Wikipedia

Dzwonkowiec

rodzaj roślin

Dzwonkowiec, kodonopsis[7], dzwonistęp[8][9][10] (Codonopsis Wall.) – rodzaj roślin z rodziny dzwonkowatych. Obejmuje 42[6], 46[5] lub 53[11] gatunki. Różnice w liczbie zaliczanych tu gatunków wiążą się z włączaniem lub wyodrębnianiem roślin z różnych rodzajów, w innych ujęciach przedstawianych jako synonimy (np. Himalocodon, Pankycodon, Pseudocodon)[5]. Rośliny te występują w środkowej i wschodniej Azji[12] na obszarze od Himalajów po Japonię i Jawę[12] (24 gatunki są endemitami Chin)[6]. Zasiedlają zbiorowiska trawiaste, zaroślowe, widne lasy i miejsca skaliste[12]. Kwiaty zapylane są przez pszczoły, kwitnące w kolorze zielonym – także przez osy[12].

Dzwonkowiec
Ilustracja
Dzwonkowiec jajowaty
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

dzwonkowate

Rodzaj

dzwonkowiec

Nazwa systematyczna
Codonopsis Wallich in Roxburgh
Fl. Indica 2: 103. Mar-Jun(?) 1824[3]
Typ nomenklatoryczny

C. viridis Wallich[3]

Synonimy
  • Campanumoea Blume[4][5]
  • Cyclocodon Griff.[4]
  • Glosocomia D. Don[4][6]
  • Glossocomia Rchb., orth. var.[4]
  • Leptocodon (Hook. f.) Lem.[4][5]
Multimedia w Wikimedia Commons
Codonopsis lanceolata

Mimo nieprzyjemnego zapachu liści wiele gatunków z tego rodzaju uprawianych jest jako rośliny ozdobne ze względu na efektowny kształt kwiatów[12] i pnący pokrój[5]. Bulwiaste korzenie niektórych gatunków są wykorzystywane w ziołolecznictwie lub spożywane jako jadalne[5]. Popularne w tradycyjnej medycynie chińskiej są korzenie podgatunku tangszeńskiego dzwonkowca kosmatego C. pilosula subsp. tangshen używane jako afrodyzjak[8] i substytut żeń-szenia[5]. Jadalne korzenie ma m.in. C. lanceolata[5].

Morfologia edytuj

Pokrój
Byliny o cuchnącym zapachu i spichrzowych korzeniach. Pędy są prosto wzniesione, podnoszące się lub pnące i osiągają do 3,5 m długości[12][6].
Liście
Skrętoległe, naprzeciwległe, czasem skupione w nibyokółkach, na brzegu zwykle płytko ząbkowane[12][6].
Kwiaty
Wyrastają pojedynczo na szczycie pędu, bocznych odgałęzień, naprzeciw liści lub w kątach liści[6]. Kielich składa się z 5 wolnych działek, bez łatek między nimi[12], w różnym stopniu przylegający lub odstający od korony i zalążni[6]. Korona tworzona jest przez 5 płatków, zrośniętych w dzwonkowaty lub lejkowaty kształt o wolnych i zaostrzonych końcach lub zrośniętych tylko u nasady i rozpostartych[6][12]. O ile od zewnątrz korona jest często niepozornie ubarwiona (zielonkawo, niebieskawo, fioletowo, biało lub żółto, zwykle blado)[12][8] o tyle wewnętrzna strona płatków jest ozdobiona wyraźnymi pomarańczowymi[12], fioletowymi, purpurowymi lub czarniawymi plamkami naprowadzającymi zapylaczy do wnętrza kwiatu[8]. Pręcików jest 5, ich nitki są nagie lub owłosione, często rozrośnięte u nasady dla zatrzymywania nektaru[12][6]. Zalążnia jest dolna, trójkomorowa, z licznymi zalążkami. Pojedyncza szyjka słupka jest naga lub owłosiona i zwieńczona trzema szerokimi łatkami znamion[6], podwijającymi się[12].
Owoce
Torebki jajowate lub stożkowate z trwałymi działkami kielicha zawierające liczne nasiona[6]. Otwierają się klapkami naprzeciw działek kielicha[12]. Nasiona jajowate do kulistych, gładkie, pomarszczone w fałdki lub siateczkowato lub oskrzydlone[12][6].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna

Rodzaj w obrębie rodziny dzwonkowatych Campanulaceae klasyfikowany jest do podrodziny Campanuloideae[4].

Wykaz gatunków[11][7]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-07-14] (ang.).
  3. ↑ a b Codonopsis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-14].
  4. ↑ a b c d e f Genus: Codonopsis Wall.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-14].
  5. ↑ a b c d e f g h David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 215, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l Deyuan Hong, Thomas G. Lammers, Laura L. Klein: Codonopsis Wallich in Roxburgh. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-07-14].
  7. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 58. ISBN 978-83-925110-5-2.
  8. ↑ a b c d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 302. ISBN 83-7079-779-2.
  9. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 193-194. ISBN 83-214-1305-6.
  10. ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 219. (pol.).
  11. ↑ a b Codonopsis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-07-14].
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 330. ISBN 0-333-74890-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dzwonkowiec&oldid=70133179”