Jaskinia w Dziadowej Skale
Jaskinia w Dziadowej Skale, Schronisko za Szlakiem – jaskinia na wzgórzu Łężec na Wyżynie Częstochowskiej[1]. Administracyjnie należy do Skarżyc – dzielnicy miasta Zawiercie w województwie śląskim, powiecie zawierciańskim[2]. Jaskinia znajduje się w lesie na południowych stokach Łężca, w odległości około 1 km od Zamku w Morsku, przy czarnym szlaku turystycznym[1]. Na niektórych mapach oznaczana jest jako Dziadowa Jaskinia[3].
| Plan jaskini | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Właściciel |
prywatny |
| Długość |
25, 50 m |
| Głębokość |
0 m |
| Wysokość otworów |
360 m n.p.m. |
| Wysokość otworów nad dnem doliny |
40 m |
| Ekspozycja otworów |
ku północnemu wschodowi |
| Kod |
J.Cz.III-07.22 |
Położenie na mapie Zawiercia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego  | |
 50°32′46″N 19°31′58″E/50,546111 19,532778
| |
Opis obiektu edytuj
Jaskinia znajduje się w niewysokim murze skalnym zwanym Dziadową Skałą. Nazwa jaskini i skały pochodzi od tego, że jeszcze niedawno czasami chronili się w niej biedni, wędrujący od wioski do wioski ludzie zwani dziadami[4]. Główny otwór jaskini o ekspozycji południowo-wschodniej ma wysokość około 4 m i szerokość 2 m. Za krótkim korytarzem jest duża komora o wymiarach 10 × 5 m i wysokości do 7 m. W jej stropie jest wiele szczelin wyprowadzających na powierzchnię skały. Dla człowieka są zbyt ciasne, ale dochodzące przez nie światło powoduje, że komora jest widna. W jej lewej części za 5-metrowej wysokości progiem odchodzi boczny korytarzyk wychodzący otworem na powierzchni skały. W stropie prawej części komory jest wąski komin o wysokości 2,5 m[1].
W jaskini brak nacieków. Namulisko jest piaszczysto-gliniaste, w pobliżu wejścia z dużą ilością próchnicy. Wskutek dużego otworu jej klimat jest poddany wpływom środowiska zewnętrznego. Wewnątrz występują liczne pająki sieciarze (Meta), ćmy Triphosa i komary[1].
Historia poznania edytuj
Jaskinia znana była od dawna. Jej namulisko zostało przemieszane w wyniku prowadzonych w niej badań archeologicznych. W jaskini znaleziono kościaną, ozdobioną poprzecznymi nacięciami ozdobę, którą uznano za najstarszy przedmiot artystyczny znaleziony w Polsce. Znaleziono także schowek z żuchwą konia, któremu przypisuje się rytualne znaczenie[1]. Znaleziska tworzyły 4 warstwy kulturowe i zawierały fragmenty kości niedźwiedzia jaskiniowego, konia, żubra, renifera, hieny jaskiniowej, sarny, lisa polarnego, obrożnika, lemingów i innych drobnych ssaków[5], a także odłupki i narzędzia krzemienne, odłamki ceramiki i grot bełtu z XIII-go wieku[1]. Ślady bytowania ludzi prehistorycznych w jaskini pochodzą z okresu 50 – 38 tysięcy lat p.n.e.[4].
Mimo że jaskinia znajduje się przy szlaku turystycznym, była znana i zaznaczana na mapach, długo brak było jej opisu. W wykazie jaskiń M. Szelerewicza i A. Górnego była tylko wzmiankowana jako Schronisko za Szlakiem[6]. Pierwszą jej dokumentację sporządził dopiero M. Czepiel w 2009 r. Wcześniej jednak opisywane było przebadane w niej stanowisko archeologiczne. M.in. W. Chmielewski w 1958 r. opisał stanowiska paleolityczne[1], K. Kowalski w 1968 r. znalezione w niej plejstoceńskie fragmenty kości ssaków[5], K. Cyrek w 2009 r. wyniki badań archeologicznych. W 2009 r. Stefaniak K. i in. opisali tę jaskinię pod nazwą Jaskinia Dziadowa Skała, opisując prowadzone w niej badania archeologiczne. Podali jednak błędne jej pomiary i nazwę niezgodną z nazwą w wykazie jaskiń Geoportalu[1].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
15 m na zachód od Jaskini w Dziadowej Skale jest Schronisko w Dziadowej Skale[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Jerzy Zygmunt, Jaskinia w Dziadowej Skale, [w:] Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [dostęp 2021-07-13].
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna [online] [dostęp 2021-07-08].
- ↑ Mapa. Jura Krakowsko-Częstochowska. Część północna 1:52 000, Warszawa: ExpressMap, 2015, ISBN 978-83-88112-71-3.
- ↑ a b Morsko [online] [dostęp 2014-05-14].
- ↑ a b Kazimierz Kowalski, Plejstoceńskie Mirotinae (Rodentia, Mammalia) z jaskini w Dziadowej Skale, „Acta Zoologica Cracoviensia”, 2 (32), Kraków, 30 sierpnia 1958.
- ↑ M. Szelerewicz, A. Górny, Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Warszawa-Kraków: PTTK Kraj, 1986.
- ↑ Jerzy Zygmunt, Schronisko w Dziadowej Skale, [w:] Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [dostęp 2021-07-13].