Wikipedia

Dzioborożec długoczuby

gatunek ptaka

Dzioborożec długoczuby[10] (Berenicornis comatus) – gatunek dużego ptaka z rodziny dzioborożców (Bucerotidae). Słabo poznany ptak występujący w południowo-wschodniej Azji; według IUCN jest zagrożony wyginięciem.

Dzioborożec długoczuby
Berenicornis comatus[1]
(Raffles, 1822)[2]
Ilustracja
Samica
Ilustracja
Samiec
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

dzioborożcowe

Rodzina

dzioborożce

Rodzaj

Berenicornis
Bonaparte, 1850[3]

Gatunek

dzioborożec długoczuby

Synonimy

Rodzaju:

Gatunku:

  • Buceros comatus Raffles, 1822[2]
  • Buceros lugubris Begbie, 1834[6]
  • Berenicornis comatus — Bonaparte, 1850[3]
  • Aceros comatus (Raffles, 1822)[1]
  • Anorrhinus comatus — Elliot, 1882[7]
  • Buceros (Anorrhiuns) comutus — Dubois, 1884[8]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania edytuj

Dzioborożec długoczuby występuje w południowej Mjanmie (południowe Taninthayi), południowo-zachodniej Tajlandii, na Półwyspie Malajskim, Sumatrze i Borneo[11][12]; obserwowany w południowo-zachodniej Kambodży[11].

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1822 roku brytyjski zoolog Thomas Stamford Raffles, nadając mu nazwę Buceros comatus[2]. Opis ukazał się na łamach czasopisma Transactions of the Linnean Society of London. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Raffles wyznaczył Sumatrę[2]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Berenicornis utworzonego w 1850 roku przez francuskiego przyrodnika Karola Lucjana Bonaparte[3].

Część systematyków uważa B. comatus za spokrewnionego z Horizocerus albocristatus i umieszcza tego drugiego w rodzaju Berenicornis, ale głos i upierzenie wyraźnie się od siebie różnią w kontekście rodziny[11]; wcześniej zaliczany do rodzaju Aceros[9]. Gatunek monotypowy[11][13].

Etymologia edytuj

  • Berenicornis: Berenika II (267/266–221 p.n.e.), której odcięte i złożone bogom w ofierze włosy po szczęśliwym powrocie Ptolemeusza III z wyprawy do Azji dały nazwę gwiazdozbiorowi Warkocza Bereniki; gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos „ptak”[14].
  • comatus: łac. comatus „włochaty”, od coma „włosy na głowie”, od gr. κομη komē „włosy”[15].
  • lugubris: łac. lugubris „żałobny, płaczliwy”, od lugere „opłakiwać”[16].

Morfologia edytuj

 
Charakterystyczny grzebień

Długość ciała 75–80 cm; masa ciała samic 1470 g, młodych samców 1250–1360 g[11]. Duży dzioborożec z wysokim kolczastym grzebieniem, czarnym grzbietem, skrzydłami i udami, ogon długi, biały, końcówki piór na skrzydłach koloru białego. Samiec ma białą głowę, grzebień, szyję i kończyny dolne; dziób koloru czarnego z żółtawym odcieniem u jego podstawy, niska narośl na dziobie czarniawa; goła skóra wokół oczu oraz na gardle niebieska. Samica mniejsza, również z białym grzebieniem, ale twarz, szyja i całe ciało koloru czarnego. U młodych ptaków upierzenie jest w kolorze czarnym, ale szerokie białe końcówki na ogonie, białe końcówki na głowie, szyi i piersi nadają im ogólnie szary wygląd; dziób koloru jasnożółtego, goła skóra wokół oczu szarawa[11].

Ekologia edytuj

Dzioborożec długoczuby prowadzi najwyraźniej osiadły i terytorialny tryb życia. Zamieszkuje pierwotny zimozielony las nizinny, rozszerzając swój zasięg o sąsiadujące plantacje i gęsty las wtórny. Zwykle występuje poniżej 900 m n.p.m.[17], ale czasami obserwowany na 1680 m n.p.m.[11] Odzywa się głosem przypominającym pohukiwania sowy z kilkoma wariantami, ale zazwyczaj zaczyna od kilku pojedynczych pohukiwań i kontynuuje je bardziej rytmicznym potrójnym pohukiwaniem „huuu...huuu...huuu...whu-hu-huuu...whu-hu-huuu...”[11].

Dzioborożec długoczuby w dużej mierze spożywa pokarm zwierzęcy w tym owady, węże, jaszczurki i małe ptaki; pokarm uzupełnia także różnymi owocami, głównie bogatymi w lipidy pestkami i torebkami i niektórymi figami. Pokarm zdobywa w gęstej splątanej roślinności, zwykle na niższych poziomach lub bezpośrednio na ziemi. Bardzo dużo czasu spędza na kopaniu wśród kory, łodyg i resztek pożywienia dla zwierząt[11].

Bardzo mało informacji na temat rozrodu dzioborożca długoczubego, okresu inkubacji, wychowu młodych i pierzenia[11]. Sezon rozrodczy przypada na styczeń, marzec, czerwiec, październik i grudzień. Zbiera się w grupy liczące 3-8 ptaków, które utrzymują ze sobą kontakt, odzywając się łagodnymi tonami przypominającymi gruchanie. Do rozrodu przystępują tylko dominujące samice i przeganiają inne samice znajdujące się w grupie. Prawdopodobnie samica składa dwa jaja, ale zwykle przeżywa tylko jedno pisklę[11].

Status i ochrona edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii EN (ang. Endangered „zagrożony wyginięciem”)[9]. Wymieniony w II załączniku CITES[18]. Obszar lasów, które zamieszkuje ten gatunek, w ostatnich latach gwałtownie maleje[9]. Jest również zagrożony przez polowanie[9]. W związku z tym podejrzewa się, że liczebność populacji ulegnie znacznemu zmniejszeniu w ciągu następnych trzech pokoleń[9]. Gatunek rzadko spotykany, ale zazwyczaj łatwo go przeoczyć ze względu na skryty tryb życia[11]. Bardzo niewiele osobników pozostaje w Tajlandii i na Półwyspie Malajskim[11].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Berenicornis comatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d T.S. Raffles. Second Part of the Descriptive Catalogue of a Zoological Collection made in the Island of Sumatra and its vicinity. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13 (2), s. 339, 1822. (ang.). 
  3. ↑ a b c Ch.L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 91. (łac.).
  4. ↑ C.J. Sundevall: Methodi naturalis avium disponendarum tentamen: försök till fogelklassens naturenliga uppställnung. Stockholm: Samson & Wallin, 1872, s. 96. (łac.).
  5. ↑ Ch.G.A. Giebel: Thesaurus ornithologiae: Repertorium der gesammten ornithologischen Literatur und Nomenclator sämmtlicher Gattungen und Arten der Vögel, nebst Synonymen und geographischer Verbreitung. Cz. 3. Leipzig: Brockhaus, 1877, s. 789. (niem.).
  6. ↑ P.J. Begbie: The Malayan Peninsula, embracing its history, manners and customs of the inhabitants, politics, natural history &c. from its earliest records. (Madras): Printed for the author at the Vepery Mission Press, 1834, s. 513. (ang.).
  7. ↑ D.G. Elliot: A monograph of the Bucerotidæ, or family of the hornbills. (London): Published for the subscribers by the author (printed by Taylor and Francis), 1882, s. xxxix. (ang.).
  8. ↑ A.J.Ch. Dubois. Revue critique des oiseaux de la famille des bucérotidés. „Bulletin du Musée royal d’histoire naturelle de Belgique”. 3 (1884–1885), s. 207, 1885. (fr.). 
  9. ↑ a b c d e f BirdLife International, Berenicornis comatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-1 [dostęp 2020-04-10] (ang.).
  10. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Bucerotidae Rafinesque, 1815 - dzioborożce - Hornbills (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-10].
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m A.C. Kemp & P.F.D. Boesman: White-crowned Hornbill (Berenicornis comatus), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana: Birds of the World. Ithaca: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.whchor2.01. (ang.).
  12. ↑ S.R. Humphrey & J.R. Bain: Endangered Animals of Thailand. Gainesville: Sandhill Crane Press, 1990, s. 206–208. (ang.).
  13. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen: Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills. IOC World Bird List: Version 10.1. [dostęp 2020-04-10]. (ang.).
  14. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Berenicornis.
  15. ↑ Jobling 2021 ↓, s. comatus.
  16. ↑ Jobling 2021 ↓, s. lugubris.
  17. ↑ L. Medway. The distribution and altitudinal zonation of birds and mammals on Gunong Benom. „Bulletin of the British Museum (Natural History)”. 23 (5), s. 111, 1972. (ang.). 
  18. ↑ Checklist of CITES Species. CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora. [dostęp 2020-04-09]. (ang.).

Bibliografia edytuj

  • James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dzioborożec_długoczuby&oldid=68361376”