Dystrofia mięśniowa Duchenne’a

choroba genetyczna powodująca postępujący i nieodwracalny zanik mięśni

Choroba Duchenne’a, dystrofia mięśniowa Duchenne’a/Beckera (łac. dystrophia progressiva pseudohypertrophica, DMD/BMD) – choroba genetyczna powodująca postępującą i nieodwracalną dystrofię (zanik) mięśni. Jest to najczęściej spotykana forma dystrofii mięśniowej. Po raz pierwszy została opisana przez francuskiego neurologa Guillaume’a Benjamina Amanda Duchenne’a w roku 1861.

Dystrofia mięśniowa Duchenne’a
Dystrophia progressiva pseudohypertrophica
Klasyfikacje
ICD-10

G71.0

Obraz histologiczny bioptatu mięśnia brzuchatego łydki u pacjenta z dystrofią mięśniową Duchenne’a
Schemat dziedziczenia DMD

Występowanie

edytuj

Dystrofia mięśniowa Duchenne’a/Beckera to najczęstsza dziedziczona recesywnie choroba sprzężona z płcią[1][2], na którą chorują niemal wyłącznie chłopcy. Częstość występowania wynosi ok. 1:5000 urodzeń chłopców[3]. Łagodniejsza postać – dystrofia mięśniowa Beckera (BMD) występuje z częstością ok. 1:22 000[4]. Istnieją zaledwie pojedyncze przypadki DMD u dziewczynek, ponieważ mutacja warunkująca chorobę musi wystąpić na obu chromosomach X jednocześnie. Częściej może pojawić się u dziewczynek z zespołem Turnera (jeden chromosom X)[5].

W ⅔ przypadków DMD/BMD jest skutkiem mutacji przekazywanej synowi przez matkę, która jest nosicielką defektywnego genu recesywnego, a w pozostałych choroba wywołana jest nowo powstałą mutacją. Spotyka się także przypadki mozaicyzmu germinalnego.

Przyczyna

edytuj

Obie postacie choroby uwarunkowane są uszkodzeniem w allelu recesywnym położonym na chromosomie X (prążek Xp21). Są to różne mutacje genu DMD kodującego białko dystrofinę – zazwyczaj stwierdza się delecje jednego lub więcej egzonu (60%), duplikacje (5–10%) i mutacje punktowe (30–35%). Dystrofina wraz z kompleksem innych białek łączy włókna aktynowe z błoną komórkową, a także bierze udział w przekazywaniu sygnałów w komórkach. Jej brak powoduje osłabienie błony komórkowej, która pozwala na przenikanie jonów wapnia i śmierć komórek mięśniowych. W DMD mutacje powodują przesunięcie ramki odczytu i całkowity brak dystrofiny w mięśniach, natomiast w BMD występuje skrócona wersja dystrofiny, dzięki czemu choroba ma lżejszy przebieg.

Objawy i rokowania

edytuj

Choroba ma charakter postępujący. Początkowo obejmuje mięśnie szkieletowe, a potem także mięsień sercowy – prowadząc do jego osłabienia (kardiomiopatia). Pierwsze objawy występują w wieku 2–8 lat[6]. Należy do nich m.in. opóźniony rozwój ruchowy, trudności z bieganiem i chodzeniem po schodach oraz trudności we wstawaniu z pozycji leżącej lub siedzącej. Chorzy, aby łatwiej wstać pomagają sobie rękoma opierając się dłońmi na kolanach i udach (objaw Gowersa). Z czasem dzieci zaczynają chodzić na palcach wskutek przykurczów ścięgien Achillesa i osłabienia mięśni nóg. Do innych objawów należy skrzywienie kręgosłupa - skolioza i nadmierna lordoza (hiperlordoza) lędźwiowa oraz tzw. przerost rzekomy (pseudohipertrofia) mięśni łydek, gdzie tkanka mięśniowa zastępowana jest przez tkankę łączną i tłuszczową[7]. W wieku 12 lat większość chorych nie jest już w stanie samodzielnie chodzić. Oprócz tego, u blisko 40% osób z DMD i 12% z BMD występują trudności w nauce lub lekkie opóźnienie w rozwoju umysłowym[8][9].

Wraz z postępami w medycynie, średnia długość życia chorych na dystrofię Duchenne’a znacznie wzrosła i obecnie coraz częściej przekracza 30 lat[10]. Jednak odpowiednia i staranna opieka zdrowotna może ten czas znacznie wydłużyć. Niezbędna jest fachowa rehabilitacja, do której należą ćwiczenia mięśni oddechowych oraz dbanie o prawidłową postawę (w tym dobrze dobrany wózek). Znane są przypadki osób, które żyły ponad 50 lat[11]. Oczekiwana długość życia dzisiejszych dzieci z DMD jest znacznie wyższa niż dawniej i z roku na rok ciągle się wydłuża. Duże znaczenie ma tutaj stan mięśnia sercowego, więc ważne są regularne badania, w szczególności echo serca powtarzane przynajmniej raz w roku[12]. Pomimo że nie u każdego z chorych występuje kardiomiopatia, to bardzo istotne jest, rozpoczęcie leczenia od razu po wykryciu pierwszych objawów. Do śmierci dochodzi najczęściej w wyniku niewydolności oddechowej lub niewydolności krążenia. W przypadku dystrofii mięśniowej Beckera objawy występują między 5. a 25. rokiem życia. Przebieg choroby jest łagodniejszy, a czas życia pacjentów jest dłuższy. Z odmianą tą można żyć do późnego wieku.

Kardiomiopatia w niewielkim stopniu może występować również u matek osób chorych na dystrofię Duchenne'a, ale nie jest ona niebezpieczna dla zdrowia[13]. Zaleca się jednak przeprowadzanie badań.

Diagnostyka

edytuj

Diagnostyka preimplantacyjna

edytuj

Diagnostyka preimplantacyjna pozwala wykryć mutację jeszcze przed implantacją zarodka w jamie macicy. W przypadku obecności mutacji, można zrezygnować z implantacji zarodka obciążonego tą jednostką chorobową[14].

Leczenie

edytuj

Jak dotąd nie ma skutecznej terapii leczącej dystrofię mięśniową. Terapia sterydami we wczesnych etapach może opóźniać postęp choroby[15]. Nowoczesne metody rehabilitacji, połączone z zabiegami ortopedycznymi, mogą wydłużyć zdolność do utrzymywania pozycji stojącej. Nie oznacza to jednak utrzymania zdolności samodzielnego chodzenia. Poradnictwo genetyczne powinno obejmować wszystkie rodziny, w których stwierdzono występowanie DMD lub BMD.

Od lat 90. prowadzone są badania nad rozwojem terapii genowej dla DMD i BMD. Badania prowadzone na myszach modelowych mdx pozwoliły na przetestowanie wielu strategii terapeutycznych. Od około 2005 roku możliwe jest wyleczenie myszy mdx z dystrofii mięśniowej. Niestety jakiekolwiek próby przeniesienia terapii genowej na leczenie pacjentów, w tym z zastosowaniem nowoczesnej technologii Crispr/Cas, nie powiodły się jak dotychczas.

Aktualnie prowadzone są testy kliniczne lub przedkliniczne terapii na dystrofię DMD z zastosowaniem metody tzw. exon skipping (modyfikowane oligo lub morfolino oligo), terapie komórkami macierzystymi oraz klasyczna terapia genowa (w tym exon skipping, rekombinacja homologiczna czy wymiana genu).

Przypisy

edytuj
  1. Jerry R. Mendell, Zarife Sahenk, Thomas W. Prior, The Childhood Muscular Dystrophies: Diseases Sharing a Common Pathogenesis of Membrane Instability, „Journal of Child Neurology”, 10 (2), 1995, s. 150–159, DOI10.1177/088307389501000219, PMID7782608 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
  2. Ellen J. Annexstad, Inger Lund-Petersen, Magnhild Rasmussen, Duchennes muskeldystrofi, „Tidsskrift for Den norske legeforening”, 134 (14), 2014, s. 1361–1364, DOI10.4045/tidsskr.13.0836, PMID25096430 [dostęp 2023-04-17] (norw.).
  3. Salvatore Crisafulli i inni, Global epidemiology of Duchenne muscular dystrophy: an updated systematic review and meta-analysis, „Orphanet Journal of Rare Diseases”, 15 (1), 2020, art. nr 141, DOI10.1186/s13023-020-01430-8, PMID32503598, PMCIDPMC7275323 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
  4. Becker Muscular Dystrophy (BMD): Symptoms & Treatment [online], Cleveland Clinic [dostęp 2023-04-17] (ang.).
  5. P. Ferrier, F. Bamatter, D. Klein, Muscular Dystrophy (Duchenne) in a Girl with Turner's Syndrome, „Journal of Medical Genetics”, 2 (1), 1965, s. 38–46, DOI10.1136/jmg.2.1.38, PMID14296923, PMCIDPMC1012803 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
  6. BioNews Staff, What Is Duchenne Muscular Dystrophy (DMD)? - Muscular Dystrophy News [online], musculardystrophynews.com [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  7. Yacine Kharraz i inni, Understanding the Process of Fibrosis in Duchenne Muscular Dystrophy, „BioMed Research International”, 2014, 2014, art. nr 965631, DOI10.1155/2014/965631, PMID24877152, PMCIDPMC4024417 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
  8. Kardiologia po Dyplomie - Problemy kardiologiczne chorych z dystrofiami nerwowo-mię... [online], podyplomie.pl [dostęp 2023-04-16].
  9. T. Kumagai i inni, Duchenne型 お よ びBecker型 筋 ジ ス ト ロ フ ィー の 中 枢 神 経 症 状 [Central nervous system involvements in Duchenne/Becker muscular dystrophy], „No to Hattatsu”, 33 (6), 2001, s. 480–486, DOI10.11251/ojjscn1969.33.480, PMID11725514 [dostęp 2023-04-17] (jap.).
  10. Duchenne Muscular Dystrophy (DMD) - Diseases [online], Muscular Dystrophy Association, 17 listopada 2017 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  11. Larry Luxner, Defying the Odds of Living with Duchenne, Decade After Decade [online], musculardystrophynews.com [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  12. Care for the Heart [online], Parent Project Muscular Dystrophy [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  13. Mary Bates PhD, Cardiomyopathy in Mothers of Boys With Muscular Dystrophy – Pediatrics Nationwide [online] [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  14. ESHRE, Guidelines for FISH-based PGD [zarchiwizowane 2012-04-02].
  15. TREAT-NMD, Standardy diagnostyki i opieki nad chorymi na dystrofię mięśniową typu Duchenne’a [PDF], Warszawski Uniwersytet Medyczny, 2006.

Linki zewnętrzne

edytuj