Dynastia Sui

Dynastia Sui (chiń. 隋朝; pinyin Suí Cháo; wym. [swěi ʈʂʰǎu]; 581-618) opanowała Chiny po okresie Dynastii Południowych i Północnych, kończąc trwający od upadku dynastii Han okres rozbicia. Dynastię Sui założył cesarz Wen. Jej stolicą był Chang’an.

Dynastia Sui
Ilustracja
Nazwa chińska
Pismo tradycyjne 隋朝
Hanyu pinyin Suí cháo
Nazwa skrócona 隋
Wymowa (IPA) [swěi ʈʂʰǎu]
Multimedia w Wikimedia Commons

GenezaEdytuj

Po upadku Północnej dynastii Wei, władza nad północnymi Chinami przeszła w ręce Wschodniej i Zachodniej dynastii Wei, a następnie Północnej dynastii Zhou. Równocześnie władztwo północnych dynastii zostało rozszerzone o podbity w 535 Syczuan i tereny północno-wschodnie (zajęte w 577)[1]. W 581 generał Yang Jian usunął następcę tronu Zhou (własnego zięcia) i uzurpował władzę, zmieniając nazwę dynastii na Sui. Po dokonaniu czystki wśród pozostałych członków cesarskiego rodu Zhou, usiłował legitymizować swe panowanie przedstawiając się jako król-obrońca wiary buddyjskiej[2]. Rozpoczął szybką ekspansję militarną, której efektem było obalenie dynastii południowej, zniszczenie jej stolicy i przeniesienie arystokratów z południa do północnej stolicy w Chang’anie, co wyeliminowało ich jako siłę polityczną i poskutkowało efektywnym zjednoczeniem Chin w 589[3].

Panowanie WendiEdytuj

Cesarz Wen wprowadził liczne reformy, ustanawiając kodeks prawny, restrukturyzując podatki i rozdzielając ziemie państwowe między chłopów; organizację wojskową oparł o wzory z czasów dynastii Północnej Zhou. Jedną z jego najważniejszych reform było zlikwidowanie „systemu 9 rang”, który opierał się na lokalnej rekomendacji na stanowiska urzędnicze, a de facto zapewniał synom urzędników rangę nie niższą niż ich ojcowie, co doprowadziło do dziedziczenia stanowisk administracyjnych. W to miejsce ustanowił scentralizowaną strukturę, odwołującą się do wzorów z czasów hanowskich. Zorganizowanie cesarskiego ministerstwa personelu i niezależnej od urodzenia oceny kandydata było znaczącym krokiem w kierunku wzmocnienia władzy cesarskiej kosztem dotąd potężnych rodów arystokratycznych[4].

Cesarz zbudował nową stolicę w Chang’anie, niedaleko dawnej stolicy dynastii Han. Dokładnie prostokątne miasto, podzielone na regularne 108 dzielnic, z wydzieloną dzielnicą cesarską, odgrodzoną osobnym murem, było wielkim centrum administracyjnym i religijnym (aczkolwiek, mimo przesiedlenia znacznej liczby mieszkańców z podbitej stolicy dynastii Chen, nie udało się go w pełni zaludnić)[5]. Wendi rozpoczął też budowę Wielkiego Kanału, kontynuowaną następnie przez jego syna[6].

Cesarz Wen był pobożnym buddystą, który w błogosławieństwie Buddy upatrywał przyczyny swego powodzenia, kontynuował politykę poprzednich dynastii, przychylną tej religii. Oprócz zbudowania ponad 100 stup z relikwiami, ustanowił też wiele świątyń sponsorowanych przez państwo, wspierał buddyjskie organizacje charytatywne i fundował recytacje sutr; przyjął też ordynację bodhisattwy[7].

Panowanie Yang DiEdytuj

Cesarz Yangdi przeniósł stolicę do Luoyangu, który rozbudował jako centrum ekonomiczne i handlowe, ale też wydał duże kwoty na budowę pałaców i wspaniałych budynków publicznych[8]. Drugim wielkim projektem Sui Yangdi była budowa Wielkiego Kanału. W 605 połączono rzekę Luo z rzeką Huai, odbudowano kanał od Huai do Yangzi, i dalej do Yuhang nad zatoką Hangzhou. W miastach wzdłuż kanałów wzniesiono wielkie magazyny, by ułatwić dystrybucję zboża z południa kraju na północ. W 608 rozpoczęto prace nad nowym odcinkiem kanału, który prowadził od ujścia Luo do Huang He w pobliże dzisiejszego Pekinu[6]. Kanał okazał się kluczową drogą łączącą południe z północą Chin, ale budowa wymagała mobilizacji ogromnych rzesz przymusowych robotników i pochłonęła wielkie wydatki. W połączeniu z kosztami wypraw wojennych, nadmierne obciążyły one państwo[9].

W roku 605 cesarz najechał królestwo Czampa, odnosząc połowiczne zwycięstwo. W 610-611 zmobilizował gigantyczną armię (ok. 670 tys. ludzi) i najechał w 612 Koreę[10], ponosząc porażkę, której kulminacyjnym momentem była klęska nad Salsu[11]. Także dwie kolejne wyprawy (w 613 i 614), zorganizowane mimo narastającego w kraju oporu i chaosu, zakończyły się niepowodzeniem[12].

Osłabione, pozbawione armii państwo najechali Turcy Wschodni. Cesarz uciekł na południe, a w 618 roku został uduszony przez swoich dworzan[13]. W konsekwencji walk wewnętrznych, które wybuchły po śmierci Yangdi, na tron wstąpił Li Yuan i dał początek nowej dynastii Tang.

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Ebrey 1999 ↓, s. 108.
  2. ↑ Ebrey 1999 ↓, s. 109.
  3. ↑ Ebrey 1999 ↓, s. 108–109.
  4. ↑ Lewis 2009 ↓, s. 249–250.
  5. ↑ Lewis 2009 ↓, s. 250–251.
  6. ↑ a b Lewis 2009 ↓, s. 254.
  7. ↑ Lewis 2009 ↓, s. 215–216.
  8. ↑ Lewis 2009 ↓, s. 252–254.
  9. ↑ Lewis 2009 ↓, s. 256.
  10. ↑ Graff 2002 ↓, s. 145–148.
  11. ↑ Graff 2002 ↓, s. 151.
  12. ↑ Graff 2002 ↓, s. 154.
  13. ↑ Graff 2002 ↓, s. 155.

BibliografiaEdytuj

  • Patricia Buckley Ebrey: The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. ISBN 0-521-43519-6.
  • David A. Graff: Medieval Chinese Warfare, 300–900. London and New York: Routledge, 2002. ISBN 0-415-23954-0. (ang.)
  • Mark Edward Lewis: China Between Empires. The Northern and Southern Dynasties. Cambridge, Massachusetts, London, England: The Belknap Press of Harvard University Press, 2009. ISBN 0-674-02605-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dynastia_Sui&oldid=61421180”