Dzióbica głaszczkówka
Dzióbica głaszczkówka[1], dzióbica słomka[2] (Pterostoma palpina) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Eurazję, od Półwyspu Iberyjskiego i Irlandii po Chiny i Rosyjski Daleki Wschód. Gąsienice żerują na drzewach liściastych, głównie wierzbach i topolach. Osobniki dorosłe aktywne nocą.
| Pterostoma palpina | |||
| (Clerck, 1759) | |||
 Rozpięty samiec | |||
 Samiec w spoczynku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dzióbica głaszczkówka | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1759 roku przez Carla Alexandra Clercka pod nazwą Phalaena palpina[3][4].
Morfologia edytuj
Owad dorosły edytuj
_Pale_Prominent_(Pterostoma_palpina)_(14648260176).jpg)
Motyl o krępym ciele[5] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 45 do 50 mm[1]. Głowa jest zaopatrzona w nieowłosione oczy złożone i słabo rozwiniętą ssawkę, natomiast pozbawiona jest przyoczek. Obustronnie grzebykowane czułki osiągają niemal połowę długości przedniego skrzydła i wykazują dymorfizm płciowy, u samicy mając delikatniejsze i krótsze ząbki niż u samca. Bardzo charakterystyczna jest budowa głaszczków. Są one bardzo długie, kosmato owłosione i sterczą ku przodowi tworząc „dzióbek”. Gęste owłosienie tułowia tworzy na jego grzbietowej stronie sterczący czub. Skrzydła obu par są wydłużone[5]. Przednia ich para może mieć tło szarawe, ochrowożółte, białawobrunatne, żółtawobrunatne lub popielatobrunatne[5][1]. Na tle tym występują słabo wyodrębnione podłużne przepaski[1]. Dość dobrze widoczne żyłki są czarne z białym nakrapianiem, przy czym na jasnych wstęgach barwa czarna tworzy strzałkowate wzorki[5]. Krawędź zewnętrzna skrzydła jest mocno ząbkowana[5][1], zaś krawędź tylna jest wygięta i zaopatrzona w duży i szeroki ząb barwy czarnej oraz pęczek włoskowatych łusek w kącie tylnym[5]. Tło skrzydła tylnego jest jasnoszare lub popielatobrunatne[5][1]. Długi odwłok u samca wieńczy podwójny pędzelek włosków[5].
Stadia rozwojowe edytuj
_(Pale_Prominent)_-_(caterpillar),_Elst_(Gld),_the_Netherlands.jpg)
Jaja mają kształt półkulisty. Nie są przykrywane łuskami z odwłoka samicy. Są w większości brudnobiałe z nieprzezroczystym, opalizującym chorionem, z wiekiem ciemniejące. Powierzchnia chorionu podzielona jest na komórki, przy czym podział ten jest różnie wyrażony w różnych częściach jaja. Słabnie on w części mikropylowej i częściach bocznych, natomiast najsilniej zaznacza się w częściach przejściowych pomiędzy nimi. Na część przejściową składa się od 7 do 9 pasm komórek, z których komórki 4 lub 5 pasm najsilniejszych mają dna mocno wklęsłe, a pozostałych pasm płaskie i gęsto włókniste. Dna pozostałych komórek pokryte są dużymi dołeczkami. Na rozetkę mikropylową składa się od 21 do 22 komórek[6].
Gąsienice bywają ubarwione niebieskawozielono z białym pasem bocznym lub żółtawozielono z żółtym pasem bocznym; w obu przypadkach pas ten może być od góry odgraniczony od tła bardzo cienką linią czarnego koloru[2].
Ekologia i występowanie edytuj
Owad ten zasiedla lasy łęgowe, inne lasy liściaste i mieszane, parki, ogrody i przydrożne nasadzenia[1][7][5]. Preferuje tereny wilgotne[7]. Gąsienice są foliofagami żerującymi na liściach wierzb, topól (w tym osiki), a rzadziej olch, lip, dębów, jabłoni i klonów[1][4]. Wyrośnięte gąsienice konstruują na powierzchni gruntu lub w wierzchniej warstwie gleby oprzędy, w których następuje przepoczwarczenie[1][2][7]. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu[7]. Są aktywne nocą, w dzień przesiadując na pniach i gałęziach drzew. Przylatują do sztucznych źródeł światła[5].
W Europie Środkowej motyl ten wydaje na świat dwa pokolenia w roku. Imagines pierwszego pokolenia latają od kwietnia do czerwca, a gąsienice żerują w czerwcu i lipcu. Drugie pokolenie motyli lata od czerwca do sierpnia, a gąsienice żerują od lipca do września. Zimowanie odbywa się w stadium poczwarki[2][1].
Gatunek palearktyczny[4]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. Występuje na niektórych wyspach Morza Śródziemnego, w tym Korsyce, Sardynii i Sycylii[3]. Dalej na wschód sięga przez azjatycką część Turcji, Zakaukazie, Azję Środkową, Irak, Syberię i Mongolię po Chiny i Rosyjski Daleki Wschód[4]. W Polsce jest gatunkiem pospolitym[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j Krzysztof Jonko: Pterostoma palpina (Clerck, 1759). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2020-12-11].
- ↑ a b c d e J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
- ↑ a b Pterostoma palpina (Clerck, 1759). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-12-11].
- ↑ a b c d Markku Savela: Pterostoma Germar, 1812. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2020-12-11].
- ↑ a b c d e f g h i j Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.
- ↑ I.V. Dolinskaya. Key to the Species of Ukrainian Notodontid Moths (Lepidoptera, Notodontidae) on the Egg Characters. „Vestnik zoologii”. 50 (6), s. 517–532, 2016. DOI: 10.1515/vzoo-2016-0059.
- ↑ a b c d Pterostoma palpina – Dzióbica głaszczkówka (Dzióbica słomka). [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-12-10].