Drużynowe mistrzostwa Polski na żużlu
Drużynowe mistrzostwa Polski na żużlu – polskie rozgrywki ligowe w sporcie żużlowym, rozgrywane na torach klasycznych, pod patronatem Głównej Komisji Sportu Żużlowego (części Polskiego Związku Motorowego). Pierwsze zawody ligowe odbyły się w 1948 roku. Od tamtego czasu system rozgrywek ulegał wielokrotnym zmianom.
| ||
| Państwo | Polska | |
| Oficjalny skrót | DMP | |
| Dyscyplina | żużel | |
| Data założenia | 1948 | |
| Założyciel | Polski Związek Motorowy | |
| Partner TV | nc+ (Ekstraliga) Eleven (Ekstraliga, 1.LŻ) Polsat (1.LŻ) | |
| Rozgrywki | ||
| Liczba drużyn | 22 (Polska) + 1 (Łotwa) + 1 (Niemcy) | |
| Zwycięzcy | ||
| Pierwszy zwycięzca | PKM Warszawa | |
| Obecny zwycięzca | Unia Leszno | |
| Najwięcej zwycięstw | Unia Leszno | |
Reprezentowane obecnie (2020)
Reprezentowane w przeszłości
Obecnie najwyższa klasa rozgrywkowa – Ekstraliga (do 1999 roku – I liga) – przekształcona została z ligi klubów-stowarzyszeń w profesjonalną ligę opartą na sportowych spółkach akcyjnych. Pierwotnie zarządzana przez Polski Związek Motorowy (w latach 1948–2006). Obecnie ligą zarządza powołana w czerwcu 2006 spółka Ekstraliga Żużlowa. Od sezonu 2017 rozgrywki I ligi żużlowej noszą również nazwę 1. Liga Żużlowa, natomiast II ligi – 2. Liga Żużlowa. Obie najniższe klasy rozgrywkowe są zarządzane przez Polski Związek Motorowy.
ZasadyEdytuj
Rozgrywki podzielone są na trzy ligi. Najwyższą ligą jest Ekstraliga, niższe ligi to I liga i II liga. Mecze w pierwszej fazie sezonu rozgrywa się systemem „każdy z każdym”, raz na własnym torze, drugi raz na wyjeździe. Kolejną jest faza finałowa, po której ustala się ostateczną kolejność drużyn. Za zwycięstwo drużynie przyznaje się 2 punkty w tabeli, za remis – 1. Ponadto od 2005 roku przyznaje się dodatkowy punkt za lepszy bilans punktów w dwumeczu.
Ostatnie zespoły w końcowej tabeli Ekstraligi i I ligi zostają zdegradowane do niższych lig, a przedostatnie biorą udział w meczach barażowych z drugimi zespołami odpowiednio I i II ligi. Pierwsze zespoły I i II ligi awansują do wyższych lig. Z kolei pierwszy zespół Ekstraligi uzyskuje tytuł Drużynowego Mistrza Polski.
Mecz ligowy składa się z 15 wyścigów, zwanych biegami. W każdym biegu uczestniczy czterech zawodników, po dwóch z jednej drużyny. Zawodnicy wykonują cztery okrążenia ze wspólnego startu. Zwycięzca otrzymuje 3 punkty, drugi zawodnik 2, trzeci 1 pkt, a zawodnik, który biegu nie ukończy lub dotrze na metę ostatni, pozostaje bez punktu. Punkty wszystkich zawodników danej drużyny trafiają na wspólne konto. Składy w pierwszych trzynastu biegach są ustalane przez trenerów obu drużyn przed meczem. Czternasty i piętnasty bieg są nominowane, to znaczy, że trenerzy po trzynastu biegach decydują o składach do nich. Ponadto gdy zespół przegrywa sześcioma punktami może skorzystać z rezerwy taktycznej, to znaczy może zmienić zawodnika w którymś biegu. W 2008 roku, w ekstralidze zespół przegrywający przynajmniej dziesięcioma punktami mógł raz skorzystać ze złotej rezerwy taktycznej, tzw. jokera (którego punkty były liczone podwójnie), jednak już w następnym sezonie wycofano się z pomysłu wprowadzania złotej rezerwy.
W składzie każdej drużyny znajduje się sześciu zawodników posiadających licencje przyznane przez GKSŻ oraz do dwóch rezerwowych. Polski regulamin nakazuje drużynom posiadanie w składzie podstawowym co najmniej jednego zawodnika młodzieżowego, czyli w wieku do 21 lat.
Od sezonu 2006 w drużynach ligowych (oraz na inne zawody, m.in. MPPK, MDMP) występować mogą zawodnicy obcokrajowi bez dotychczasowych ograniczeń, na identycznych zasadach jak zawodnicy krajowi. Zakaz zatrudniania zawodników z cyklu Grand Prix w niższych ligach zniesiono od 2007. Dotychczas obcokrajowcy startować mogli tylko w meczach ligowych, jeden lub dwóch w drużynie (w zależności od szczegółowych zasad w danym roku). Nie mogli pełnić roli zawodnika młodzieżowego, a liczba zakontraktowanych obcokrajowców była ściśle ograniczona.
ZespołyEdytuj
Na przestrzeni lat liczba zespołów i miasta ich pochodzenia zmieniały się nieznacznie. Najwięcej zespołów występowało w lidze w jej początkach, gdy nie było jeszcze konieczne np. posiadanie bandy na torze oraz dozwolone były starty na zwykłych motocyklach drogowych (a początkowo, z przyczyn finansowych, specjalnych motocyklów w ogóle w Polsce nie było).
Obecnie w trzech ligach startują 23 zespoły: 8 w Ekstralidze, 8 w I lidze oraz 7 w II lidze. W I lidze na specjalnych zasadach startuje zespół z Łotwy - Lokomotīve Dyneburg.
Od 2005 roku kluby występujące w Ekstralidze spełniać muszą warunki licencyjne dotyczące infrastruktury oraz płynności finansowej, które weryfikuje Komisja Licencyjna PZM. Stadiony muszą posiadać co najmniej 2000 miejsc siedzących, zadaszoną trybunę honorową, sztuczne oświetlenie oraz bandę powietrzną wokół toru, zwiększającą bezpieczeństwo zawodników. Ponadto kluby muszą wykazywać brak zadłużeń wobec PZM, zawodników, ZUS-u i urzędu skarbowego oraz prowadzić coroczny audyt wewnętrzny. Niespełnienie warunków przez klub Ekstraligowy grozi degradacją, co dotychczas nastąpiło raz – w 2006 roku Wybrzeżu Gdańsk odmówiono przyznania licencji i zdegradowano do I ligi.
MedaliściEdytuj
Klasyfikacja medalowaEdytuj
Według klubówEdytuj
10 i więcej mistrzostw Polski
1-9 mistrzostw| Lp. | Klub | Złoto | Srebro | Brąz | Razem |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Unia Leszno | 17 | 8 | 7 | 32 |
| 2. | KS ROW Rybnik | 12 | 6 | 5 | 23 |
| 3. | Stal Gorzów Wielkopolski | 9 | 13 | 5 | 27 |
| 4. | Polonia Bydgoszcz | 7 | 7 | 11 | 25 |
| 5. | Falubaz Zielona Góra | 7 | 2 | 5 | 14 |
| 6. | Sparta Wrocław | 4 | 10 | 9 | 23 |
| 7. | Apator Toruń | 4 | 7 | 7 | 18 |
| 8. | Włókniarz Częstochowa | 4 | 3 | 6 | 13 |
| 9. | Unia Tarnów | 3 | 1 | 3 | 7 |
| 10. | Stal Rzeszów | 2 | 2 | 2 | 6 |
| 11. | TS Polonia Piła | 1 | 2 | 2 | 5 |
| 12. | PKM Warszawa | 1 | – | – | 1 |
| 13. | GKS Wybrzeże Gdańsk | – | 3 | 2 | 5 |
| 14. | Śląsk Świętochłowice | – | 3 | 1 | 4 |
| 15. | Legia Warszawa (Wrocław, Gdańsk) | – | 2 | 1 | 3 |
| 16. | KM Stal Ostrów Wielkopolski | – | 1 | 1 | 2 |
| 16. | MK Kolejarz Rawicz | – | 1 | 1 | 2 |
| 18. | RKS Motor Lublin | – | 1 | – | 1 |
| 19. | Olimpia Grudziądz | – | – | 1 | 1 |
| 19. | Skra Warszawa | – | – | 1 | 1 |
| 19. | KS Kolejarz Opole | – | – | 1 | 1 |
| 19. | SKS Start Gniezno | – | – | 1 | 1 |
Według zawodnikówEdytuj
Tabela obejmuje 10 najbardziej utytułowanych zawodników.
Pogrubioną czcionką – zostali zaznaczeni zawodnicy, którzy kontynuują karierę żużlową.
| Lp. | Zawodnik | Państwo | Lata[e] | Złoto | Srebro | Brąz | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Stanisław Tkocz |  Polska
|
1956–1971 | 11 | 2 | 2 | 15 |
| 2. | Joachim Maj | Polska
|
1951–1969 | 10 | 2 | 2 | 14 |
| 2. | Karol Peszke | Polska
|
1958–1972 | 10 | 2 | 2 | 14 |
| 4. | Andrzej Wyglenda | Polska
|
1961–1974 | 9 | 1 | 3 | 13 |
| 5. | Antoni Woryna | Polska
|
1961–1972 | 9 | 1 | 2 | 12 |
| 6. | Piotr Protasiewicz |  Polska
|
1995–2016 | 8 | 3 | 4 | 15 |
| 7. | Edward Jancarz | Polska
|
1965–1984 | 7 | 8 | 1 | 16 |
| 8. | Jarosław Hampel | Polska
|
1999–2019 | 7 | 4 | 1 | 12 |
| 9. | Tomasz Gollob | Polska
|
1988–2013 | 7 | 3 | 6 | 16 |
| 10. | Jacek Gollob | Polska
|
1990–2005 | 7 | 2 | 3 | 12 |
Uczestnicy najwyższej ligiEdytuj
Reprezentowane obecnie (2020) Reprezentowane w przeszłości| Lp. | Nazwa drużyny | Sez. | 1. msc | Lata występów |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Unia Leszno | 62 | 18 | 1948–1956, 1958–1964, 1970, 1973–1991, 1993–1994, 1997– |
| 2. | Polonia Bydgoszcz | 61 | 7 | 1951–2007, 2009–2010, 2012–2013 |
| 3. | Sparta Wrocław | 55 | 4 | 1951–1959, 1961–1972, 1974–1977, 1979–1980, 1992–1997, 1999– |
| 4. | Stal Gorzów Wielkopolski | 54 | 9 | 1962–2002, 2008– |
| 5. | Włókniarz Częstochowa | 47 | 4 | 1951–1954, 1957–1962, 1967–1969, 1972–1981, 1992, 1994–1997, 2000–2014, 2017– |
| 6. | Apator Toruń | 44 | 4 | 1976–2019 |
| 7. | Falubaz Zielona Góra | 43 | 7 | 1965–1966, 1972–1974, 1976, 1978–1994, 1997–1998, 2001, 2003–2005, 2007– |
| 8. | KS ROW Rybnik | 42 | 12 | 1949–1954, 1956–1982, 1984–1991, 1993 |
| 9. | Stal Rzeszów | 34 | 2 | 1958, 1960–1969, 1967–1969, 1982–1990, 1992–1993, 1995–1999, 2006–2008, 2011–2013, 2015 |
| 10. | GKS Wybrzeże Gdańsk | 33 | – | 1962–1971, 1975–1989, 1992, 1994–1995, 1999–2000, 2002–2003, 2005 |
| 11. | Unia Tarnów | 27 | 3 | 1960, 1967–1968, 1971, 1986–1989, 1991–1996, 2004–2008, 2010–2016, 2018 |
| 12. | Śląsk Świętochłowice | 17 | – | 1953–1954, 1957–1958, 1963–1966, 1969–1974, 1978–1979, 1985 |
| 13. | KS Kolejarz Opole | 15 | – | 1970–1973, 1975–1978, 1981–1986, 1988 |
| 14. | SKS Start Gniezno | 12 | – | 1959–1960, 1980–1984, 1987, 1996–1999 |
| 15. | MK Kolejarz Rawicz | 11 | – | 1948–1957, 1959 |
| 15. | Legia Warszawa | 11 | – | 1951–1961 |
| 17. | Skra Warszawa | 9 | – | 1948–1956 |
| 17. | TS Polonia Piła | 9 | 1 | 1995–2003 |
| 19. | Tramwajarz Łódź | 8 | – | 1948–1950, 1952–1954, 1956–1957 |
| 19. | RKS Motor Lublin | 8 | – | 1977, 1983, 1990–1995 |
| 21. | GKM Grudziądz S.A. | 6 | – | 2015– |
| 22. | KM Stal Ostrów Wielkopolski | 5 | – | 1948–1952 |
| 23. | PKM Warszawa | 3 | 1 | 1948–1950 |
| 23. | Olimpia Grudziądz | 3 | – | 1948–1950 |
| 23. | Polonia Bytom | 3 | – | 1949–1951 |
| 23. | GKM Grudziądz | 3 | – | 1996, 1998–1999 |
| 23. | Wybrzeże Gdańsk S.A. | 3 | – | 2009, 2012, 2014 |
| 23. | ROW Rybnik S.A. | 3 | – | 2016–2017, 2020– |
| 29. | RKM Rybnik | 2 | – | 2004, 2006 |
| 29. | Speedway Lublin | 2 | – | 2019– |
| 31. | DKS Łódź | 1 | – | 1948 |
| 31. | GKM Gdańsk | 1 | – | 1948 |
| 31. | KS Wanda Kraków | 1 | – | 1961 |
| 31. | KS Ostrovia | 1 | – | 1989 |
| 31. | Iskra Ostrów Wielkopolski | 1 | – | 1998 |
| 31. | Start Gniezno S.A. | 1 | – | 2013 |
UwagiEdytuj
- ↑ W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 4 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 3 pkt. – za drugie miejsce, 2 pkt. – za trzecie miejsce, 1 pkt. – za czwarte miejsce i 0 pkt. za nieukończenie biegu. W jednym biegu startowało 4 zawodników.
- ↑ W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 3 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 2 pkt. – za drugie miejsce, 1 pkt. – za trzecie miejsce i 0 pkt. za nieukończenie biegu. W jednym biegu startowało 3 zawodników.
- ↑ W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 4 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 3 pkt. – za drugie miejsce, 2 pkt. – za trzecie miejsce i 1 pkt. – za czwarte miejsce. W jednym biegu startowało 4 zawodników.
- ↑ Zespół Unii Leszno decyzją GKSŻ został pozbawiony tytułu mistrzowskiego, zobacz: Speedway w Polsce 1984.
- ↑ Lata, w których dany zawodnik zdobywał medale.
BibliografiaEdytuj
- Krzysztof Błażejewski „Herosi w tekturowych kaskach”, Express Bydgoski 29 marca 2013 (historia powstania ligi żużlowej w Polsce)
Linki zewnętrzneEdytuj
- Historia Speedwaya w Polsce (pol.). speedwayw.pl. [dostęp 2020-01-11].
- Historia Speedwaya w Polsce (pol.). zuzel.ugu.pl. [dostęp 2020-01-11].