Dziady część IV
Dziady część IV – utwór dramatyczny Adama Mickiewicza, należący do cyklu dramatów Dziady. Utwór powstawał w latach 1820–1821 w Kownie. Opublikowany został w roku 1823 w drugim tomie wraz z dramatem Dziady część II.
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
Utwór wraz z częścią II jest nazywany Dziadami wileńsko-kowieńskimi.
Treść edytuj
Jest to dramat o tematyce miłosnej, w którym głównym bohaterem jest nieszczęśliwy kochanek – Gustaw. Akcja utworu toczy się w dzień zaduszny między godziną dziewiątą wieczorem a północą, natomiast miejscem akcji jest dom greckokatolickiego księdza.
Do domu greckokatolickiego księdza i jego dzieci przychodzi Pustelnik, jego dawny uczeń Gustaw, którego ksiądz w pierwszej chwili nie rozpoznaje. Opowiada on księdzu historię swojego życia i miłości, a przełomowe momenty tej historii odmierzane są biciem zegara:
- Godzina pierwsza – godzina miłości – Pustelnik mówi o romantycznej miłości, jej boskim pochodzeniu i skutkach. Mówi też o związanej z miłością śmierci.
- Druga godzina – godzina rozpaczy – Pustelnik, czyli rozpoznany już przez księdza Gustaw wspomina swoje zmarnowane przez nieszczęśliwą miłość życie. Skarży się na istniejące stosunki społeczne utrudniające połączenie się kochanków węzłem małżeńskim. W końcu przebija się sztyletem, ale nie pada.
- Trzecia godzina – godzina przestrogi – Ksiądz orientuje się, że Gustaw jest upiorem. Ten prosi księdza o przywrócenie obrzędu dziadów, przynoszącego ulgę czyśćcowym duszom[1].
Osobowość bohaterów dramatu edytuj
Mickiewicz w IV części Dziadów stworzył typowy wizerunek bohatera romantycznego. Gustaw ma za sobą nieszczęśliwą miłość i spowodowany nią obłęd. Cechuje go niechęć do świata i bunt przeciw ogólnie przyjętym normom moralnym. Osobowość Gustawa została ukształtowana poprzez lekturę Nowej Heloizy Rousseau oraz Cierpień młodego Wertera Goethego. Utwory te uczyniły z niego indywidualistę, a nawet pchnęły go do samobójstwa. Kochanka głównego bohatera, jest określana jako nadludzka dziewica, została bowiem uwznioślona i uświęcona. Jest dla niego przeznaczeniem i darem niemalże nadprzyrodzonym. Jednak od momentu poślubienia jej przez osobę bogatą i utytułowaną, dla Gustawa rozpoczyna się godzina rozpaczy[2], przepełniona egzaltacją, miłosnym cierpieniem, udręką zazdrości. Cierpienie to zostało wyrażone językiem, jak na owe czasy bardzo nowoczesnym[2]. Ta część jest uważana przez badaczy m.in. za studium psychologiczne[2].
Ksiądz, słuchacz historii Gustawa, jest przez niego postrzegany za uosobienie racjonalizmu, zdrowego rozsądku i konformizmu[2]; potrafi posługiwać się tylko maksymami, powiedzeniami o charakterze popularnych porzekadeł, np. Pan Bóg daje, Pan Bóg bierze!, po smutkach wesele[2]. Z kolei nieszczęśliwy kochanek reprezentuje romantyczny spirytualizm.
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- A. Mickiewicz: Dziady, wyd. Morex 1995.
- Repetytorium z języka polskiego, wyd. Greg, 1996
- Historia literatury polskiej w zarysie, wyd. PWN, 1980
- Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm, Warszawa, 1999
Linki zewnętrzne edytuj
- Dziady część II i IV w zbiorach Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona.pl