Ełcka Kolej Wąskotorowa

kolej wąskotorowa (Polska)

Ełcka Kolej Wąskotorowa (wcześniej Ełcka Kolej Dojazdowa, niem. Lycker Kleinbahn) – jest jedną z nielicznych kolei tego typu na terenie Polski, funkcjonującą do dziś. Jej głównym zadaniem był przewóz mieszkańców okolicznych wsi do Ełku, czasem transportowano również towary. Jej działalności nie przerwała II wojna światowa ani zmiana przynależności państwowej – aż do lat 90. XX wieku nadal służyła jako regionalne źródło transportu. W 1991 roku Ełcka Kolej Wąskotorowa została uznana za zabytek. Od 2002 roku prowadzi jedynie kursy turystyczne.

Ełcka Kolej Wąskotorowa
Dane podstawowe
Zarządca

Muzeum Historyczne w Ełku

Długość

37,98 km

Rozstaw szyn

750 mm

Zdjęcie LK
Historia
Lata budowy

1910–1918

Linia
Laski Małe – Zawady-Tworki
Dane podstawowe
Zarządca

Muzeum Historyczne w Ełku

Długość

9,68 km

Rozstaw szyn

750 (dawniej 1000) mm

ilustracja
Historia
Lata budowy

1910–1913

Historia

edytuj

Pierwsze lata

edytuj

Ełcka kolej wąskotorowa powstała na zlecenie starosty ełckiego Carla Suermondta w latach 1910–1918, wybudowana metodą kroczącą przez towarzystwo akcyjne Lycker Kleinbahn Aktiengesellschaft. Powstała linia jednotorowa, o szerokości torów 1000 mm (dzięki specjalnej technice możliwy jest przewóz wagonów normalnotorowych). Całkowita jej długość wynosi 47,66 km. Główna linia liczy sobie 37,98 km z Ełku do Turowa (wówczas położonego nad granicą z Rosją). W pobliżu miejscowości Laski Małe znajduje się odgałęzienie do Zawad-Tworków o długości 9,68 km. Pierwszy fragment EKW, o długości 24,76 km odcinek do miejscowości Borzymy wraz z 9,7 km odgałęzieniem do m. Zawady-Tworki, otwarto już 23 października 1913.

I wojna światowa

edytuj

Drugi odcinek po wyparciu Rosjan (trwała I wojna światowa) 1 grudnia 1915 – 13,22 km odcinek Borzymy – Turowo. Przewozy pasażerskie i towarowe wznowiono na EKW po ostatecznym usunięciu zniszczeń wojennych na tym terenie, co nastąpiło 5 października 1918[1]. W 1938 r. przewieziono 29 026 ton towarów i 54 837 pasażerów[2]. W 1939 roku tabor posiadał 5 parowozów, 9 wagonów pasażerskich, 2 wagony pocztowe i 37 wagonów towarowych[potrzebny przypis].

II wojna światowa i PRL

edytuj

Kolejnych zniszczeń dokonała ofensywa radziecka podczas II wojny światowej – szczęśliwie ocalały jednak wszystkie parowozy. Kolej została po wojnie włączona w struktury PKP jako Ełcka Kolej Dojazdowa. W 1951 r. przekuto tory na 750 mm. Aż do lat 60. na trasie kursowały lokomotywy parowe, a od 1968 doszły 2 lokomotywy spalinowe Lyd1, zastępując parowozy. Parowozy powróciły na Ełcką Kolej Dojazdową w latach 90. XX wieku do obsługi pociągów turystycznych. Na początku lat 90. organizowano jedynie kilka pociągów turystycznych rocznie, a od 1993 roku rozpoczęto regularne przewozy turystyczne, organizując w tym roku 43 takie pociągi, w kolejnym 31, a w 1995 roku – 115 pociągów[3]. Mimo popularności wśród mieszkańców oraz turystów, dochody EKD nie pokrywały wydatków – nowa sytuacja polityczno-gospodarcza sprawiła, że przed ełcką wąskotorówką stanęło, mimo wpisania na listę zabytków, widmo upadku.

Okres współczesny

edytuj

W 2001 PKP podjęła decyzję o likwidacji linii – rok później przejął ją Urząd Miasta w Ełku i przekazał Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji jako Ełcką Kolej Wąskotorową. W historii EKW rozpoczął się nowy etap. Obecnie pociągi jeżdżą na trasie Ełk Wąskotorowy – Sypitki. Od 1 marca 2014 r. Ełcką Koleją Wąskotorową zarządza Muzeum Historyczne w Ełku.

W roku 2016 przewieziono 18 605 osób[4], w 2017: 22 768 osób[5], a w roku 2018 – 21 628 osób[6]. Do końca 2019 roku przewieziono 13 140 osób[7], zaś w roku 2020 przewieziono 6726 osób[8].

Stacja, muzeum

edytuj
Osobny artykuł: Ełk Wąskotorowy.

Na ulicy Wąski Tor 1 w Ełku znajduje się osobna stacja kolei wąskotorowej – Ełk Wąskotorowy, położona w pobliżu głównej stacji kolejowej. W budynku dworca od 10 września 2018 roku siedzibę ma Muzeum Historyczne w Ełku, poświęcone historii miasta i Mazur oraz osobna wystawa poświęcona kolejnictwu, a także Park Odkrywców Kolei.

Kalendarium Kolei Wąskotorowej

edytuj
  • 1905 – opracowanie projektu budowy ełckiej kolei wąskotorowej
  • 1912 – rozpoczęcie budowy i powstanie Lycker Kleinbahn
  • 1913 – otwarcie linii Ełk – Borzymy i Laski Małe – Zawady
  • 1918 – otwarcie ruchu publicznego na wszystkich liniach
  • 1945 – przejęcie kolei DOKP w Olsztynie i powołanie Ełckiej Kolei Wąskotorowej
  • 1951 – przebudowa torów z 1000 na 750 mm
  • 1957 – powstanie Zarządu Kolei Dojazdowej przy DOKP w Olsztynie i powołanie Ełckiej Kolei Dojazdowej
  • 1975 – wprowadzenie trakcji spalinowej
  • 1991 – wpisanie całej ełckiej kolei do rejestru zabytków
  • 1992 – wprowadzenie do eksploatacji transporterów
  • 1993 – wprowadzenie pociągów turystycznych z trakcją parową
  • 2001 – wstrzymanie ruchu pociągów przez PKP
  • 2002 – przejęcie przez samorząd miejski w Ełku, rozpoczęcie działalności turystycznej
  • 2009 – projekt „Modernizacja Ełckiej Kolei Wąskotorowej na Potrzeby Turystyki” obejmujący remont obiektów i infrastruktury na terenie stacji Ełk Wąskotorowy oraz przystanku Sypitki realizowany ze środków Unii Europejskiej (EFRR)
  • 2011 – projekt “Nasze Dziedzictwo-Ełcka Kolej Wąskotorowa” obejmujący remont obiektów i infrastruktury na terenie stacji Ełk Wąskotorowy ze środków Unii Europejskiej (EFRR)
  • 2014 – przejęcie kolei przez Muzeum Historyczne w Ełku od MOSiR Ełk
  • 2018 – przeniesienie siedziby Muzeum Historycznego w Ełku do budynku dworca, otwarcie Parku Odkrywców Kolei, przebudowa przystanku Sypitki

Obecny tabor

edytuj

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2009-01-20].
  2. Historia. Ełcka Kolej Wąskotorowa. [dostęp 2018-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-21)].
  3. M.M.. Rekordy. „Świat Kolei”. 2/1996, s. 6. EMI-PRESS. ISSN 1231-1804. 
  4. Niespieszna EKW wciąż zachwyca turystów [online], www.elk.pl [dostęp 2018-12-10].
  5. Ełcka Kolej Wąskotorowa. Ponad 22 tys. zadowolonych turystów [online], www.elk.pl [dostęp 2018-12-10].
  6. Udany sezon Ełckiej Kolejki Wąskotorowej. Ponad 20 tysięcy turystów skorzystało z tej atrakcji [online], ro.com.pl [dostęp 2018-10-05].
  7. Ełcka Kolej Wąskotorowa – sezon 2020 | Miasto Ełk - tu wracam [online], www.elk.pl [dostęp 2021-10-26].
  8. Rusza sezon na Ełckiej Kolei Wąskotorowej | Miasto Ełk - tu wracam [online], www.elk.pl [dostęp 2021-10-26].
  9. Oferta dla osób indywidualnych | przejazdy rozkładowe [online], Muzeum Historyczne w Ełku [dostęp 2023-07-02] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj