenko. Leży na pograniczu Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego, nad Notecią, 40 km na wschód od Gorzowa Wielkopolskiego.

Drezdenko
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Plac Wileński (Nowy Rynek)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

strzelecko-drezdenecki

Gmina

Drezdenko

Prawa miejskie

1317[1]

Burmistrz

Karolina Piotrowska

Powierzchnia

10,72[2] km²

Populacja (31.12.2022)
• liczba ludności
• gęstość


9804[3]
914,6 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 95

Kod pocztowy

66-530

Tablice rejestracyjne

FSD

Położenie na mapie gminy Drezdenko
Mapa konturowa gminy Drezdenko, w centrum znajduje się punkt z opisem „Drezdenko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Drezdenko”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Drezdenko”
Położenie na mapie powiatu strzelecko-drezdeneckiego
Mapa konturowa powiatu strzelecko-drezdeneckiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Drezdenko”
Ziemia52°50′09″N 15°49′52″E/52,835833 15,831111
TERC (TERYT)

0806024

SIMC

0935400

Hasło promocyjne: Drezdenko – tu historia puszcza oko
Urząd miejski
ul. Warszawska 1, 66-530 Drezdenko
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r. Drezdenko liczyło 9804 mieszkańców[3].

Dawniej Drezdenko należało do Wielkopolski[5][6][7][8][9], od XI wieku notowane było jako wielkopolski gród graniczny o nazwie Drzeń[10][11][12][13]. Po rozpoczęciu w 1138 okresu rozbicia dzielnicowego także zostało przydzielone Wielkopolsce[14]. W latach 1252–1265 po zajęciu przez Barnima I Drezdenko należało do księstwa zachodniopomorskiego[15][16]. W 1296 miasto zostało opanowane przez Brandenburgię[15] i pod koniec XIII wieku włączone do Nowej Marchii[17]. W 1365 Kazimierz III Wielki przyłączył Drezdenko z powrotem do Wielkopolski[18][19][20], jednak już w 1370 miasto ponownie przejęła Brandenburgia i na powrót uczyniła z niego część Nowej Marchii[21], w granicach której od 1408 należało do zakonu krzyżackiego[15], zaś od 1455 znów do Brandenburgii do której Drezdenko przynależało do 1945 roku[22][23].

Od czerwca 1946 znajdowało się ono w województwie poznańskim, zaś już od czerwca 1950 należało do województwa zielonogórskiego. Od czerwca 1975 do grudnia 1998 było częścią województwa gorzowskiego.

Toponimia edytuj

W dokumentach historycznych można spotkać różne nazwy miejscowości, najczęściej są to "Drzeń" lub "Drżeń", ponadto pojawiają się "Drizina", "Drecen", "Driesen", "Dersen", "Droczen", "Dirzen", "Drezen", "Dirczen", "Drczen", "Drdzen". Najprawdopodobniej pochodzi ona od nazwy drzewa, leśnej miejscowości składającej się z drewnianych domów bądź też zbudowanej na palach. Kojarzy się też z rdzeniem drzewnym. Być może o przyjęciu tej nazwy przesądziło leśne i bagniste otoczenie grodu. Niektórzy polscy uczeni wywodzą tę nazwę od imienia "Drzesław", czyli dziarski, sławny. Obecna nazwa "Drezdenko" została utworzona od niemieckiej nazwy "Driesen"[24].

Według Brucknera "drzeń" to (obecnie przestawnie) "rdzeń" drzewa.

Na polskiej mapie wojskowej z 1935 r. oznaczając miasto podano polski egzonim Drezdenko[25]. Na zachowanej korespondencji (w języku polskim – listy pisane i wysyłane w Drezdenku) z lat 70. XVIII w. widnieje nazwa Drezdenko, a w niektórych przypadkach Drezynko (Archiwum Braci Czeskich – Archiwum Państwowe w Poznaniu)[potrzebny przypis]

Historia edytuj

Historia Drezdenka sięga początków państwa polskiego. Drzeń, pełniący początkowo funkcję grodu granicznego, zyskał na znaczeniu za panowania Bolesława Krzywoustego i jego następców, o czym świadczy wyniesienie go do rangi kasztelanii. W okresie rozbicia dzielnicowego gród przechodził zmienne koleje losu. W 1266 wspólnie z Santokiem stał się celem najazdu rycerstwa brandenburskiego. W wyniku układu zawartego między Bolesławem Pobożnym i księciem Ottonem obydwa grody zostały spalone. W czasie toczonych pod koniec XIII w. walk z Brandenburgią Drzeń kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk. W 1272 roku wojska Bolesława Pobożnego pod dowództwem Przemysła II odbiły Drezdenko[26]. Po zamordowaniu w 1296 roku polskiego króla Przemysła II Drezdenko ponownie opanowali Brandenburczycy[27].

W roku 1317 ówczesny właściciel Drezdenka margrabia Waldemar sprzedał miasto wraz z okolicznymi włościami braciom Henrykowi i Burkhardowi von der Ost za cenę 2 000 marek brandenburskich w srebrze. W początkach XIV w., w obliczu zawirowań politycznych w Marchii Brandenburskiej, czterej panowie von Osten (Dobrogost, Arnold, Holryk i Bartold), którzy posiadali oba grody z ramienia margrabiego, zdecydowali się na zbliżenie z Polską i w 1365 roku złożyli hołd lenny Kazimierzowi Wielkiemu, dzięki czemu Królestwo Polskie odzyskało i Santok, i Drezdenko. W 1402 roku Drezdenko wraz z innymi okolicznymi ziemiami zostały przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego oddane w zastaw zakonowi krzyżackiemu, który uważał, że ma dzięki temu prawa do Drezdenka, pomimo że było to lenno polskiego króla[28]. W 1402 roku Ulryk von Osten złożył hołd królowi Jagielle i zobowiązał się do przejścia lenna na króla polskiego w razie swej bezpotomnej śmierci – hołd ów stał się przyczyną sporu między zakonem krzyżackim a Królestwem Polskim o miasto[29]. W 1404 roku w Drezdenku odbyło się spotkanie landwójta Nowej Marchii Baldwina Stahla z przedstawicielami Wielkopolski. W roku następnym Ulryk von Osten przekazał drezdenecki zamek Krzyżakom i najechał Wielkopolskę. Król Władysław II Jagiełło wysłał swe wojska i zażądał od wielkiego mistrza pomocy przeciwko ich zbuntowanemu wasalowi, czego mistrz odmówił, uznając von Ostena za poddanego Zakonu – rozpoczął się tym samym spór kompetencyjny o Drezdenko. W 1408 roku Ulryk von der Osten sprzedał Krzyżakom miasto wraz z zamkiem[28]. Zamek ten został spalony w 1410 roku, w związku z czym wójt prosił w 1414 roku wielkiego mistrza o pomoc w odbudowie. Osłabiony grunwaldzką porażką zakon krzyżacki nie był w stanie utrzymać w należytym stanie miejskich murów obronnych, które uległy znacznym zniszczeniom. W tym samym okresie miasto spustoszył pożar. W 1455 roku Krzyżacy sprzedali Drezdenko wraz z Nową Marchią Brandenburgii, co spowodowało zmniejszenie strategicznego znaczenia warowni. Po 1459 roku położony na północ od miasta zamek dzierżył ród Borków[27].

Osobny artykuł: Brama forteczna w Drezdenku.

W 1603 rozpoczęto na wschód od miasta budowę nowej twierdzy, opartej na planie pięcioramiennej gwiazdy, którą ukończono w 1605. W okresie wojny trzydziestoletniej miasto zostało w 1639 opanowane przez wojska szwedzkie i znajdowało się w ich władaniu przez kolejnych 10 lat. W 1662 roku Drezdenko ponownie zostało dotknięte wielkim pożarem, który strawił je doszczętnie. Odbudowane Drezdenko w II poł. XVIII w. kilkakrotnie było zajmowane przez wojska rosyjskie i pruskie zmagające się w czasie wojny siedmioletniej.

Niespokojny dla miasta był także XIX wiek. W okresie wojen napoleońskich na krótko zajęły je wojska francuskie, które opuściły je w czasie odwrotu resztek Wielkiej Armii. W 1831 mieszkańcy byli świadkami przemarszu uchodzących do Francji uczestników powstania listopadowego. W 1855 w mieście wybuchła epidemia cholery. W 1857 roku miasto zyskało połączenie kolejowe z resztą kraju poprzez budowę tzw. Ostbahnu, czyli Pruskiej Kolei Wschodniej. W 1871 roku Drezdenko weszło w skład zjednoczonych Niemiec.

Wiek XX był czasem rozbudowy miasta. Powstał wtedy między innymi ciągi secesyjnych kamienic, charakterystyczny dla ulic Drezdenka.

Przed II wojną światową, miasto zostało dozbrojone poprzez przebiegający na wschód od jego granic Wał Pomorski i jego pas umocnień z ogromnym jazem na Noteci. W latach 1933–1936 zbudowano linię kolejową Skwierzyna – Drezdenko – Stare Bielice, która także miała znaczenie militarne, uwydatnione między innymi poprzez znajdujące się pod każdym budynkiem schrony. Takie działania wynikały z faktu, iż w okresie międzywojennym, Drezdenko leżało około 6 kilometrów od granicy i stanowiło jeden z teoretycznie strategicznych punktów obrony w czasie potencjalnego konfliktu,

Miasto przetrwało wojnę w bardzo dobrym stanie. Gdy sąsiednie miejscowości były zniszczone w 70–80%, zabudowa Drezdenka została zniszczona jedynie w około 10–15%, dzięki czemu zachowała się dawna zabudowa i nie naruszono nieodwracalnie zabytkowego układu urbanistycznego.

W 1945 roku miasto zostało włączone do Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec.

Miasto dwukrotnie uzyskało tytuł "Krajowego Mistrza Gospodarności" (1967 i 1976)[30].

  •  
    Dobrogost wraz z braćmi, panowie von Osten, dziedzice Drezdenka, składają hołd królowi Kazimierzowi i biorą w lenne posiadanie Drezdenko i Santok 22 lipca 1365 roku
  •  
    Twierdza w Drezdenku ok. 1620
  •  
    Pomnik postawiony z okazji rocznicy nadania praw miejskich w Drezdenku
  •  
    Budynek dawnego sądu z 1885 roku, obecnie mieści instytucje gminne i powiatowe
  •  
    Rynek w Drezdenku ok. 1900 roku
  •  
    Herb Drezdenka obowiązujący od 1945 do 1996 roku

Demografia edytuj

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 10 193 mieszkańców[31].

  • Piramida wieku mieszkańców Drezdenka w 2014 roku[32].

 

Zabytki edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[33]:

  • układ urbanistyczny
  • kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pw. Przemienienia Pańskiego, pl. Kościelny 2, neogotycki z lat 1896-1902, do 1945 r. protestancki.. Jego wieża mierzy 78 metrów, co daje mu tytuł najwyższego kościoła w województwie lubuskim
  • kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Niepodległości 41, z 1914 roku w dzielnicy Nowe Drezdenko; wczesnomodernistyczny, do 1945 r. protestancki
  • zespół kościoła filialnego, ul. Żeromskiego, z 1898 roku:
    • kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej, neogotycki poświęcony 26.10.1898 roku
    • cmentarz kościelny
    • ogrodzenie, murowano-metalowe
  • mur oporowy z piwnicą, pozostałość umocnień ziemno-murowanych twierdzy, obok domu pl. Wolności 12, z XVII/XVIII wieku
  • domy, ul. Kościuszki 16 szachulcowy, nr 19 z XIX wieku
  • budynek zwany ratuszem, mieszczący początkowo sąd, potem liceum medyczne, obecnie instytucje gminne i powiatowe, ul. Kościuszki 31, z 1885 roku
  • dom, ul. Krakowska nr 11; i kamienica z oficynami nr 12 a, z końca XIX wieku
  • domy, ul. Krakowska nr 15 szachulcowy z XVIII wieku, nr 17 z XIX wieku
  • dom, ul. Lwowska 6, szachulcowy z 1760 roku
  • zespół zabudowy, ul. Łąkowa, z XVIII wieku
  • domy, ul. Łąkowa 6, 11, z XIX wieku
  • willa, ul. Marszałkowska 18, z XIX wieku
  • willa z ogrodem, ul. Niepodległości 10, z 1899 roku
  • dom, ul. Poniatowskiego 25, szachulcowy z XIX wieku
  • budynek gospodarczy z gołębnikiem, ul. Słoneczna 1, szachulcowy z początku XX wieku
  • szkoła, ul. Szkolna 11, z lat 1903-04
  • zespół zabudowy ul. Wiejskiej, z XVIII wieku
  • domy, ul. Wiejska 6, 27, z XIX wieku
  • domy, pl. Wileński 2, 3, szachulcowe z końca XVIII wieku (oryginalne budynki nie istnieją, przebudowane w XXI w.)
  • pałac, pl. Wolności 8, późnobarokowy z 1766 roku, z parkiem; po 1945 r. opuszczony, od 1958 r. zaadaptowany na szkołę podstawową, obecnie gimnazjum
    • kordegarda, z 1766 roku
  • spichrz szachulcowy, pl. Wolności 11, z ok. 1640 r., pierwotnie arsenał, od 1985 r. muzeum
  • dom, pl. Wolności 21, z XVIII wieku
  • dom, ul. Żeromskiego 4
  • dom, ul. Żeromskiego 11, szachulcowy z połowy XVIII wieku

inne zabytki:

  • cmentarz żydowski
  • apteka z 1667 roku
  • wieża ciśnień z 1907 roku
  • zabudowa z XVIII–XIX w., głównie eklektyczna, dwa równolegle położone rynki.
  • Zachowana część neoklasycystycznego dworca kolejowego Nowe Drezdenko z 1857 roku
  • Modernistyczny kompleks stacji Drezdenko z 1936 roku – budynek dworca kolejowego, budynek mieszkalny, plac dworcowy
  • Jaz klapowy na Noteci – największy obiekt Wału Pomorskiego
  • Pancerny most kolejowy na Starej Noteci z 1936 roku
  •  
    Ul. Kościuszki 16 – dom szachulcowy
  •  
    Ulica Wiejska – zespół zabudowy w Drezdenku
  •  
    Ul. Marszałkowska 18 – willa z XIX wieku, obecnie Ośrodek Pomocy Społecznej
  •  
    Plac Wileński 2–3 – realizacja z XXI w. w miejscu domów szachulcowych
  •  
    Kordegarda z 1766 roku
  •  
    Ul. Warszawska

Sport edytuj

Od 1946 roku w Drezdenku funkcjonuje klub piłkarski Drezdenecki Klub Sportowy „Lubuszanin” Drezdenko. Zespół swoje domowe mecze rozgrywa na Stadionie im. Józefa Nojego w Drezdenku. Istnieje tu też piłkarski Klub Sportowy „Radowiak” Drezdenko założony w 1974 roku i występujący na boisku na terenie dzielnicy Radowo.

Kultura edytuj

Edukacja edytuj

  • Publiczne Przedszkole
  • Przedszkole im. bł. Edmunda Bojanowskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Józefa Nojiego
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Henryka Sienkiewicza
  • Zespół Szkół w Drezdenku[34]

Współpraca międzynarodowa edytuj

Miasta partnerskie:

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

Kościół rzymskokatolicki edytuj

Świadkowie Jehowy edytuj

Urodzeni w Drezdenku edytuj

Osobna strona: Kategoria: Ludzie urodzeni w Drezdenku.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Historia Drezdenka. [dostęp 2012-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-19)].
  2. ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-09-23].
  3. ↑ a b "Drezdenko" [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2023-10-24].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  5. ↑ Andrzej Moraczewski, Emil Kierski, Starożytności polskie ku wygodzie czytelnika porządkiem abecadłowym zebrane, t. 1, Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, Poznań 1842, s. 209.
  6. ↑ Drezdenko (hasło), [w:] Encyklopedyja powszechna, t. 7: Den.—Eck., Księgarnia Samuela Orgelbranda, Warszawa 1861, s. 391.
  7. ↑ Rozprawy Polskiej Akademii Umiejętności, seria II, t. 37, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1921, s. 195.
  8. ↑ Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza, 1641–1653, red. Roman Pollak, Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo, Wrocław 1957, s. 281.
  9. ↑ Józef Cabaj, Mieczysław Miszkin, Florian Nowicki, W dorzeczu trzech rzek, Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1987, ISBN 83-03-01931-7, s. 15.
  10. ↑ Franciszek Ksawery Piekosiński, Rycerstwo polskie wieków średnich, t. 2, Wydawnictwo Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków 1896, s. 194.
  11. ↑ Maria Wojciechowska, Zygmunt Wojciechowski, Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Drukarnia św. Wojciecha, Poznań 1946, s. 236.
  12. ↑ Włodzimierz Łęcki, Puszcza Notecka, Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań 1983, s. 27.
  13. ↑ Włodzimierz Łęcki, Franciszek Jaśkowiak, Wielkopolska. Przewodnik, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1989, ISBN 83-217-2497-3, s. 582.
  14. ↑ Jacek Bochiński, Jarosław Zawadzki, Polska – nowy podział terytorialny. Przewodnik encyklopedyczny, Świat Książki, Warszawa 1999, ISBN 83-72-27259-X, s. 89.
  15. ↑ a b c Zbigniew Radacki, Średniowieczne zamki na Pomorzu Zachodnim. Suplement do monografii z 1976 roku, [w:] „Materiały Zachodniopomorskie. Nowa seria”, t. 2–3, z. 2, 2005/2006, s. 24.
  16. ↑ Drezdenko (Driesen). zamkilubuskie.pl, 25 grudnia 2008. [dostęp 2021-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  17. ↑ Drezdenko. lwkz.pl. [dostęp 2021-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  18. ↑ Roman Grodecki, Polska piastowska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969, s. 506.
  19. ↑ Ludwik Kolankowski, Polska Jagiellonów. Dzieje polityczne, Oficyna Warmińska, Olsztyn 1991, ISBN 83-85410-04-X, s. 31.
  20. ↑ Mirosław Szatarski: Historia Ziemi Lubuskiej. ziemialubuska.pl. [dostęp 2021-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  21. ↑ Jerzy Topolski, Wielkopolska poprzez wieki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1973, s. 61.
  22. ↑ Marcin Spórna, Słownik najsłynniejszych wodzów i dowódców polskich, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006, ISBN 83-7435-094-6 s. 482.
  23. ↑ Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą (województwo zielonogórskie), t. 1: Ziemia lubuska, Nowa Marchia, Wielkopolska, red. Zdzisław Kaczmarczyk, Andrzej Wędzki, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1967, s. 170.
  24. ↑ Urząd Miasta i Gminy w Drezdenku, Drezdenko. Plan miasta, mapa gminy, historia miasta i gminy, informator turystyczny, Piła: Wydawnictwo BiK, 2007, ISBN 978-83-8896-339-1.
  25. ↑ Arkusz 52 Zbąszyń-Frankfurt. Mapa operacyjna 1:300 000. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1935.
  26. ↑ Stanisław Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003, s.278
  27. ↑ a b Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
  28. ↑ a b Stanisław Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003, s.488
  29. ↑ Stefan Kuczyński: Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411. Warszawa: MON, 1955, s. 82.
  30. ↑ Drezdenko.pl Strona Urzędu Miasta i Gminy. [dostęp 2012-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-19)].
  31. ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-10. ISSN 1734-6118.
  32. ↑ Drezdenko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  33. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 59=60. [dostęp 2013-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-22)].
  34. ↑ Zespół Szkół w Drezdenku. oficjalna strona [dostęp 2021-03-31]
  35. ↑ Drezdenko.pl – miasta partnerskie. [dostęp 2012-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-13)].
  36. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Drezdenko&oldid=73431582”