Duninowie herbu Łabędź
Duninowie herbu Łabędź, zamiennie zwani Łabędziami – polski ród szlachecki, należący do najstarszych polskich rodów.
 Łabędź | |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Protoplasta | |
Ród Duninów według najdawniejszych legend miał pochodzić z Danii, jednakże późniejsza analiza historyków wykazała, że najprawdopodobniej do Małopolski przybyli ze Śląska.
Historia edytuj
Ich protoplastą był żyjący w XII wieku możnowładca, wojewoda i doradca księcia Bolesława Krzywoustego komes Piotr Włostowic. Wokół tej postaci wyrosły legendy opisujące jego dzieje, bogactwo i potęgę. Jan Długosz podaje, jakoby Piotr z wielkim skarbem przywędrował na dwór królewski z Danii i stąd pochodzi przydomek Dunin i herb Łabędź. Legendy tej nie potwierdzają jednak żadne źródła historyczne, a poza tym wiadomo, że ojciec Piotra – Włast – był z dawna osiadły na Śląsku, gdzie posiadał znaczne majętności. Kluczowe położenie tych dziedzicznych posiadłości (góra Ślęża, wyspy Ołbin, Piasek i Ostrów Tumski we Wrocławiu) skłania niektórych badaczy do wyciągania wniosku, że ród ten pochodzi od dawnych książąt plemienia Ślężan. Sam Piotr nie używał ani przydomka Dunin, ani herbu Łabędź.
_Baranow_Sandomierski.PNG)
Franciszek Piekosiński uważał natomiast, że dziad Piotra Włostowica mógł przybyć do Śląska z Danii, co mogłoby tłumaczyć legendę Długosza, jednakże na to również nie ma dowodów[1].
Dopiero w XIV wieku potomkowie Piotra Włostowica zaczęli się nazywać Duninami, co powstało prawdopodobnie z przekręcenia łacińskiej wersji imienia Dominik: Domin-Donin-Dunin. Trafiło to na podatny grunt wobec rodzącej się równocześnie legendy o duńskim pochodzeniu. W tym samym mniej więcej czasie wspólnym znakiem herbowym rodu stał się biały łabędź w czerwonym polu.
W 1172 członkowie rodu prawdopodobnie brali udział w wypędzeniu księcia Bolesława Wysokiego, za co po ponownym jego osadzeniu na tronie przez cesarza Fryderyka Barbarossę, zostali wygnani ze Śląska. Przenieśli się do Małopolski, gdzie w XII-XIV w. ponownie stanowili już potężny, szeroko rozgałęziony ród, rozsiedlony zwłaszcza w Sandomierskiem i w Krakowskiem – oraz na Mazowsze i na Kujawy.
W tym też mniej więcej czasie, z jednej strony upowszechnia się wśród członków rodu forma nazwiska Dunin i wizerunek łabędzia na tarczy herbowej, z drugiej zaś strony, poszczególne rodziny zaczynają wyróżniać swą gałąź, dodając do nazwiska przydomek utworzony od nazwy miejscowości, będącej ich główną siedzibą. Tak powstali np. Dunin-Sulgostowscy (z Sulgostowa), Dunin-Borkowscy (z Borkowic), Dunin-Koziccy (z Kozic), Dunin-Karwiccy (z Karwic) i inni. Nieco inaczej w tym okresie ukształtowały się formy Dunin-Szpot (Szpotański), Dunin-Wąsowicz, w których przechowało się dla potomnych przezwisko, nadane kiedyś znacznemu członkowi rodziny od posiadanej przez niego charakterystycznej cechy. Gałąź Duninów stanowi ród Szpot którego znanym przedstawicielem był wojewoda pomorski Mikołaj Szpot[2].
Nie zabrakło Duninów, gdy tworzyła się Rzeczpospolita Obojga Narodów. Swą pieczęć na Unii Horodelskiej przystawił Dziersław ze Skrzynna, przyjmując do herbu i rodu Golimunta. Stąd pojawiły się rodziny Łabędziów litewskich i ruskich.
W późniejszych czasach ród Duninów stopniowo stracił swe wiodące znaczenie, wywodziło się z niego jednak nadal wiele znanych osobistości.
Obecnie Duninowie zrzeszeni są w Stowarzyszeniu Rodu Duninów i spotykają się na corocznych zjazdach.
Znani przedstawiciele edytuj
- Piotr Włostowic (protoplasta rodu Duninów).
- Piotr (zm. 1198) – arcybiskup gnieźnieński (prawdopodobny fundator Drzwi Gnieźnieńskich).
- Piotr Dunin (ok. 1415–1484) – starosta malborski, kasztelan sieradzki, wojewoda brzeskokujawski.
- Teodor Dunin (1854–1909) – polski lekarz.
- Rupert Dunin (XVIII w.) – poseł na sejm.
- Piotr Dunin Borkowski (1898–1940), kapitan dyplomowany rezerwy artylerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Franciszek Piekosiński, Rycerstwo polskie wieków średnich: Dwanascie pierwszych pokoleń rycerstwa ..., 1896.
- ↑ Kasper Niesiecki, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego, S. J. Powiększony dodatkami z poźniejszych autorów rękopismów, dowodów, Breitkopf i Haertel, 1841 [dostęp 2022-06-25] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona Stowarzyszenia Rodu Duninów. dunin.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-13)].