Wikipedia

Dwór Tiele-Wincklerów w Katowicach

Dwór Tiele-Wincklerów w Katowicach (niem. Schloss Kattowitz) – posiadłość hrabiów Tiele-Wincklerów w Katowicach[2], siedziba Katowickich Dóbr Rycerskich (niem. Rittersgut Kattowitz) oraz Państwa Mysłowickiego (niem. Myslowitz Herrschaft), z uwagi na wyburzenie dworu mysłowickiego w II poł. XIX w. „Zamek” wzniesiony na obszarze dworskim był w istocie pałacem[3]; mieścił się przy dzisiejszej alei Wojciecha Korfantego, w rejonie od północy przylegającym[4] do obecnego Hotelu Katowice. Zburzony w 1976 roku[5].

Dwór Tiele-Wincklerów
w Katowicach
Ilustracja
Siedziba dóbr rycerskich Katowice – dwór Tiele-Wincklerów
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

al. W. Korfantego 17[1]

Typ budynku

pałac

Ukończenie budowy

1841

Zniszczono

1976

Właściciel

Tiele-Wincklerowie

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Dwór Tiele-Winckleróww Katowicach”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Dwór Tiele-Winckleróww Katowicach”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Dwór Tiele-Winckleróww Katowicach”
Ziemia50°15′46,4″N 19°01′25,1″E/50,262889 19,023639

Historia

edytuj
 
Plan Kuźnicy Boguckiej z 1823 z zaznaczonym obszarem dworskim, na którym w połowie XIX wieku wybudowano dwór

Dwór został wzniesiony około 1841 jako siedziba Franza von Wincklera, pruskiego przemysłowca i właściciela ziemskiego, posiadającego rozległe dobra na Górnym Śląsku. W 1839, kiedy Winckler zakupił dobra rycerskie Bogucice-Katowice, postanowił przenieść główną siedzibę swych majątków z Miechowic do bardziej „perspektywicznych” Katowic[6].

Budowlę wzniesiono przy wybudowanej 10 lat wcześniej bitej drodze, wiodącej do Siemianowic[6], tuż na północ od istniejących już wcześniej zabudowań folwarcznych, zajmujących teren od dzisiejszej ul. Piastowskiej po hotel „Katowice” (w ten sposób dwór wraz z parkiem zajmował obszar od hotelu „Katowice” po obecne Rondo).

Budynek miał formę dużej, klasycystycznej, piętrowej willi z wydatnym poddaszem. Od dworu, powszechnie zwanego „zamkiem”[7], dzisiejsza aleja Wojciecha Korfantego nosiła w latach 1899–1924[8] nazwę Schloßstrasse[9] (pol. Zamkowa), zaś w latach 1924–1939 i w 1945 nazwę ulica Zamkowa.

Wincklerowie zamieszkiwali we dworze do czasu przebudowy w latach 50. XIX w. ich neogotyckiego pałacu w Miechowicach. Później w budynku mieszkał dyrektor Zarządu Dóbr Tiele-Wincklerów, Friedrich Grundmann, który w 1872, po przejściu na emeryturę, przeniósł się do własnej willi przy dzisiejszej ul. Warszawskiej 20. W 1892 Tiele-Wincklerowie przenieśli się do pałacu w Mosznej, lecz w katowickim „zamku” pozostały jeszcze przez kilkanaście lat biura ich majątków. W 1908 pomieszczenia te przebudowano na luksusowe mieszkania. W latach 1922–1937 w jednym z nich mieszkał dyrektor Górnośląskiego Związku Przemysłowców Górniczo-Hutniczych w Katowicach, w latach 1922–1929 poseł z listy Deutsche Partei do Sejmu Śląskiego, Maximilian Sabas[6]. Drugie mieszkanie zajmował inż. Antoni Krahelski, u którego wielokrotnie w latach 30. gościł Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Po II wojnie światowej przez dłuższy czas w budynku mieściła się Wojskowa Komenda Uzupełnień[6]. Pierwotnie ówczesne władze planowały zlokalizować w nim Muzeum Powstań Śląskich[10][11][12]. Ostatecznie jednak obiekt zburzono w ciągu jednej nocy w 1976 r. decyzją ówczesnego I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR Zdzisława Grudnia, jako „pozostałość pruskiej zabudowy”[6].

Park z drzewostanem przy pomniku Powstańców Śląskich jest pozostałością po dworskim ogrodzie. W parku (obecnie park Powstańców Śląskich) przed wojną znajdowały się klasycystyczna Świątynia Dumania oraz pomnik ku czci Franza von Wincklera, wzniesiony w 1853 r. według projektu Theodora Kalidego, zniszczone po II wojnie światowej.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 60, ISBN 978-83-7729-502-1.
  2. ↑ Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, Ewa Chojecka, Katowice: Muzeum Śląskie, 2004, s. 186, ISBN 83-87455-77-6, OCLC 831134485.
  3. ↑ W języku niemieckim wyraz Schloss (właśc. Palast), z reguły błędnie tłumaczony jako „zamek”, oznacza przeważnie „pałac”. W szczególności dotyczy to rezydencji magnackich na Śląsku, które nazywano Schloss, mimo ich pałacowego charakteru. Zamek o charakterze obronnym to po niemiecku Burg.
  4. ↑ Zdjęcie „zamku” z końca lat 1960.
  5. ↑ Mateusz Klimczak: Tajemnice Śląska. W jedną noc wyburzyli pałac w centrum Katowic. Dlaczego podjęto taką decyzję? Zobaczcie jak wyglądał.... Dziennik Zachodni, 2023-01-08. [dostęp 2023-01-09].
  6. ↑ a b c d e Lipońska-Sajdak Jadwiga, Szota Zofia: Gruss aus Kattowitz. Pozdrowienia z Katowic. Katowice 2004, ISBN 83-87727-07-5, s. 58
  7. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Katowice 2018, s. 7-10. ISBN 978-83-7729-386-7
  8. ↑ J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
  9. ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  10. ↑ Miasto, którego już nie ma (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-07-04].
  11. ↑ Andrzej Plewako: Działalność Kuźnicy Boguckiej w Katowicach. Katowice: Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 1985, s. 8.
  12. ↑ Katowice – Informator, S. Adamczyk (red.), wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 14.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dwór_Tiele-Wincklerów_w_Katowicach&oldid=71891708”