Dzwonek szerokolistny
Dzwonek szerokolistny[5] (Campanula latifolia L.) – gatunek rośliny z rodziny dzwonkowatych (Campanulaceae Juss.).
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
dzwonek szerokolistny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Campanula latifolia L. Sp. pl. 1:165. 1753[3] | |||
Synonimy | |||
|
Rozmieszczenie geograficzne
edytujWystępuje w zachodniej i środkowej Azji (od Syberii po Indie) i w Europie[4]. W Polsce jest rozproszony w północnej i zachodniej części kraju, poza tym bardzo rzadki[6]. W południowo-wschodniej części kraju rośnie na pojedynczych stanowiskach w Bieszczadach, skąd podany został z: doliny Tworylczyka, Działu, Moczarnego, doliny Rzeczycy, Bukowego Berda i Tarnawy Niżnej[7].
Morfologia
edytuj- Łodyga
- Wzniesiona, podłużnie żeberkowana o zbiegających listewkach, w dolnej części miękko owłosiona. Wysokość 50–100 (150) cm[8].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Liście odziomkowe na krótkich, oskrzydlonych ogonkach. Mają podługowato-jajowatą blaszkę i zaokrągloną, lub klinowatą nasadę. Są miękko owłosione i wyraźnie karbowane, lub piłkowane. Przysadki nieznacznie zmniejszające się ku górze[8].
- Kwiaty
- Wyrastają z kątów przysadek pojedynczo lub po 2–3 na szypułkach o długości do 1 cm, są wzniesione lub odstające. Korona duża, jasnofioletowa lub niebieska, o długości 4–6 cm. Działki kielicha nie odgięte i czasami połączone ze sobą rąbkiem, we wcięciach międzydziałkowych brak wyrostków. Słupek dolny z szyjką i 3 znamionami. Pręcików 5. Mają nitki równowąskie i dołem spłaszczone[8].
- Owoce
- Otwierająca się 3 otworkami u nasady torebka.
-
Morfologia
-
Liść
-
Kwiat
-
Młode owoce
Biologia i ekologia
edytujBylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia[9]. Rośnie w liściastych lasach i zaroślach, nad potokami. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek wyróżniający dla zbiorowiska Acer platanoides-Tilia cordata[10]. Roślina rośnie doskonale na żyznych i umiarkowanie wilgotnych glebach. Wymaga słońca lub półcienia. Roślina ta rośnie najlepiej pod koronami drzew, wśród krzewów i w wielogatunkowych kępach różnych roślin[11]. Liczba chromosomów 2n = 34[7].
Gatunek zróżnicowany na dwa podgatunki[12]:
- Campanula latifolia subsp. latifolia – występuje w całym zasięgu gatunku
- Campanula latifolia subsp. megrelica (Manden. & Kuth.) Ogan. – rośnie w Kaukazie
Zagrożenia i ochrona
edytujW latach 2004–2014 roślina podlegała w Polsce ochronie ścisłej[13]. Od 2014 roku jest objęta ochroną częściową[14]. Gatunek umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V)[15]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię NT (bliski zagrożenia)[16]. Obserwuje się spadek liczby stanowisk dzwonka szerokolistnego w Polsce oraz spadek liczebności na potwierdzonych stanowiskach. Ogólną liczbę stanowisk w kraju określa się jako małą – do stu (stan na 2019)[17]. Źródłem zagrożenia może być niszczenie jego siedlisk[8].
Zastosowanie
edytujJest uprawiany jako roślina ozdobna. Nadaje się do ogrodów skalnych, na rabaty i na kwiat cięty. Najlepiej rośnie na wilgotnej, żyznej i przepuszczalnej glebie, w pełnym słońcu lub w częściowym zacienieniu. Rozmnaża się z nasion wysiewanych jesienią, lub wiosną przez podział bryły korzeniowej lub przez sadzonki z podstawy pędów. Strefy mrozoodporności 5-9[18].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-12].
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN ). [dostęp 2010-07-20].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ, 2001, s. 110.
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c d Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 261, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.
- ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Anna Skórkowska: Dzwonek szerokolistny. 2013. [dostęp 2013-06-19].
- ↑ World Checklist of Selected Plant Families. [dostęp 2013-11-11]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Rybarczyk Adam, Dzwonek szerokolistny, Głos Lasu, 2019, s. 22 - 23 [dostęp 2023-09-14].
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- BioLib: 41206
- EoL: 577760
- EUNIS: 165145
- Flora of North America: 220002252
- FloraWeb: 1043
- GBIF: 5411408
- identyfikator iNaturalist: 159760
- IPNI: 140562-1
- ITIS: 34487
- NCBI: 239410
- Plant Finder: 278814
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-365023
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:140562-1
- Tela Botanica: 12493
- identyfikator Tropicos: 5500536
- USDA PLANTS: CALA40
- CoL: QBG5